میلیاردها تیرکس در زمین پرسه می‌زدند؛ گزارشی جدید از دیرین‌شناسان
مطالعات تازه نشان می‌دهد جمعیت تیرکس که یکی از درنده‌ترین دایناسورها بوده بسیار زیاد و احتمالا چند میلیارد بوده است.
پژوهش‌های جدید که بر پایه‌ی مطالعات دو دهه‌ی گذشته بر روی دایناسور تیرکس (T.rex) انجام شده، تخمینی نسبتا دقیق از تراکم جمعیت این گونه‌ی مهم دایناسورها ارائه می‌دهد.
این مطالعه که نتایج آن در نشریه‌ی Science منتشر شده همچنین از تراکم جمعیت تیرانوسوروس‌ها (تی‌رکس‌ها) برای برآورد مجموع تی‌رکس‌هایی که تا کنون زیسته‌اند، استفاده کرده است. پژوهشگران تخمین می‌زنند که در هر دوره از حدود ۱۲۷ هزار نسل از دایناسورها، به‌طور متوسط ۲۰ هزار تیرکس زندگی کرده و مرده‌اند.
این میانگین‌ها نشان می‌دهند که در مجموع ۲٫۵ میلیارد تی‌رکسی در مناطق بومی آن شامل آمریکای شمالی احتمالا تا شمال آلاسکا و تا جنوب مکزیک در مدتی بیش از ۲ تا ۳ میلیون سال زندگی می‌کرده‌اند.
این نخستین باری نیست که دانشمندان سعی می‌کنند جمعیت تی‌رکس‌ها را تخمین بزنند و در حقیقت میانگین تراکم جمعیت در مقاله‌ی جدید، که یک تیرکس در هر ۱۱۰ کیلومتر مربع را پیشنهاد می‌دهد، تقریبا شبیه به برآورد قبلی است که در سال ۱۹۹۳ منتشر شده است. اما در مطالعه‌ی جدید از آخرین تحقیقات زیست‌شناسی تیرکس برای تنظیم دقیق حد بالا و پایین مجموع جمعیت استفاده شده است.
پس از اجرای میلیون‌ها شبیه‌سازی رایانه‌ای که هر یک با ترکیب اندکی متفاوت از مقادیر احتمالی انجام شد، مشخص شد که تعداد کل تی‌رکس‌ها می‌تواند از ۱۴۰ میلیون تا ۴۲ میلیارد متغیر باشد که میانگین آن حدود ۲٫۵ میلیارد است. به همین ترتیب در حدود ۱۳۰۰ تا ۳۲۸ هزار تیرکس می‌توانسته در هر دوره زندگی کند که میانگین آن ۲۰ هزار خواهد بود.
«هالی وودارد» (Holly Woodward) دیرینه‌شناس مرکز علوم بهداشتی ایالتی اوکلاهاما هک در مطالعه‌ی جدید همکاری نداشته است. او درباره‌ی این نتایج گفت: «واقعا هیجان‌انگیز است که کسی در تلاش است… از هر چه درباره‌ی تیرکس می‌دانیم استفاده کند تا بتواند پویایی جمعیت آن‌ها را کشف کند. این کار در مقیاس بزرگی انجام شده است.»
مطالعه‌ی تیرکس
در ۲۰ سال گذشته پژوهشگران چیزهای خارق‌العاده‌ای درباره‌ی تی‌رکس‌ها کشف کرده‌اند. از جمله طول عمر آن‌ها که حدود ۲۸ سال بوده است، سن بلوغ آن‌ها که تقریبا ۱۵.۵ سال بوده و اینکه یک تیرکس بالغ به‌طور متوسط ۶۸۰۰ کیلوگرم وزن داشته است. این داده‌ها به دانشمندان کمک کرده تا زمان تقریبی نسل تی‌رکس‌ها و میانگین توده‌ی بدنی آن‌ها را در هر زمان تعیین تعیین کنند.
برای رسیدن به تعداد جمعیت تیرکس، پژوهشگران از رابطه‌ی میان توده‌ی بدنی و تراکم جمعیت در میان حیوانات زنده استفاده کردند. به‌طور متوسط با افزایش ۱۰ درصدی توده‌ی بدنی حیوان، تراکم جمعیت آن بیش از چهار پنجم کاهش می‌یابد. الگویی که به «قانون داموت» (Damuth’s Law) معروف است.
