هپاتیت چیست؛ آیا این بیماری خطرناک است؟

کبد یکی از اعضای حیاتی بدن است که بی‌صدا کار خود را انجام می‌دهد و تا زمانی که به شدت آسیب نبیند، ممکن است علامتی بروز نکند. شاید به همین دلیل است که هپاتیت را بیماری «خاموش» می‌نامند. هپاتیت به معنی التهاب کبد است که می‌تواند در اثر عوامل مختلفی رخ دهد. این بیماری هم در انواع ویروسی مسری دیده می‌شود و هم می‌تواند ناشی از علل غیرمسری مانند مصرف الکل یا بیماری‌های خودایمنی باشد. اما هپاتیت چیست و چرا این‌قدر مورد توجه قرار گرفته است؟ واقعیت این است که هپاتیت‌های ویروسی یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی جهان هستند. برای مثال، هپاتیت B به تنهایی بیش از یک میلیون نفر را هر ساله در دنیا به کام مرگ می‌کشاند. این آمار تکان‌دهنده نشان می‌دهد که آشنایی با هپاتیت و راه‌های پیشگیری و درمان آن تا چه حد حیاتی است. در ادامه این مطلب، هپاتیت چیست و چگونه منتقل می‌شود، انواع مختلف آن (به‌ویژه هپاتیت B)، علائم هپاتیت، روش‌های انتقال، درمان و تفاوت بین هپاتیت حاد و مزمن را به زبانی ساده بررسی می‌کنیم.

‌ برای دیدن خلاصه این مقاله با هوش مصنوعی کلیک کنید!

هپاتیت چیست و چگونه منتقل می‌شود؟

هپاتیت (Hepatitis) به التهاب بافت کبد گفته می‌شود. این التهاب می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی ایجاد شود؛ شایع‌ترین علت هپاتیت در سطح جهان ویروس‌های هپاتیت هستند که پنج نوع اصلی به نام‌های A، B، C، D  و E دارند. هر یک از این ویروس‌ها راه انتقال و شدت بیماری متفاوتی دارند.
راه‌های انتقال هپاتیت بسته به نوع ویروس متفاوت است. هپاتیت A و E عمدتاً از طریق مصرف آب یا غذای آلوده به ویروس (مسیر مدفوعی-دهانی) منتقل می‌شوند. در مقابل، هپاتیت‌های B، C و D از راه خون و مایعات بدن سرایت می‌کنند.
برای مثال، هپاتیت B چیست و چگونه منتقل می‌شود؟ هپاتیت B یک عفونت ویروسی کبد است که از طریق خون، ترشحات بدن و تماس‌های جنسی منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند هنگام زایمان از مادر مبتلا به نوزاد منتقل شود یا از طریق استفاده مشترک از سرنگ و سوزن، انتقال خون آلوده، خالکوبی با وسایل غیربهداشتی و روابط جنسی محافظت‌نشده سرایت کند. خبر خوب اینکه تماس‌های عادی روزمره (دست دادن، بوسیدن، استفاده مشترک از ظروف غذا و..) هپاتیت B یا C را منتقل نمی‌کند؛ بنابراین معاشرت معمولی با فرد مبتلا خطرزا نیست. در مورد هپاتیت C نیز مسیر اصلی سرایت از راه خون است؛ مثلاً از طریق سرنگ مشترک در بین معتادان تزریقی یا انتقال خون در گذشته (پیش از غربالگری دقیق خون‌ها). هپاتیت C کمتر از طریق جنسی منتقل می‌شود، اما در صورت تماس خونی امکان‌پذیر است.

هپاتیت D فقط در افرادی بروز می‌کند که همزمان مبتلا به هپاتیت B باشند، زیرا ویروس D برای تکثیر به ویروس B نیاز دارد.به همین دلیل، واکسن هپاتیت B از هپاتیت D نیز پیشگیری می‌کند. هپاتیت A و E بیشتر در مناطق با بهداشت ضعیف شایع هستند و با رعایت بهداشت مواد غذایی و آب آشامیدنی می‌توان از ابتلا به آن‌ها پیشگیری کرد.

