مقایسه سوخو ۳۵ با اف ۳۵؛ رقابت در نبرد پیشرفته‌ی هوایی

در نبردهای هوایی مدرن، بسیاری به مقایسه سوخو 35 با اف 35 می‌پردازند که دو جنگنده‌ی چندمنظوره‌ی پیشرفته با فلسفه‌های طراحی متفاوت هستند. هر دو هواپیما در فناوری و نقش‌های عملیاتی خود سرآمدند، اما قابلیت‌ها، رادارگریزی و تطبیق‌پذیری مأموریتی متفاوتی دارند. در این مطلب به مقایسه‌ی این جت‌های قدرتمند می‌پردازیم تا شباهت‌ها و تفاوت‌ها در طراحی، انواع، سیستم‌های الکترونیکی پرواز، تسلیحات و عملکرد کلی آن‌ها روشن شود.

‌ برای دیدن خلاصه این مقاله با هوش مصنوعی کلیک کنید!

در یک نگاه کلی می‌توان گفت که F-35 در زمینه‌ی رادارگریزی، حسگرهای شبکه‌ای و پشتیبانی مدرن برای فضای هوایی پرتنش و پرخطر گزینه‌ی بهتری است اما اگر نیروی رانش خام، مانورپذیری فوق‌العاده و جابه‌جایی محموله‌های سنگین برای برتری هوایی در محیط‌های کم‌سنسور مد نظر باشد، Su-35 یک جایگزین ارزان‌تر و جذاب است. در حقیقت این دو بر اساس اندیشه‌های متفاوتی طراحی شده‌اند. F-35 برای عملیات چند دامنه‌ای با رویکرد حمله‌ی آنی و Su-35 برای قدرت، چابکی و بقاپذیری در نبردهای پرجنب‌وجوش‌تر هدف‌گذاری شده‌اند و در جزئیات تفاوت‌های چشمگیری با هم دارند.

نسخه‌های جنگنده‌های F35 و SU35

انواع F-35 Lightning II

اف 35 لایتنینگ 2 در سه نوع اصلی عرضه می‌شود. F-35A رایج‌ترین و مقرون‌به‌صرفه‌ترین مدل از نوع برخاست و فرود متعارف (CTOL) بر باند عادی است و توسط نیروی هوایی آمریکا و کشورهای هم‌پیمان آن استفاده می‌شود. F-35B از برخاست و فرود عمودی کوتاه (STOVL) بهره می‌برد که برای تفنگداران دریایی آمریکا، نیروی دریایی بریتانیا و دیگران طراحی شده است. به ویژه سیستم بالابر-فن منحصربه‌فرد آن، انجام عملیات هوایی را از باندهای کوتاه‌تر و کشتی‌های تهاجمی آبی-خاکی امکان‌پذیر می‌کند.

مدل F-35C هم که نوع مستقر در ناو به شمار می‌رود، به طور خاص برای نیروی دریایی ایالات متحده ساخته شده است. این مدل دارای بال‌های بزرگ‌تر و ارابه‌ی فرود قوی‌تر برای نشست و برخاست با منجنیق در ناوهای هواپیمابر است. هر نسخه از نظر اویونیک و سیستم‌ها اشتراک زیادی با نسخه‌های دیگر دارد، اما در اندازه، قابلیت‌های برخاست و فرود و تقویت‌های سازه‌ای متفاوت است.

برخاست عمودی F35
Credit: USA Military

انواع سوخو Su-35

سوخو 35 اما فقط در یک مدل Su-35 Flanker-E تولید می‌شود. این هواپیمای جنگنده، یک مشتق پیشرفته از خانواده‌ی Su-27 است که اغلب به جای یک هواپیمای نسل پنجم کامل، جنگنده‌ی نسل ++4 یا 4.5 نامیده می‌شود. هرچند سیستم‌ها و عملکرد بهبود یافته، ارتقاء قابل توجهی نسبت به مدل‌های قبلی Flanker نشان می‌دهد. از ویژگی‌های کلیدی آن می‌توان به موتورهایی با بردار رانش بهبود یافته، اویونیک و رادار پیشرفته، بهبودهای سازه‌ای برای افزایش مانورپذیری و بقاپذیری، قابلیت‌های چند منظوره برای برتری هوایی و حمله‌ی زمینی اشاره کرد.