داموت یک بوم‌شناس از دانشگاه کالیفرنیا بود که برای نخستین بار با جمع‌آوری داده‌های زیست‌محیطی در طول ۳۰ سال درباره‌ی پستانداران زنده، این الگو را کشف کرد. با این وجود، قانون دامون قطعی نیست. زیرا حیوانات در سبک زندگی و زیستگاه خاص خود بسیار متفاوت هستند. برای نمونه کفتارهای لکه‌دار و جگوار (پلنگ آمریکایی) توده‌های بدنی مشابهی دارند و هر دو شکارچی هستند اما تراکم جمعیت کفتارها ۵۰ برابر بیشتر است.
هنگامی که قانون داموت پس از تصحیح این واقعیت که تیرکس پستاندار نیست، برای تراکم جمعیتی تیرانوسوروس (Tyrannosaurus) اعمال شد، نشان داد که جمعیت این گونه از دایناسورها احتمالا در بازه‌ای بین ۱۴۰ میلیون و ۴۲ رأس قرار دارد.
«چارلز مارشال» (Charles Marshall) نویسنده‌ی اصلی این مطالعه از دانشگاه کالیفرنیا برکلی گفت: «در دیرینه‌شناسی تخمین موضوعات بسیار دشوار است. بنابراین چیزی که من شروع به انجام آن کرده‌ام این است که کمتر درباره‌ی تخمین دقیق موضوعی فکر کنم و بیشتر به تعیین قیدها بپردازم و اینکه آیا می‌توانم حد بالا و پایین دقیقی برای آن درنظر بگیرم؟»
زندگی از سنگ
فارغ از درک بهتر از تعداد این شکارچیان غول‌پیکر، مارشال و همکارانش توانستند اعداد را باز هم جزئی‌تر کنند تا تخمین بزنند که فسیل‌ها هر چند وقت یک بار شکل می‌گیرند و آیا می‌توان احتمال فسیل‌سازی تیرکس را به همان روش محاسبه‌ی شانس برخورد با صاعقه، کمیت‌سنجی کرد؟
هم‌اکنون ۱۰۰ مدل شناخته شده از تیرکس وجود دارد اما تقریبا دو پنجم آن‌ها در دست بخش خصوصی و تجاری است که نمی‌توان به‌طور کامل به ساختار موجود در آن‌ها اعتماد کرد. بنابراین برای تعیین حداقل تعداد فسیل برای اهداف مطالعه، تیم مارشال تعداد آن را به ۳۲ فسیل تیرکس بالغ که در مؤسسات عمومی نگهداری می‌شوند، محدود کرد.
اگر تمام تی‌رکس‌هایی که تا به حال زندگی کرده‌اند، حدود ۲٫۵ میلیارد تخمین زده شده و فقط ۳۲ فسیل از آن‌ها به‌دست آمده این یعنی از هر ۸۰ میلیون تیرکس فقط یکی فسیل شده است. حتی اگر درصد بیشتری از حیوانات فسیل شده و هنوز بقایای آن پیدا نشده باشد، جزئیات بیشتر، این احتمال را تأیید می‌کند که چقدر نادر است که یک لاشه به سرعت و در شرایط شیمیایی مناسب دفن شود تا کانی‌سازی شده و یک فسیل شکل بگیرد.
به گفته‌ی مارشال «اگر جمعیت تیرکس هزار برابر کمتر بود، یعنی به جای ۲٫۵ میلیارد، ۲٫۵ میلیون بود، شاید هرگز فسیل آن را پیدا نمی‌کردیم.»
روشی که تیم مارشال ترسیم کرده می‌تواند برای سایر موجودات منقرض شده هم استفاده شود. به گفته‌ی دانشمندان، در میان دایناسورها یکی از بهترین نامزدها گونه‌ی گیاهخوار دوره‌ی میانه‌زیستی کرتاسه یعنی «مایاسور» (Maiasaura) است که صدها نمونه‌ی آن از نوزادان تا بزرگسالان شناخته شده است.
از نظر وودوارد، یکی از هیجان‌انگیزترین نتیجه‌های این تحقیق، این است که فسیل‌های دایناسورها چقدر کمیاب هستند. اگر این نسبت‌ها برای گونه‌های دیگر به جز تیرکس هم برقرار باشد، شاید حتی پژوهشگران بتوانند تخمین بزنند که چه تعداد از گونه‌های دایناسورها اصلا فسیل نشده‌اند و برای همیشه ناشناخته مانده‌اند. این‌طور که او می‌گوید: «توانایی درک میزانی که از دست داده‌ایم، می‌تواند به اندازه‌ی دانستن میزانی که در اختیار داریم مهم باشد.»
عکس کاور: طرحی گرافیکی از تیرکس
Credit: 1Ado123/Wikimedia
منبع: National Geographic