کاندوم چرچلیز کد Sh0047 - Sh0054-Sh0052 بسته 3 عددی

410,000

تومان

کاندوم کلایمکس مدل FANTASTIC بسته 12 عددی به همراه کاندوم کلایمکس مدل Sentiment بسته 12 عددی

260,000

148,000

تومان

خرید کاندوم

مشاهده همه

علت هپاتیت چیست؟

علت هپاتیت می‌تواند عفونی (واگیردار) یا غیرعفونی باشد. شایع‌ترین علل هپاتیت عفونی همان ویروس‌های هپاتیت A, B, C, D, E هستند که پیش‌تر شرح دادیم. علاوه بر این‌ها، برخی ویروس‌های دیگر مانند ویروس مونونوکلئوز عفونی (EBV) یا سیتومگالوویروس (CMV) نیز می‌توانند التهاب کبد (هپاتیت) ایجاد کنند، هرچند که جزء هپاتیت‌های کلاسیک نام‌گذاری‌شده نیستند.

در مورد علل غیرعفونی، مصرف زیاد الکل یکی از دلایل مهم هپاتیت مزمن (هپاتیت الکلی) است که می‌تواند به سیروز ختم شود. مصرف برخی داروها یا سموم نیز می‌تواند به کبد آسیب بزند و هپاتیت دارویی ایجاد کند؛ برای مثال مصرف بیش از حد استامینوفن (پاراستامول) می‌تواند به هپاتیت حاد شدید منجر شود. داروهای ضدسل، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدتشنج و گیاهان دارویی خاص در موارد نادر ممکن است سبب التهاب کبد شوند.

عامل مهم دیگر، بیماری‌های خودایمنی هستند. در هپاتیت خودایمنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب مزمن کبد می‌شود. علت دقیق این خودایمنی کاملًا شناخته نشده، اما عوامل ژنتیکی و هورمونی نقش دارند و این بیماری در زنان جوان شایع‌تر است. هپاتیت خودایمنی واگیردار نیست و جزو علل غیرمسری هپاتیت طبقه‌بندی می‌شود. درمان نداشتن آن می‌تواند به نارسایی کبد یا سیروز منجر شود، ولی با تشخیص به‌موقع و درمان دارویی قابل‌کنترل است.

عامل دیگر کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) است که در اثر تجمع چربی در کبد رخ می‌دهد و گاهی می‌تواند التهاب (استئاتوهپاتیت غیرالکلی) ایجاد کند. این حالت بیشتر در افراد چاق یا دیابتی دیده می‌شود و می‌تواند به فیبروز و سیروز کبدی پیشرفت کند. اگرچه کبد چرب غیرالکلی در دسته علل هپاتیت مزمن قرار می‌گیرد، ولی اغلب آهسته‌تر پیش می‌رود و با اصلاح شیوه زندگی (رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن) قابل بهبود است.

قرص لیورگل 140 میلی گرم گل دارو بسته 30 عددی

183,000 تومان

مشاهده و خرید

500+ نفر به این کالا علاقه دارند

300+ فروش در هفته گذشته

در سبد خرید 300+ نفر

خطرناک‌ترین نوع هپاتیت چیست؟

هنگامی که صحبت از خطرناک‌ترین نوع هپاتیت می‌شود، باید مشخص کنیم معیار خطر چیست. از نظر شدت بیماری، هپاتیت D را می‌توان یکی از خطرناک‌ترین‌ها دانست، چون تنها در مبتلایان به هپاتیت B ظاهر می‌شود و می‌تواند به شکل عفونت همزمان، آسیب‌های کبدی بسیار شدیدی ایجاد کند. نرخ پیشرفت به سمت نارسایی کبد در عفونت همزمان B و D بالا است. با این حال، از آنجا که هپاتیت D بدون وجود ویروس B قابل انتشار نیست، در مقیاس گسترده جهانی هپاتیت B و C خطرناک‌ترین‌ها هستند.

