۱۰ فیلم ترسناک گوتیک برتر تاریخ؛ از دراکولا تا مصاحبه با خون‌آشام
وحشت مقوله‌ی پیچیده و عجیبی است. هنگامی که ترس آرام آرام به مدیوم‌های هنری پا می‌گذارد، همه‌چیز شکل دیگری به‌خود می‌گیرد. ما شاید از تاریکی‌های ناگهانی در محیط‌های وسیع بترسیم، از صداهای مرموز که منشاء مشخصی ندارند وحشت‌زده شویم و یا حتی در ساده‌ترین حالت ممکن، دست دوستی که از پشت سر شانه‌هایمان را لمس می‌کند ما را بترساند. این واکنش‌های روانی در جهان واقعی اتفاق می‌افتند اما وقتی با یک اثر هنری روبه‌رو می‌شویم، گویا پای واسطه‌ای خلاق و مرموز به میان کشیده می‌شود.
فیلم‌های ترسناک هم باعث به‌وجود آمدن همین واکنش‌ها می‌شوند؛ گاهی ملایم و برخی اوقات به هولناک‌ترین شکل ممکن. اما آثار وحشتناک سینمایی فقط در ترس‌های روانی، فرار از دست موجودات عجیب و سلاخی با سلاح‌های سرد خلاصه نمی‌شوند. گاهی اوقات به مرکز قلعه‌های فراخ قرون‌وسطایی دعوت می‌شوید و قصه‌های باورنکردنی ومپایرها و هیولاها را می‌شنوید؛ معجون دلپذیری از وحشت، خون، عاشقانه‌های خاص با قهرمانان زن و حضور نمادین رزهای قرمز و مشکی. با دیدن هر فیلم ترسناک گوتیک، چنین عناصری را لمس خواهید کرد.
وحشت گوتیک مدت‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ژانرها در ادبیات و سینما به‌حساب می‌آمد. خیلی‌ها معتقدند که سرآغاز این گونه‌‌ی پرطرفدار در ادبیات، به سال ۱۷۶۴ و رمان «قلعه‌ی اوترانتو» از هوراس والپول بازمی‌گردد. در ادامه‌ی این مسیر بزرگانی مانند مری شلی، ادگار آلن پو، برام استوکر و… پا به عرصه‌ی ادبیات وحشت گوتیک گذاشتند و این جریان را گسترش دادند. در سال‌های بعد، بسیاری از این داستان‌ها به سینما راه پیدا کردند و باعث ساخت فیلم‌های درخشانی شدند. رویکرد قابل ستایش فیلم‌سازان کلاسیک نسبت به وحشت گوتیک و افزایش چنین آثاری در سال‌های اخیر، جانی دوباره به این ژانر بخشیده است. در این مطلب به سراغ ۱۰ فیلم ترسناک گوتیک خواهیم رفت که به‌هیچ‌عنوان نباید از دست‌شان بدهید.
- ۳۰ فیلم فانتزی برتر تاریخ سینما؛ از ارباب حلقه‌ها تا کلاسیک‌های جیبلی
- ۱۰ فیلم ترسناک که در لباس مبدل عرضه شدند!
- ۱۰ دلیل که سه‌گانه‌ی ترسناک «خیابان ترس» یک اسلشر عالی است
۱۰. بالماسکه‌ی مرگ سرخ (The Masque Of The Red Death)
- کارگردان: راجر کورمن
- بازیگران: وینسنت پرایس، هیزل کورت، جین اشر، نایجل گرین، رابرت براون و…
- محصول: ۱۹۶۴
- امتیاز متاکریتیک: ۷۷ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
بسیاری از شیفتگان ادبیات، ادگار آلن پو را پادشاه بی‌چون و چرای وحشت گوتیک می‌دانند. او با دیدگاه عجیب و مثال‌زدنی‌اش نسبت به مفهوم مرگ، جهانی کابوس‌وار را در داستان کوتاه «بالماسکه‌ی مرگ سرخ» خلق می‌کند. ماجرای سرزمینی طاعون‌زده و آغشته به مرگ و تباهی که با بیماری ناشناس و وحشتناکی به‌نام مرگ سرخ دست به گریبان است. شاهزاده پروسپرو به‌عنوان یکی از قهرمانان اصلی داستان، فردی ستمگر و عیاش بوده که رعایا و مردم بی‌گناه را به‌قتل می‌رساند و در قصر مجلل‌اش، به باده‌نوشی و خوش‌گذرانی مشغول است. اما در این جشن‌های شبانه و بی‌پایان، مهمان دیگری هم وجود خواهد داشت؛ قدیسی با لباس و نقابی سرخ که بوی مرگ می‌دهد!