هدف و نگرش طراحی

هواپیمای جت F-35 Lightning II یک جنگنده‌ی چندمنظوره‌ی نسل پنجم به شمار می‌رود که بر اساس قابلیت مشاهده‌ی کم، حسگرهای ترکیبی و رویکرد شبکه‌ای به جنگ ساخته شده است. خانواده‌ی F-35 برخی از معیارهای عملکرد پروازی صرف را فدا می‌کند تا به کمک ترکیب حسگرها، سامانه‌ی دیافراگم توزیع‌شده (DAS) و نمایشگر نصب‌شده روی کلاه، آگاهی چندجانبه و استثنایی به خلبانان بدهد. این ویژگی‌ها هسته‌ی اصلی طراحی هواپیما برای جنگ‌های مدرن هستند که درگیری فراتر از دید (BVR) و عملیات مشترک را ترجیح می‌دهد.

اف 35 (راست) و سوخو 35 (چپ) در نمایشگاه ایرو ایندیا
Via: Eurasian Times

در مقابل هواپیمای جنگنده‌ی Su-35 Flanker-E یک جنگنده‌ی سنگین نسل 4.5 است که بر قدرت خام تأکید دارد و بر همین اساس از ظرفیت سوخت و سلاح زیاد، موتورهای دوقلوی قدرتمند با قابلیت تغییر بردار رانش برای مانورپذیری زیاد و ردیابی رادار برد بلند بهره می‌برد. این جنگنده بر اساس دیدگاهی ساخته شده است که برتری هوایی را از طریق عملکرد پرسرعت و مجموعه‌ای از جنگ‌های الکترونیک قدرتمند به جای پنهان‌کاری در نظر می‌گیرد.

ویژگی برتر؛ نامرئی در برابر مرگبار

رؤیت‌پذیری کم (LO) امضای طراحی اف 35 است و شکل بدنه، محفظه‌های داخلی سلاح و مواد جاذب، سطح مقطع راداری (RCS) را کاهش می‌دهند. بنابراین می‌تواند در نزدیکی پدافندهای هوایی، کاملا پیشرفته عمل کند و مأموریت‌های کسب اطلاعات، نظارت و شناسیایی (ISR) و ضربتی را با قدرت انجام دهد. در حقیقت فلسفه‌ی طراحی آن بر سخت شناسایی شدن استوار است.

اف 35 هنگام رسیدن به سرعت صوت
Credit: Sgt. Kaitlyn Ergish, USAF

سوخو 35 از نظر نسل یا شکل بدنه، یک هواپیمای کاملا پنهان‌کار نیست. مهندسان روسی مواد تضعیف‌کننده‌ی راداری را در اطراف دهانه‌های ورودی و موتورها به کار برده‌اند و اقدامات الکترونیکی را تعبیه کرده‌اند که سطح مقطع راداری جلویی را در مقایسه با فلانکرهای قدیمی کاهش می‌دهد، اما همچنان به مراتب بزرگ‌تر از یک جت پنهان‌کار کامل است. در عوض این جنگنده برای بقا به سرعت، مانورپذیری، جنگ الکترونیکی و موشک‌های دوربرد متکی است.

سوخو 35 در حال شکستن دیوار صوتی
Credit: Pascal Rossignol, Reuters

در یک محیط شبکه‌ای مملو از دفاع هوایی یکپارچه‌ی مدرن (SAM)، مزیت رؤیت‌پذیری بسیار کم F-35 تعیین‌کننده است و در مناطق با تهدید کم تا متوسط، این تاکتیک‌های تهاجمی و جنگ الکترونیک سوخو 35 است که می‌تواند برتری را حفظ کند.

حسگرها و سیستم‌های الکترونیکی

مجموعه‌ی رادار AN/APG-81 AESA، سیستم دیافراگم توزیع‌شده (DAS)، سیستم هدف‌گیری الکترواپتیکی (EOTS) و ادغام حسگرهای پیشرفته در F-35 به آن یک دید 360 درجه و پایدار می‌دهند که روی کلاه ایمنی خلبان نمایش داده می‌شود. F-35 به همان اندازه که یک جنگنده تهاجمی است، یک «گره حسگر» (Sensor Node) پرنده و هاب فرماندهی است و انواع حسگرها، یک مزیت استراتژیک برای آن محسوب می‌شود.

نگاه خلبان اف 35
Credit: Military Aerospace

از سویی جنگنده‌ی روسی Su-35 از رادار قدرتمند N035/Irbis-E و مجموعه‌ی کاوش و ردیابی فروسرخ OLS-35 استفاده می‌کند. برد تشخیص چشمگیر و قابلیت‌های ردیابی چندهدفه در ترکیب با مجموعه‌ی جنگ الکترونیک، می‌تواند تهدیدات را حتی از فاصله‌های دور شناسایی کند و با آن‌ها درگیر شود.