هپاتیت B از این جهت خطرناک است که می‌تواند مزمن شود و به سیروز (التهاب مزمن و سخت شدن بافت کبد) یا سرطان کبد منجر گردد. آمارها نشان می‌دهد هپاتیت B شایع‌ترین علت سیروز و سرطان کبد در جهان است. همان‌طور که اشاره شد، این ویروس هر سال باعث مرگ بیش از یک میلیون نفر در دنیا می‌شود. خوشبختانه واکسن مؤثر برای پیشگیری از هپاتیت B وجود دارد که بعداً به آن می‌پردازیم.

هپاتیت C نیز به دلیل عوارض بلندمدت، یک بیماری خطرناک محسوب می‌شود. این ویروس معمولاً به عفونت مزمن منجر می‌شود و سال‌ها «خاموش» باقی می‌ماند تا اینکه در مراحل دیررس موجب آسیب شدید کبد می‌شود. تاکنون واکسنی برای پیشگیری از هپاتیت C به بازار نیامده است و همین موضوع در گذشته نگرانی زیادی ایجاد می‌کرد. با این حال، تحولات پزشکی در سال‌های اخیر درمان هپاتیت C را متحول کرده است؛ داروهای جدید می‌توانند بیش از ۹۵٪ موارد هپاتیت C را به‌طور کامل درمان کنند. بنابراین امروزه امیدهای تازه‌ای برای مهار هپاتیت C وجود دارد، هرچند که تشخیص به‌موقع آن همچنان چالش‌برانگیز است. در ادامه، انواع اصلی هپاتیت را بیشتر معرفی می‌کنیم:

هپاتیت B چیست؟

هپاتیت B یک عفونت ویروسی کبدی است که توسط ویروس هپاتیت B (HBV) ایجاد می‌شود. این ویروس می‌تواند بیماری را به شکل حاد (کوتاه‌مدت) یا مزمن (بلندمدت) ایجاد کند. بسیاری از افراد در مرحله حاد عفونت (به‌خصوص کودکان) ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. اما عده‌ای دیگر پس از چند هفته از ورود ویروس دچار علائمی مانند زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)، خستگی شدید، تهوع، استفراغ، ادرار پررنگ و درد در ناحیه بالای شکم می‌شوند. این علائم معمولاً چند هفته طول می‌کشند و سپس بهبود می‌یابند. در موارد نادری هپاتیت B حاد می‌تواند آن‌قدر شدید شود که به نارسایی حاد کبد بینجامد که وضعیت بسیار وخیمی است.

مشکل اصلی زمانی رخ می‌دهد که ویروس در بدن باقی بماند و عفونت مزمن ایجاد کند. حدود ۵ تا ۱۰ درصد افراد بزرگسال مبتلا به هپاتیت B، ویروس را از بدن خود پاک نمی‌کنند و به حالت مزمن می‌رسند. در عفونت مزمن ممکن است سال‌ها هیچ علامت خاصی دیده نشود، اما ویروس به‌آهستگی به کبد آسیب می‌رساند. در درازمدت، هپاتیت B مزمن می‌تواند باعث سیروز (تنبلی کبد) یا سرطان کبد شود. این عوارض می‌توانند مرگبار باشند. هپاتیت B به‌قدری شایع و پرخطر است که در حال حاضر بیش از ۲۵۰ میلیون نفر ناقل مزمن آن در جهان زندگی می‌کنند.