آلن پو تمام داستان بی‌نظیر خود را به‌شکلی نمادین جلو می‌برد و تقابل مرگ با انسان‌ها را در عجیب‌ترین و هولناک‌ترین حالت ممکن روایت می‌کند. راجر کورمن با ساخت فیلم ترسناک گوتیک «بالماسکه‌ی مرگ سرخ» به‌خوبی داستان آلن پو را وارد مدیوم سینما کرد و با استفاده از هنرنمایی وینسنت پرایس در نقش شاهزاده پروسپرو، اثری ماندگار را به‌وجود آورد.
۹. خاندان آشر (House Of Usher)
- کارگردان: راجر کورمن
- بازیگران: وینسنت پرایس، مارک دیمون، مرنا فاهی و هری الرب
- محصول: ۱۹۶۰
- امتیاز متاکریتیک: ۷۵ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
در دهه‌ی ۶۰ میلادی راجر کورمن بسیاری از داستان‌های کوتاه ادگار آلن پو را تبدیل به آثار سینمایی کرد. او به این نویسنده‌ی بزرگ علاقه‌ی فراوانی داشت و به‌نظرش اگر قرار بود فیلم گوتیکی با الهام از ادبیات ساخته شود، آلن پو بهترین گزینه‌ی ممکن برای اقتباس بود. فیلم ترسناک گوتیک «خاندان آشر» که بر اساس داستان «زوال خاندان آشر» ساخته شده را می‌توان به‌عنوان سرآغازی بر اقتباس‌های راجر کورمن از آثار آلن پو به‌حساب آورد.
این فیلم با بازی وینسنت پرایس در نقش رودریک آشر، مارک دیمون در نقش فیلیپ وینتروپ و میرنا فاهی در نقش مادلین آشر، یکی از بهترین داستان‌های ترسناک و گوتیک ادگار آلن پو را بر روی پرده‌ی نقره‌ای می‌برد. فیلم‌برداری استادانه به‌همراه فیلم‌نامه‌ای مستحکم که ترس روانی و مضامین جنسی هولناک را به‌خوبی با یک‌دیگر تلفیق می‌کند، باعث شده تا ساخته‌ی راجر کورمن به یک اثر کلاسیک تماشایی تبدیل شود.
۸. شوالیه‌ی بی‌سر (Sleepy Hollow)
- کارگردان: تیم برتون
- بازیگران: جانی دپ، کریستینا ریچی، میراندا ریچاردسون، مایکل گمبون، کریستوفر لی و…
- محصول: ۱۹۹۹
- امتیاز متاکریتیک: ۶۵ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۳ از ۱۰
ایجاد فهرستی از فیلم‌های ترسناک -با هر زیرژانری که باشد- بدون حضور تیم برتون کار دشواری است. بدون شک در کارنامه‌ی کاری این فیلم‌ساز مهم و دوست‌داشتنی، پروژه‌های ناتمام مختلفی وجود دارد اما طرفداران باید خوشحال باشند که او در سال ۱۹۹۹، یکی از داستان‌های کلاسیک را منبع الهام خود قرار داده است. داستان کوتاه «افسانه‌ی بی‌سر» در سال ۱۸۲۰ توسط واشینگتن اروینگ نوشته شد و تیم برتون ۱۷۹ سال بعد، فیلم «شوالیه‌ی بی‌سر» را کارگردانی کرد!
ایکابد کرین به‌عنوان پلیس نیویورک، وارد شهر کوچک اسلیپی هالو می‌شود و با قرار گرفتن در جهانی عجیب و رویایی، چیزهای بی‌بدیلی را تجربه می‌کند؛ تلفیقی از قتل و ماجراهای جناییِ وحشنتاک و عاشقانه‌ای فانتزی و خیال‌انگیز. فیلم «شوالیه‌ی بی‌سر» با بازی درخشان جانی دپ و کریستینا ریچی، روح عاشقان قصه‌های گوتیک و وحشتاک را به‌پرواز درمی‌آورد.
