آشنایی با پروفسور سروش سروشیان؛ برنده‌ی عالی‌ترین مدال ژئوفیزیک آمریکا

دکتر سروش سروشیان، دانشمند برجسته‌ی ایرانی-آمریکایی در حوزه‌ی آب-هواشناسی و سنجش از راه دور، با دریافت «مدال ویلیام بویی» به عنوان عالی‌ترین مدال ژئوفیزیک آمریکا در صدر اخبار علمی جهان قرار گرفت اما پژوهش‌های او سابقه‌ای بسیار طولانی و تأثیری جهانی دارد.

مدال «اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا» (AGU) از سال 1939 میلادی به پژوهشگرانی اهدا می‌شود که نقش پررنگی در گسترش مرزهای علوم ژئوفیزیک (زمین‌فیزیک) و اثرگذاری چشمگیر در زمینه‌ی علمی داشته‌اند. دکتر «سروش سروشیان» (Soroosh Sorooshian) هم به دلیل مشارکت‌های بسیار هم در پژوهش و هم در فعالیت‌های اجرایی علوم آب و بینش او در توسعه‌ی محصولی جهانی در زمینه‌ی بارش که به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان مؤثر است، موفق به دریافت این مدال شد.

زندگی و تحصیلات دکتر سروشیان

دکتر سروش جمشید سروشیان سال 1337 خورشیدی (1948 میلادی) در خانواده‌ای زرتشتی در شهر کرمان زاده شد و با داشتن والدینی که صاحب مزرعه بودند، صحبت درباره‌ی آب و منابع آبی چیزی بود که گوش سروش جوان روزانه با آن سروکار داشت و به آن خو گرفت. او همیشه از پدر و مادر خود درباره‌ی آب، باران، خشکسالی و گاهی سیل چیزهایی می‌شنید و می‌آموخت.

دکتر سروش سروشیان در نشست AGU دهه‌ی 1980 میلادی
Credit: AGU

پس از گذراندن تحصیلات اولیه در ایران تا پایان دبیرستان، در سال 1966 به آمریکا مهاجرت کرد. تحصیلات آکادمیک وی مسیری چندرشته‌ای را طی کرده است. کارشناسی را در سال 1971 در رشته‌ی مهندسی مکانیک از «دانشگاه پلی‌تکنیک ایالتی کالیفرنیا» (Cal Poly San Luis Obispo) دریافت کرد و سپس برای تحصیلات تکمیلی به «دانشگاه کالیفرنیا، لس‌انجلس» (UCLA) رفت.

با اینکه ابتدا برای رشته‌ی هوافضا برنامه‌ریزی کرده بود اما ناموفق بودن استاد مورد نظر در دریافت فاند و صحبت‌های یک ایرانی دیگر به نام «محمد ترابی» (Mohammad Torabi) او را برای ادامه‌ی تحصیل در زمینه‌ی تحقیق در عملیات و مهندسی سیستم مصمم کرد.

او مدارک کارشناسی ارشد و دکتری را به ترتیب در سال‌های 1973 و 1978 میلادی دریافت کرد. این پیشینه‌ی تحصیلی که ترکیبی از مهندسی، تحلیل سیستم‌ها و منابع آب را دربر می‌گرفت، پایه‌ی محکمی برای فعالیت‌های میان‌رشته‌ای او در زمینه‌ی نوپای «آب-هواشناسی» یا «هیدرومتئورولوژی» (Hydrometeorology) فراهم کرد.

مدال ویلیام بویی؛ عالی‌ترین افتخار ژئوفیزیک

مدال «ویلیام بویی» (William Bowie) که به افتخار نخستین رئیس اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا نام‌گذاری شده، از معتبرترین جوایز بین‌المللی در حوزه‌ی علوم زمین و فضا است. این مدال سالانه به یک نفر از میان بیش از 60 هزار عضو AGU اهدا می‌شود که علاوه بر مشارکت‌های برجسته در ژئوفیزیک بنیادی، «همکاری بی‌دریغ در علم» را هم از خود نشان داده باشد.

اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا در بیانیه‌ی اعطای مدال 2025 خود به دکتر سروشیان، به طور خاص بر دو موضوع تأکید کرده است.

1. مشارکت‌های استثنایی او در علم و عمل آب که بر پایه‌ی تمرکز اصلی تحقیقات او بر درک، مدل‌سازی و پیش‌بینی چرخه‌ی آب بوده است.
2. بینش در توسعه‌ی یک محصول جهانی بارش که به نوآوری او در زمینه‌ی سنجش از راه دور و پروژه‌هایی مانند «تخمین بارش از اطلاعات سنجش از دور با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی» (Precipitation Estimation from Remotely Sensed Information using Artificial Neural Networks) با به اختصار «پرشین» (PERSIANN) اشاره دارد. این پروژه داده‌های بارش با وضوح بالا را در مقیاس جهانی در دسترس قرار داده و دستاورد بزرگی است که تأثیر عمیقی بر مدیریت منابع آب، پیش‌بینی سیل و خشکسالی، به ویژه در مناطق دارای کمبود داده، گذاشته است.

دکتر سروشیان این مدال را در گردهمایی سالانه‌ی اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا که دسامبر 2025 در نیواورلئان، لوئیزیانا برگزار می‌شود، دریافت خواهد کرد.