هپاتیت A چیست؟

هپاتیت A نوعی هپاتیت ویروسی است که خوش‌بختانه سیر نسبتاً خوش‌خیمی دارد. ویروس هپاتیت A از راه مصرف غذای آلوده یا آب آشامیدنی آلوده به مدفوع فرد مبتلا منتقل می‌شود. این بیماری بیشتر در مناطق با بهداشت پایین و در کودکان دیده می‌شود. علائم هپاتیت A معمولاً خفیف و کوتاه‌مدت هستند و می‌توانند شامل تب خفیف، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم به‌خصوص در ناحیه بالا و راست (ناحیه کبد)، پررنگ شدن ادرار و زردی چشم‌ها و پوست باشند. برخلاف هپاتیت B و C، عفونت با ویروس A مزمن نمی‌شود و پس از چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابد. بدن تقریباً همه‌ی مبتلایان پس از بهبودی، ایمنی طولانی‌مدت پیدا می‌کند و برای بقیه عمر در برابر ویروس A مصون می‌شوند. هرچند موارد نادر هپاتیت A شدید یا Fulminant (نارسایی حاد کبدی) نیز گزارش شده که می‌تواند کشنده باشد، اما این موارد بسیار کم‌شمار هستند (کمتر از نیم درصد موارد). برای پیشگیری از هپاتیت A نیز واکسن موثری وجود دارد که به‌ویژه برای مسافران به مناطق با شیوع بالا یا افراد در معرض خطر توصیه می‌شود.

هپاتیت C چیست؟

هپاتیت C یک عفونت ویروسی کبدی دیگر است که توسط ویروس هپاتیت C (HCV) ایجاد می‌شود. این ویروس عمدتاً از طریق خون منتقل می‌شود؛ برای مثال استفاده از سرنگ مشترک در معتادان، خالکوبی یا پیرسینگ غیربهداشتی، انتقال خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (پیش از دهه ۹۰ میلادی) از راه‌های مهم سرایت بوده‌اند. انتقال جنسی هپاتیت C نسبت به B کمتر شایع است، ولی در صورت وجود زخم و تماس خونی ممکن است رخ دهد. هپاتیت C می‌تواند به صورت حاد یا مزمن ظاهر شود، اما اکثر موارد (حدود ۷۰٪) به شکل عفونت مزمن درمی‌آیند. نکته مهم و خطرناک در مورد هپاتیت C این است که عفونت معمولاً خاموش و بی‌علامت پیش می‌رود؛ بسیاری از مبتلایان سال‌ها یا حتی دهه‌ها متوجه حضور ویروس در بدنشان نمی‌شوند. در این مدت، ویروس به‌تدریج به بافت کبد آسیب می‌زند و ممکن است پس از ۱۰ تا ۲۰ سال باعث سیروز یا سرطان کبد شود. اگر علائم هپاتیت C حاد بروز کند (که نادر است)، شبیه سایر هپاتیت‌ها خواهد بود: زردی، خستگی، تهوع، درد مفاصل و شکم، ادرار تیره و.. اما غالب افراد علامت مشخصی در مرحله حاد ندارند.

خواندنی‌ها

کمبود چه ویتامینی باعث زردی پوست می‌شود؟

تفاوت هپاتیت حاد و مزمن

1. هپاتیت حاد چیست؟ التهاب تازه‌وقوع با طول کمتر از ۶ ماه؛ ممکن است علامت‌دار (یرقان و…) یا بی‌علامت باشد و اغلب اگر علت رفع شود، برمی‌گردد.
2. هپاتیت مزمن چیست؟ التهاب پایدار بیش از ۶ ماه؛ شایع در B و مزمن‌ها سال‌ها خاموش می‌مانند اما خطرات دیررس (فیبروز، سیروز، سرطان) را بالا می‌برند.
   درمان هم متفاوت است؛ حاد ویروسی معمولاً حمایتی است (جز موارد ویژه)، اما مزمن نیازمند درمان ضدویروس/پیگیری طولانی‌مدت است. به زبان تمثیل: حاد مثل «طوفان کوتاه» است و مزمن مثل «باران نم‌نم اما طولانی» که اگر ادامه یابد، سیل به پا می‌کند.