۷. دراکولا (Dracula)
- کارگردان: فرانسیس فورد کوپولا
- بازیگران: گری اولدمن، وینونا رایدر، آنتونی هاپکینز، کیانو ریوز، مونیکا بلوچی
- محصول: ۱۹۹۲
- امتیاز متاکریتیک: ۵۷ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۴ از ۱۰
شاید بسیاری از سینمادوستان، فرانسیس فورد کوپولا را بیشتر به‌خاطر ساخت درام‌های جنایی و آثار گانگستری کلاسیک‌اش بشناسند. اما در رزومه‌ی کاری این کارگردان صاحب سبک، فیلم ترسناک گوتیک هم دیده می‌شود. ساخته‌ی مشهور فرانسیس فورد کوپولا به‌علت تولید قوی و طراحی لباس فوق‌العاده‌ی ایکو ایشیوکا که اتمسفر گوتیک فیلم را دوچندان می‌کرد، اسکار بهترین طراحی لباس را برای او به همراه داشت.
کوپولا با بازآفرینی و اقتباس آزاد از داستان کلاسیک «دراکولا» به‌قلم برام استوکر، مفاهیم موردنظر او را درباره‌ی سرکوب جنسی و وقایع هولناک عصر ویکتوریایی، به‌صراحت و آشکارا بیان می‌کند. کیانو ریوز، گری اولدمن، آنتونی هاپکینز، وینونا رایدر و مونیکا بلوچی با نقش‌آفرینی در این فیلم، بازی ماندگاری را ارائه می‌دهند که نادیده گرفتن‌اش بسیار دشوار خواهد بود. فیلم «دراکولا» فرانسیس فورد کوپولا شاید با دیگر نسخه‌های سینمایی اقتباس‌شده از این داستان مشهور متفاوت باشد اما قطعاً می‌تواند برای عاشقان قلعه‌های فراخ و عاشقانه‌های هولناک، به اثری دیدنی و جذاب تبدیل شود.
۶. مصاحبه با خون‌آشام (Interview With The Vampire)
- کارگردان: نیل جوردن
- بازیگران: تام کروز، برد پیت، آنتونیو باندراس، کریستن دانست، کریستین اسلیتر و…
- محصول: ۱۹۹۴
- امتیاز متاکریتیک: ۵۹ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۵ از ۱۰
«مصاحبه با خون‌آشام» یکی از بهترین فیلم‌های دوران کاری برد پیت است. یک فیلم وحشتناک با مضامین گوتیک که علاوه‌بر برد پیت، بازیگران دیگری مانند تام کروز، کریستن دانست و آنتونیو باندراس را در اختیار دارد. این فیلم بر اساس داستانی به همین نام از آن رایس ساخته شده و نگارش فیلمنامهی اثر هم بر عهده‌ی رایس بوده است. تسلط کافی او بر داستان باعث شده تا در فیلم نیل جوردن، شاهد یک رابطه‌ی عاشقانه‌ی عجیب و خاص به‌همراه اتمسفری گیرا و مثال‌زدنی باشیم.
نیل جوردن در این فیلم از تمام ویژگی‌هایی که یک اثر ترسناک گوتیک باید داشته باشد استفاده می‌کند؛ از جمله نوع پوشش و طراحی خاص لباس‌ها، اجساد پوسیده و مقادیر زیادی خون! «مصاحبه با خون‌آشام» لحن منحصربه‌فرد و رایج در آثار گوتیک را تقریبا دست‌نخورده نگه می‌دارد و علاوه‌بر این موضوع، به‌عنوان یک اقتباس عالی از داستان وحشتناک و کلاسیک/مدرن آن رایس شناخته می‌شود.
اگر دوست دارید به‌سراغ یک فیلم گوتیک پرستاره بروید که چهره‌های مطرح سینما در آن نقش‌آفرینی کرده‌اند، ساخته‌ی ماندگار و موفق نیل جوردن بهترین گزینه خواهد بود.