این هواپیما اما به اندازه‌ی اف35 سنسورها و پیوندهای امن داده ندارد که جبهه‌ی تاکتیکی واحد بین مجموعه‌ی جنگ‌افزارها ایجاد کند. خلبانان F-35 معمولا یک فضای نبرد یکپارچه‌تر و ادغام‌شده‌تر را می‌بینند که قدرت تصمیم‌گیری را بالا می‌برد و خدمه‌ی Su-35 از عملکرد سنسورهای خام قدرتمند مانند برد راداری و ردیابی فروسرخ بهره می‌برند.

عملکرد و مانورپذیری

طراحی تک‌موتوره‌ی F-35 باعث کروز کارآمد، بقا و استقامت برای وظایف چندمنظوره می‌شود که به‌عنوان یک پلتفرم رادارگریز به اندازه‌ی کافی چابک است و از کنترل‌های پرواز مدرن بهره می‌برد، اما از نظر مانورهای نزدیک یا نرخ چرخش آنی، در کلاس Su-35 نیست. سوخو 35 اما دو موتور با امکان جهت‌دهی بردار رانش (Thrust Vectoring) دارد که شتاب فوق‌العاده، قابلیت چرخش لحظه‌ای و اَبَرمانورپذیری به آن می‌بخشند و به صورت ​​سوپرکروز پرواز و بارهای سنگین را حمل کند. ویژگی‌هایی که در نبردهای نزدیک و رهگیری‌های تعقیب و گریز اهمیت دارد.

تراست وکتورینگ سوخو 35
Credit: Julian Herzog

بنابراین در یک نبرد هوایی کلاسیک در میدان دید که هر دو هواپیما موقعیت یکدیگر را می‌دانند، نیروی پیشران و قابلیت کنترل سوخو 35 به آن برتری می‌دهد اما در بیشتر نبردهای مدرن که با استفاده از حسگرهای شبکه‌ای و موشک‌های خارج از دید (BVR)، شروع و پایان می‌یابند، تاکتیک‌های F-35 ارجحیت دارد.

انعطاف‌پذیری سلاح‌ها و محموله

F-35 برای رادارگریزی، سلاح‌ها را درون خود حمل می‌کند و در صورت نبود نیاز به پنهان‌کاری، می‌تواند بارهای خارجی هم داشته باشد. این جنگنده از مهمات هدایت‌شونده‌ی دقیق و مدرن و موشک‌های پیشرفته‌ی خارج از دید پشتیبانی می‌کند و با امکانات متنوع هوا به زمین همراه است. قدرت واقعی آن استفاده از حسگرهای پیچیده برای یافتن اهداف و در عین حال، حفظ قابلیت بقاست.

سوخو 35 هم ظرفیت بالایی برای محموله‌ی خارجی و چندین جایگاه حمل مهمات دارد که امکان حمل تسلیحات سنگین هوا به هوا از جمله موشک‌های دوربرد R-77 و R-37 و پرتابه‌های هوا به سطح را فراهم می‌کند. این جنگنده همچنین می‌تواند موشک‌های سنگین ضد کشتی و ترکیبی گسترده‌تر از مهمات را بدون محدودیت‌های حمل داخلی به کار بگیرد. بنابراین هرچند در همه‌ی موارد از دقت پرتابه‌های F35 برخوردار نیست اما قابلیت حمل بالاتری دارد.

پرتاب موشک سوخو 35 و اف 35
Credit: Russian Ministry of Defense/USAF

هزینه و پشتیبانی

قیمت خرید F-35 بر اساس نوع و سال قرارداد متفاوت است. گزارش‌های اخیر، میانگین قیمت F-35A را در حدود 80 میلیون دلار برای هر فروند تحویلی در سال‌های 2023 تا 2025 نشان می‌دهد و انواع STOVL و ناو هواپیمابر هزینه‌ی بالاتری دارند. در مجموع هزینه‌های چرخه‌ی عمر و پشتیبانی آن‌ها به دلیل نرم‌افزار، لجستیک و شبکه‌ی پشتیبانی سراسری، به طور قابل توجهی بیشتر است.