علائم هپاتیت

علائم هپاتیت بسته به نوع ویروس و حاد یا مزمن بودن بیماری می‌تواند بسیار متغیر باشد. بسیاری از مبتلایان به هپاتیت‌های ویروسی (به‌ویژه هپاتیت B و C) در مراحل اولیه هیچ علامت مشخصی ندارند. به طور کلی، در موارد حاد که علائم بروز می‌کند:

• بیمار ممکن است یک دوره علائم شبه‌آنفلوآنزا یا سرماخوردگی را تجربه کند: احساس خستگی مفرط، تب خفیف، تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی و دردهای عضلانی یا مفصلی و درد در ناحیه فوقانی شکم (محل کبد) نیز ممکن است وجود داشته باشد
• یکی از بارزترین علائم هپاتیت حاد یرقان است؛ یعنی زرد شدن پوست و چشم‌ها که ناشی از بالا رفتن بیلی‌روبین در خون به دلیل اختلال عملکرد کبد است. ادرار تیره‌رنگ و مدفوع کم‌رنگ نیز از علائم کلاسیک همراه با یرقان هستند
• در برخی انواع هپاتیت مثل A و E بیماران ممکن است دچار اسهال شوند.

اگر هپاتیت به مرحله پیشرفته یا نارسایی کبد برسد (مثلاً در سیروز پیشرفته)، علائم شدیدتری ظهور می‌کنند؛ از جمله تورم شکم و پاها (به علت تجمع مایع یا آسیت)، خونریزی‌های گوارشی، کاهش هوشیاری (به دلیل آنسفالوپاتی کبدی) و کاهش وزن شدید. چنین علائمی نشان‌دهنده آسیب جدی کبد هستند و نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارند.

علائم هپاتیت ب چیست؟

از بی‌علامتی کامل تا مجموعهٔ علائم فوق. دوره نهفتگی معمولاً ۱ تا ۴ ماه است. در نوع مزمن، ممکن است سال‌ها علامتی دیده نشود و نخستین پیام، تست خون غیرطبیعی یا عوارض سیروز باشد. بنابراین در معرض‌خطرها (مصرف‌کنندگان تزریقی، سابقهٔ خالکوبی غیراستریل، تماس جنسی پرخطر، دریافت خون در گذشته، نوزادان مادران HBsAg مثبت) غربالگری ضروری‌تر است.

تست تخمک گذاری مکث 14 مدل LH بسته 5 عددی

88,000

تومان

بی بی چک ویتاساین مدل Cassette

26,000

23,400

تومان

کیت هپاتیت

مشاهده همه

درمان هپاتیت چیست؟

درمان هپاتیت بسته به علت آن متفاوت است. در انواع ویروسی، هدف درمان مهار یا پاکسازی ویروس و حفظ عملکرد کبد است؛ در هپاتیت‌های غیرویروسی مثل موارد ناشی از الکل یا دارو، با حذف عامل محرک و مراقبت حمایتی بهبود حاصل می‌شود.

• هپاتیت A و E: درمان اختصاصی ندارند و اغلب خودبه‌خود بهبود می‌یابند. استراحت، تغذیه سبک، پرهیز از الکل و داروهای آسیب‌زنندهٔ کبد (مثل استامینوفن زیاد) و در موارد نادر بستری لازم است.
• هپاتیت B: در نوع حاد معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در نوع مزمن درمان با داروهای ضدویروس خوراکی مانند تنوفوویر و انتکاویر انجام می‌گیرد تا تکثیر ویروس مهار و پیشرفت به سیروز یا سرطان کاهش یابد. درمان قطعی فعلاً وجود ندارد و معمولاً بلندمدت است.
• هپاتیت C: با داروهای ضدویروس مستقیم (DAA) مثل سوفوسبوویر یا داکلاتاسویر طی ۸ تا ۱۲ هفته در بیش از ۹۵٪ بیماران درمان قطعی می‌شود.
• هپاتیت D: درمان مؤثر محدودی دارد؛ گاهی به اینترفرون پاسخ می‌دهد. داروی جدید بولیورتاید نتایج خوبی نشان داده، اما مؤثرترین راه پیشگیری ازD، واکسیناسیون علیه B است.
• هپاتیت خودایمنی: با داروهای سرکوب ایمنی مانند پردنیزون و آزاتیوپرین کنترل می‌شود تا التهاب مهار گردد.
• در موارد نارسایی یا آسیب شدید کبدی، پیوند کبد تنها گزینهٔ نجات‌بخش است.

به‌طور خلاصه، درمان هپاتیت از مراقبت حمایتی تا درمان ضدویروسی و در نهایت پیوند کبد متغیر است و هدف اصلی آن حفظ سلامت کبد و پیشگیری از عوارضی مانند سیروز و سرطان است.