۵. احضار (The Changeling)
- کارگردان: پیتر مداک
- بازیگران: جرج سی. اسکات، تریش ون دیویر، ملوین داگلاس، جین مارش، جان کولیکاس و…
- محصول: ۱۹۸۰
- امتیاز متاکریتیک: ۷۰ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۲ از ۱۰
در حالی که بسیاری از بینندگان ترجیح می‌دهند تا فیلم‌های گوتیک امروزی مانند «شیطان تمام‌وقت» یا دیگر آثار مشابه را تماشا کنند، اما ویژگی غریب و منحصربه‌فردی در فیلم‌های کلاسیک ژانر وحشت گوتیک وجود دارد که مخاطبان بیشتری را جذب می‌کند. ساخته‌ی پیتر مداک یکی از همین آثار است که با درون‌مایه‌های ترسناک و مضامین ماوراءالطبیعه‌اش، عاشقان این نوع از وحشت را به‌وجد می‌آورد.
فیلم «احضار» جرج سی. اسکات را در نقش شخصیت اصلی (جان راسل) به مخاطب معرفی می‌کند. یک فیلم ترسناک گوتیک که با راه‌پله‌های پیچ در پیچ، ویلچرهای خالی از سکنه، صداهای مرموز، اسباب‌بازی‌های وهم‌انگیز کودکان و البته یک عمارت ترسناک و عجیب سروکار دارد. با چنین مشخصه‌هایی، آیا حاضرید وارد قلعه‌های مخوفی که ناقوس‌هایشان آسمان بنفش این جهان را درنوردیده‌اند شوید؟ این دعوت را بپذیرید و از تماشای یک فیلم گوتیک خوش‌ساخت لذت ببرید.
۴. بی‌گناهان (The Innocents)
- کارگردان: جک کلایتون
- بازیگران: دبورا کار، پیتر وینگارد، مایجل ردگریو، پاملا فرانکلین، مگز جنکینز و…
- محصول: ۱۹۶۱
- امتیاز متاکریتیک: ۸۸ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۸ از ۱۰
شاهکار جک کلایتون با الهام از داستان «چرخش پیچ» به‌قلم هنری جیمز ساخته شده است. این فیلم گوتیک سیاه و سفید که توسط فردی فرانسیس بزرگ فیلم‌برداری شده، اتمسفر عجیب و فضای هولناکی را به‌وجود می‌آورد؛ تا جایی که مخاطب نسبت به همه‌چیز دچار شک و تردید شده و در جهانی مالیخولیایی رها می‌شود.
فیلمنامهی «بی‌گناهان» توسط ترومن کاپوتی نوشته شده است؛ نویسنده‌ای بزرگ که او را بیشتر به‌خاطر نگارش کتاب غیرداستانی «در کمال خونسردی» می‌شناسیم. این فیلم روایت پیچیده و چندلایه‌ای دارد، از سرکوب‌های جنسی و انحرافات اخلاقی سخن می‌گوید، وارد ماجرای ارواح می‌شود و با قصه‌ی غافلگیرکننده‌اش، بیننده را در قعر دوراهی‌های مهم و مرز باریک حدس و گمان نگه می‌دارد.
۳. قله‌ای به رنگ خون (Crimson Peak)
- کارگردان: گیرمو دل تورو
- بازیگران: میا واشیکوفسکا، جسیکا چیستین، تام هیدلستون، چارلی هونام، جیم بیور و…
- محصول: ۲۰۱۵
- امتیاز متاکریتیک: ۶۶ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶/۵ از ۱۰
فیلم ترسناک گوتیک «قله‌ای به رنگ خون» با بازی میا واشیکوفسکا، جسیکا چیستین و تام هیدلتسون، داستان زنی به‌نام ادیت را روایت می‌کند. ادیت دلباخته‌ی سِر توماس شارپ می‌شود و پس از ازدواج، همراه با او به عمارت قدیمی و گوتیک همسرش در مناطق دورافتاده‌ی انگلستان نقل مکان می‌کند. ادیت در آنجا با خواهر مرموز توماس شارپ یعنی لیدی لوسیل آشنا می‌شود؛ کسی که رازهای نگفته‌ی بسیاری دارد و گویا مسئول محافظت از اسرار تاریک خاندان شارپ است.