پیشگامی در آب-هواشناسی و سنجش از راه دور

سروشیان طی بیش از چهار دهه فعالیت آکادمیک، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌ها در حوزه‌ی علوم هیدرولوژیک، به ویژه در همراهی آن با هواشناسی یعنی علم آب-هواشناسی و سنجش از راه دور بوده است. از مهم‌ترین حوزه‌های تحقیقاتی و دستاوردهای او در این زمینه می‌توان به نوآوری در مدل‌سازی بارش-رواناب و توسعه‌ی سنجش از راه دور برای آب اشاره کرد.

نوآوری در مدل‌سازی بارش-رواناب

او از نخستین کسانی بود که به با ارائه‌ی الگوریتم‌های بهینه‌سازی کالیبراسیون، به مدل‌سازی آماری دقیق‌تر و کالیبراسیون مدل‌های بارش-رواناب پرداخت. از جمله کارهای تأثیرگذار او، توسعه‌ی الگوریتم SCE-UA یا Shuffled Complex Evolution – University of Arizona است که به یک روش استاندارد در کالیبراسیون مدل‌های حوضه‌ی آبریز در سراسر جهان تبدیل شد.

دکتر سروشیان و همکارانش هنگام معرفی اپلیکیشن iRain در دانشگاه ارواین
Credit: UC Irvine

سروشیان همچنین از پیشگامان استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی (ANNs) برای مدل‌سازی تبدیل بارش به رواناب بود که منجر به ارائه‌ی رویکردهای تازه‌ای در مدل‌های موسوم به جعبه سیاه شد.

توسعه‌ی سنجش از راه دور برای آب

نمونه‌ای از داد‌های سامانه‌ی پرشین
Credit: NOAA

سیستم پرشین که نام اختصاری آن هم بر پایه‌ی پیشینه‌ی ایرانی سروشیان انتخاب شده است، مهم‌ترین دستاورد عملیاتی و کاربردی او محسوب می‌شود. این سیستم‌ها که در سازمان ملی اقیانوسی و جوی آمریکا توسعه یافته‌اند، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، به ویژه داده‌های فروسرخ و مایکروویو و به‌کارگیری هوش مصنوعی (شبکه‌های عصبی)، با وضوح زمانی و مکانی بالا، برآوردهای بارش جهانی را ارائه می‌دهند. این داده‌ها برای میلیون‌ها نفر از پژوهشگران، مدیران منابع آب و سازمان‌های دولتی در سراسر جهان، به‌ویژه در مناطق دچار کمبود سامانه‌های اندازه‌گیری زمینی، بسیار حیاتی هستند.

خدمات اجتماعی و رهبری علمی

دکتر سروشیان به تلاش‌های بی‌وقفه برای خدمت به جامعه‌ی علمی و رهبری برنامه‌های بین‌المللی آب هم معروف است. او از مدافعان اصلی دسترسی آزاد به اطلاعات اساسی آب برای جوامع در سراسر جهان، از جمله آفریقا، آسیا و خاورمیانه است.

دکتر سروش سروشیان
Credit: UC Irvine

پیشینه‌ی دانشگاهی و افتخارات

سروشیان هم‌اکنون استاد ممتاز مهندسی عمران و محیط زیست و مدیر مرکز هیدرومتئورولوژی و سنجش از راه دور در دانشگاه کالیفرنیا، ایرواین (UCI) است. او پیش از پیوستن به UCI در سال 2003، به مدت 20 سال عضو هیئت علمی دانشگاه آریزونا بود. از دیگر افتخارات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• عضویت در آکادمی‌های معتبر از جمله آکادمی ملی مهندسی آمریکا (NAE) و آکادمی بین‌المللی فضانوردی. همچنین عضو خارجی آکادمی علوم اروپا و آکادمی علوم چین.
• مدال‌ها و جوایز مهم دیگر از جمله دریافت مدال رابرت ای. هورتون (Robert E. Horton Medal) اتحادیه ژئوفیزیک در سال 2013 به عنوان دومین مدال مهم در حوزه‌ی هیدرولوژی.
• مدال خدمات برجسته‌ی عمومی ناسا (NASA Distinguished Public Service Medal) در سال 2005.
• جایزه‌ی بین‌المللی آب شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز برای مدیریت و حفاظت از منابع آب (2010).
• جایزه‌ی آب رودخانه‌ی مصنوعی بزرگ یونسکو (UNESCO Great Man-Made River Water Prize) در سال 2007 به دلیل تأسیس و مدیریت مراکز تحقیقاتی.
• جایگاه استاد اینشتین (Einstein Professorship) از آکادمی علوم چین.

اعطای عنوان عضو خارجی آکادمی علوم چین به دکتر سروشیان
Credit: Chinese Academy of Sciences

یک عمر دستاورد علمی

پروفسور سروشیان، ضمن حفظ پیوندهایش با سرزمین مادری، یک دانشمند برجسته و یک رهبر فکری و استاد متعهد بین‌المللی است که نسلی از محققان جوان را به ویژه در زمینه‌ی هیدرومتئورولوژی تربیت کرده و راه را برای پیشرفت‌های آینده در مدیریت منابع آب جهانی هموار ساخته است. حالا دریافت مدال AGU دستاوردی است که نه تنها نام دکتر سروشیان را به عنوان نخستین ایرانی دریافت‌کننده‌ی این نشان عالی در تاریخ اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا ثبت می‌کند، بلکه اوج یک زندگی حرفه‌ای پربار را بیان می‌کند.

منابع: AGU, UCI, CCST, NWRI, Huff Post