آزمایش هپاتیت چیست؟

آزمایش هپاتیت مجموعه‌ای از تست‌های خونی است که برای تشخیص نوع ویروس، مرحله بیماری و وضعیت ایمنی فرد انجام می‌شود. در هپاتیت B سه شاخص اصلی بررسی می‌شود:

• HBsAg: نشان‌دهنده عفونت فعال در بدن.
• Anti-HBs (HBsAb): بیانگر ایمنی در برابر ویروس (به‌دلیل واکسن یا بهبودی از عفونت قبلی).
• Anti-HBc (HBcAb): نشان می‌دهد فرد در گذشته با ویروس تماس داشته، اما به‌تنهایی محافظتی ایجاد نمی‌کند.

همچنین آنزیم‌های کبدی ALT و AST و بیلی‌روبین خون برای ارزیابی التهاب یا آسیب کبد اندازه‌گیری می‌شوند.
در مجموع، آزمایش هپاتیت به پزشک کمک می‌کند نوع ویروس A، B، C و …، حاد یا مزمن بودن عفونت و میزان ایمنی فرد را مشخص کند.

واکسن هپاتیت چیست؟

منظور از واکسن هپاتیت واکسن‌هایی است که برای پیشگیری از انواع ویروسی هپاتیت ساخته شده‌اند. خوشبختانه برای دو نوع شایع و مهم یعنی هپاتیت A و هپاتیت B واکسن‌های بسیار مؤثری در دسترس است.

1. واکسن هپاتیت B از دهه ۱۳۷۰ (۱۹۹۰ میلادی) وارد برنامه واکسیناسیون نوزادان در ایران شد و در حال حاضر همه نوزادان در بدو تولد و طی ماه‌های بعد چند دوز از این واکسن را دریافت می‌کنند. این واکسن ایمنی طولانی‌مدت (حداقل ۲۰ سال یا بیشتر) ایجاد می‌کند و تا ۹۵٪ موارد از ابتلا به هپاتیت B جلوگیری می‌کند. با اجرای گسترده واکسیناسیون، میزان ابتلا به هپاتیت B در نسل‌های جدید به شکل چشمگیری کاهش یافته است.
2. واکسن هپاتیت A نیز در دسترس است و ایمنی بالایی ایجاد می‌کند. این واکسن معمولاً در دو نوبت به فاصله ۶ ماه تزریق می‌شود و ایمنی حداقل ۱۰-۲۰ ساله (و حتی مادام‌العمر در بسیاری افراد) می‌دهد. در کشورهای توسعه‌یافته که بهداشت عمومی خوب است، واکسیناسیون همگانی A ضرورت کمتری دارد، ولی برای افرادی که قصد سفر به مناطق با شیوع بالای هپاتیت A را دارند یا کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای کبدی دارند، توصیه می‌شود.
3. برای هپاتیت C تاکنون واکسن موثری به بازار نیامده است. ویروس HCV به دلیل تنوع ژنتیکی بالا و مکانیزم‌های فرار از سیستم ایمنی، تلاش‌ها برای ساخت واکسن را با چالش مواجه کرده است. با این حال، تحقیقات ادامه دارد و چندین واکسن احتمالی در حال آزمایش‌های بالینی هستند.
4. در مورد هپاتیت D همان‌طور که گفته شد، واکسن مجزایی وجود ندارد اما واکسن هپاتیت B بهترین محافظت در برابر D نیز هست. چون اگر فردی علیه B ایمن باشد، به D هم مبتلا نخواهد شد.
5. برای هپاتیت E یک واکسن در کشور چین مجوز گرفته و استفاده شده است. این واکسن فعلاً به طور گسترده جهانی عرضه نشده، اما در مواقع بروز همه‌گیری هپاتیت E در برخی مناطق به کار رفته است. مهم‌ترین راه پیشگیری از هپاتیت E همچنان بهبود کیفیت آب آشامیدنی و دفع فاضلاب است.