ادیت به‌عنوان کسی که با دنیای مردگان ارتباط دارد، سعی می‌کند تا از اسرار این خانه سر در بیاورد. اما پس از مدتی متوجه می‌شود که عامل ترس اصلی، خود انسان‌های زنده هستند! دل تورو در این عاشقانه‌ی گوتیکِ شگفت‌انگیز، جهانی زیبا و چشم‌نواز را ترسیم می‌کند و با استفاده از جلوه‌های بصری فوق‌العاده و طراحی لباس به‌سبک عصر ویکتوریایی، طرفداران این ژانر را به اوج لذت می‌رساند.
۲. در چنگ ارواح (The Haunting)
- کارگردان: رابرت وایز
- بازیگران: جولی هریس، کلیر بلوم، ریچارد جانسون، راس تامبلین، فی کامپتن و…
- محصول: ۱۹۶۳
- امتیاز متاکریتیک: ۷۴ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷/۵ از ۱۰
رابرت وایز در طول دوران حرفه‌ای خود با ژانرهای مختلفی سروکار داشته است؛ بنابراین ساخت یک فیلم ترسناک گوتیک توسط او به‌هیچ‌عنوان تعجب‌آور نیست. «در چنگ ارواح» اقتباسی از داستان «خانه‌ی جن‌زده» نوشته‌ی شرلی جکسون به‌حساب می‌آید. این فیلم ماجرای یک عمارت شیطانی، یک محقق موضوعات ماوراءالطبیعه، یک پیش‌گو، زنی آسیب‌دیده از لحاظ عاطفی و مالک عمارت را روایت می‌کند.
این شاهکار گوتیک با شخصیت‌پردازی حساب‌شده و واکاوی سرخوردگی‌های روحی و احساسی کاراکتر زن اصلی‌اش، به ابعاد انسانی می‌پردازد اما همواره از وحشت ماورا‌ءطبیعه نیز استفاده می‌کند و هرگز وجودش را زیر سوال نمی‌برد. دیوید بولتون به‌عنوان فیلم‌بردار این اثر، با استفاده از لانگ‌شات (نمای دور)، نماهایی با زاویه‌ی پایین (Low Angle) و زاویه‌ی بالا (High Angle) و همچنین استفاده از لنزهای مخدوش، ترس و استرس را به حداکثر می‌رساند. جای تعجب نیست که مارتین اسکورسیزی از این اثر به‌عنوان ترسناک‌ترین فیلم عمرش یاد کرده است!
۱. ربه‌کا (Rebecca)
- کارگردان: آلفرد هیچکاک
- بازیگران: لارنس الیویه، جوآن فونتین، جودیت اندرسون و…
- محصول: ۱۹۴۰
- امتیاز متاکریتیک: ۸۶ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸/۱ از ۱۰
آلفرد هیچکاک به استاد تعلیق در سینما معروف است. کارگردانان زیادی از هیچکاک الگو گرفته‌اند و تریلرهای مرموز و جنایی‌شان را با الهام از آثار شاخص او ساخته‌اند. با این حال، نخستین فیلم او در هالیوود یک اثر وحشتناک بود. فیلمی که بر اساس رمان «ربه‌کا» از دافنه دوموریه ساخته شد و المان‌های موجود در یک فیلم گوتیک و ترسناک را به‌تصویر می‌کشید؛ اثری درخشان با بازی درخشان‌تر لارنس الیویه و جوآن فونتین.
در حالی که فیلم‌های دیگر هیچکاک مانند «پرندگان»، «سرگیجه» و «مهمان‌سرای جامائیکا» هم دارای عناصر ترسناک گوتیک قوی و شگفت‌انگیزی هستند اما «ربه‌کا» به‌عنوان برجسته‌ترین اثر او در این ژانر شناخته می‌شود. اگر خواستید این فیلم ماندگار و جریان‌ساز را ببینید، به شخصیت خانم دانور با بازی استثنایی جودیت اندرسون دقت کنید و به چیره‌دستی هیچکاک در زمینه‌ی بازی گرفتن از هنرپیشگان و خلق اتمسفرهای هولناک پی ببرید.
منبع: screenrant
