بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله
شاید برای شما پاسخ به این سوال که چگونه یک کودک ۲ ساله را تربیت کنیم، اهمیت چندانی نداشته باشد اما برای بسیاری از والدین این سؤال یک سوال چالشبرانگیز است. استفاده از بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله یکی از سختترین و خستهکنندهترین کارهای دنیا برای والدین کودکان در هر سنی است اما تنبیه و تربیت کودک نوپا چالشهای خاص خود را دارد. در گذشته، تربیت و تنبیه کودک اغلب شامل تنبیههای بدنی مانند کتک زدن میشد اما والدین امروزی به روشهای ملایمتر و مثبتتر علاقه دارند. کارشناسان این روش را تأیید میکنند. به گفتهی کارشناسان انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، روشهای تربیتی مثبت برای کودکان نوپا نه تنها موثر هستند، بلکه میتوانند به بهبود احساسات، ارتباطات، عزت نفس و اعتماد به نفس در والدین و فرزندان نیز کمک کنند. در ادامه، با بهترین روشهای تربیتی برای کودکان دو ساله آشنا میشوید.
فهرست محتوا
انتخاب بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله
به کار بردن روشهای مناسب برای تربیت کودکان علاوه بر مزایایی که برای آنها و والدینشان دارد، میتواند به رشد سالم کودکان نوپا منجر شود. به اعتقاد کارشناسان، تکنیکهای انضباطی مناسب کودکان، از رشد شناختی، مهارتهای اجتماعی- عاطفی، حرکتی و تنظیم هیجانات و رفتارهای آنها حمایت میکنند.
به گفته روانشناسان کودک، میتوانید از روشهایی که در ادامه میخوانید، برای تربیت فرزند دو ساله خود استفاده کنید.
۱. هدف مشخصی داشته باشید
اگر همیشه به فرزند خود فقط میگویید «نه، نه، نه»، فرزندتان فقط کلمهی «نه» را از شما میشنود و تشخیص میدهد و اولویتهای شما برای تربیت خود را نمیفهمد. بهعلاوه، شما نمی توانید در هر موردی به او نه بگویید.
برای تعیین حد و مرز به شکلی مؤثر برای فرزند خود، آنچه برای شما مهم است را تعریف کرده، بر اساس آن محدودیتهایی را تعیین کنید و پیامدهای زیر پا گذاشتن این محدودیتها را مشخص کنید. البته، نیازی نیست که در مورد مسائل جزئی که ممکن است آزاردهنده باشند اما در نهایت کسی به آنها اهمیت نمیدهد مانند اصرار بر پوشیدن لباسهای بنفش برای مهمانی، پافشاری کنید.
روانشناسان کودک معتقدند که حفظ رابطه خوب با فرزندتان که در واقع کاملاً به شما وابسته است، برای رشد او مهمتر از تلاش برای وادار کردن او به واکنشهایی است که به سادگی نمیتواند داشته باشد. والدین ممکن است نگران باشند که تسلیم شدن در برابر خواستههای کودک باعث تربیت فرزندی لوس شود، اما به اعتقاد کارشناسان، چنین دغدغهای اساساً بیدلیل است.
۲. محرکهای رفتاری کودک خود را بشناسید
اگر میدانید و میتوانید پیشبینی کنید که چه محرکهایی موجب ایجاد برخی رفتارهای فرزندتان میشود، برنامهریزی کنید تا بتوان از برخی رفتارهای نادرست او جلوگیری کرد. به طور مثال، ممکن است فرزندتان از کشیدن دستمال توالت به داخل راهروها و اتاقها لذت ببرد و با رول دستمال توالت به این طرف و این طرف میدود.
ممکن است در دو مرتبه اول که او این کار را انجام میدهد، به او بگویید «نه» و فایدهای نداشته باشد. در این صورت و وقتی که او برای بار سوم این کار را انجام داد، دستمال توالت را به قفسهای بلند در حمام ببرید که او نمیتواند به آن برسد. برای یک کودک نوپا، کشیدن دستمال توالت سرگرمی غیرقابل مقاومتی است اما وقتی دستمال را از دسترس او خارج کنید، نمیتواند شیطنت خود را تکرار کند و برداشتن آن از سر راهش راحتتر از دعوا کردن بر سر آن خواهد بود.