هزینه‌ی هر فروند Su-35 عموما کمتر و حدود 60 میلیون دلار است که تحت تأثیر معاملات صادراتی و تحریم‌ها هم قرار دارد. در مجموع هم نرخ‌های پایین‌تر پیمانکاران روسی و لجستیک جهانی ساده‌تر برای برخی خریداران، هزینه‌های اولیه و عملیاتی را کاهش می‌دهد. هرچند چون پشتیبیانی سوخو 35 بیشتر بر سخت‌افزارهای سنتی متمرکز است، در عین ساده‌تر بودن، تأمین قطعات یدکی و ارتقاء آن چالش‌برانگیز و همراه با هزینه‌های جانبی خواهد بود.

هواپیما بازی کنترلی مدل جنگنده کد F35

مشاهده کالا

مقایسه اف 35 با سوخو 35

تاریخچه‌ی عملیاتی و نیاز کشورها

F-35 به طور گسترده به کشورهای عضو ناتو و هم‌پیمانان آن‌ها صادر می‌شود. تحویل این جنگنده از هزار فروند فراتر رفته و تا کنون در چندین عرصه برای مأموریت‌های نظارت و شناسایی، ضربتی و برتری هوایی استفاده شده است. به ویژه اینکه شبکه‌ی سراسری برنامه‌ی F-35 امکان آموزش مشترک، جمع‌آوری قطعات و ارتقاء سریع را فراهم می‌کند.

Su-35 عمدتا در خدمت نیروهای هوافضای روسیه است و به کشورهایی مانند چین و تعداد محدودی از کشورهای دیگر هم صادر شده است. این جنگنده در سوریه و درگیری روسیه و اوکراین هم استفاده شده و داده‌های واقعی درباره‌ی قابلیت بقای آن در حریم هوایی مورد مناقشه فراهم کرده است.

بنابراین کشورهای هم‌پیمان با نیروهای غربی و آن‌هایی که به دنبال یک برنامه‌ی ارتقاء پیوسته هستند و جت چندمنظوره‌ی شبکه‌ای و پنهان‌کار برای عملیات علیه پدافند هوایی یکپارچه و مدرن برایشان اهمیت دارد، عموما F-35 را انتخاب می‌کنند و کشورهایی که بر نمایش قدرت منطقه‌ای تمرکز دارند با داشتن زنجیره‌ی تأمین مجزا، جنگنده‌ای قدرتمند با مانورپذیری استثنایی و محموله‌های سنگین می‌خواهند، Su-35 را به دلیل قیمت و عملکرد ترجیح می‌دهند.

اف 35 قابلیت بالایی در هماهنگی با دیگر جنگ‌افزارها در هنگام نبرد دارد.
Credit: Lockheed Martin

قابلیت بقا در یک نبرد شبکه‌محور

قابلیت بقا در نبردهای مدرن را شاید بتوان قلب قدرت جنگنده‌های امروزی دانست. نبرد هوایی مدرن به طور فزاینده‌ای به حسگرها، لینک‌های داده و سرکوب یکپارچه‌ی پدافند هوایی وابسته است. رادارگریزی اف 35 همراه با یکپارچگی حسگرها، آن را به پلتفرم برتر برای نفوذ به گنبدهای دفاعی پیچیده تبدیل می‌کند. سوخو 35 می‌تواند در سرعت، برد موشک و نتایج نبرد کوتاه‌برد حتی از F-35 پیشی بگیرد، اما با نداشتن آن سطح از قابلیت پنهان‌کاری و مجموعه سنسورها، بیشتر در معرض دفاع‌های لایه‌ای و شبکه‌محور و هواگردهای آواکس یا سامانه‌های پدافندی متحد قرار می‌گیرد.

جمع‌بندی

هر دو هواپیمای F35 و Su35 آمریکا و روسیه دو جنگنده‌ی عملیاتی پیشرفته محسوب می‌شوند و با هدایت یک خلبان، در حوزه‌های مختلف قدرت خود را به رخ می‌کشند. اف-35 با طراحی شاخص و اویونیک پیچیده، راهکار موفقی برای جنگ مدرن یکپارچه و پنهان‌کار است و سوخو-35 هواپیمایی با عملکرد بالا و تهاجمی است که بر نیروی رانش، میزان تسلیحات و مانورپذیری فوق‌العاده تأکید دارد. این‌جا انتخاب میان قدرت و مانورپذیری یا فناوری‌های نبرد مدرن است که هر یک برتری متناسب با نبرد و هزینه‌ی بلندمدت یا کوتاه‌مدت خودش را دارد.

منابع: F35, Reuters, Military Watch, Knaapo