اگر کودک نوپای شما عادت به برداشتن قوطیها از قفسههای فروشگاههای مواد غذایی دارد، در حین خرید، اسباببازیهایی برای او همراه خود بیاورید تا با آنها بازی کند. در صورتی که کودک ۲ ساله شما از به اشتراک گذاشتن عروسکهای خود با دیگران در روزهای بازی امتناع میورزد، آنها را قبل از رسیدن دوستانش به خانهی شما از محل بازی مشخص شده برای بچهها دور کنید یا اگر فرزند شما دوست دارد روی دیوارها نقاشی بکشد، مداد شمعیها را در کشویی دور از دسترس او قرار دهید و فقط در صورت نظارت خود به او اجازه نقاشی بدهید.
۳. کودک را برای شرایط جدید آماده کنید
برخی از کودکان زمانی که گرسنه، خسته یا ناامید هستند، بازی میکنند. اگر کودک شما صبحها شاد و پرانرژی است اما بعد از ناهار خسته و بدخلق میشود، برنامه رفتن به فروشگاه یا مراجعه به مطب پزشک را برای صبح، زمانی که او در بهترین حالت خود است، تنظیم کنید.
با توضیح دادن رفتاری که از او انتظار دارید و آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد، فرزندتان را برای تجربیات جدید آماده کنید. مواجهه با شرایط جدید ممکن است برای برخی از کودکان چالشبرانگیز باشد. بنابراین برای هر مدت زمانی که لازم است به آنها فرصت دهید تا خود را با تغییرات جدید وفق دهند. برای مثال، اگر میدانید که زمان بازی در مهدکودک رو به اتمام است، میتوانید به او بگویید: «چند دقیقه دیگر، باید اسباببازیها را برداریم و برای رفتن به خانه آماده شویم». در چنین شرایطی، هرچه کودک بیشتر احساس آمادگی کند، کمتر در مقابل تغییرات احتمالی مقاومت میکند.
۴. ثابتقدم و خونسرد باشید
کارشناسان دانشکده پزشکی هاوارد بر اهمیت قاطع و ثابتقدم بودن در اجرای قوانین خانه و پیامدهای آن تاکید دارند. این کارشناسان معتقدند که کودکان در سنین ۲ تا ۳ سالگی برای درک اینکه رفتارشان چگونه بر افراد اطرافشان تأثیر میگذارد با مشکلاتی مواجه هستند و درک این موضوع برای آنها چندان ساده نیست. اگر واکنش شما به یک موقعیت خاص مدام تغییر کند و مثلاً یک روز به فرزندتان اجازه دهید در خانه توپبازی کند و فردای آن روز او را از این کار منع کنید، او گیج میشود و نمیتواند درست و غلط را به خوبی تشخیص دهد.
خنثی ماندن در موقعیتهای مختلف نیز به خصوص در مورد کودکان نوپا، میتواند مفید باشد. این کودکان به طور طبیعی از تجربه و آزمون و خطا لذت میبرند. وقتی رفتار کودک نوپا واکنشی را برمیانگیزد (مخصوصاً یک واکنش بزرگ مانند بالا رفتن تن صدای والدین)، ممکن است رفتاری هیجانیتر از خود بروز دهد زیرا واکنش بزرگسالان او را به تکرار رفتار یا کار نادرست تشویق میکند و در واقع این همان چیزی است که او احتمالاً به دنبال آن است. درعوض، تا جایی که ممکن است خنثی باشید و واکنشی از خود نشان ندهید. واکنشی نداشتن به رفتار یا کار نادرست کودک نوپا روش مؤثرتری برای کمک به توقف آن رفتار یا کار است.
نکتهای که باید در مورد بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله بدانید این است که بسیاری از کودکان تا سن ۲ سالگی یاد میگیرند که قاطعیت والدین خود را با انجام رفتارهای بامزه و غیر قابل مقاومت آزمایش کنند. اجازه ندهید جذابیت آنها از میزان قاطعیت شما بکاهد. ثابتقدم و خونسرد بمانید و هر بار به همان شیوهی قبلی به رفتارهای او واکنش نشان دهید. در بار چهارم یا پنجم، او احتمالاً متوجه رفتار یا کار درست خواهد شد.
۵. احساساتی نشوید
وقتی کودک نوپا خواهر یا برادرش را کتک میزند، حفظ آرامش و خونسردی خود سخت است. بااینحال، فریاد زدن در هنگام عصبانیت ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و باعث فراموش شدن منظور و نیت اصلی شما و بدتر شدن وضعیت شود. یک واکنش همراه با عصبانیت حتی ممکن است برای کودک شما جالب باشد. بنابراین سعی کنید احساساتی نشوید و فریاد نکشید. به نظر کارشناسان، وقتی والدین فریاد میزنند، بچهها به جای درک نیت واقعی آنها، به لحن و تن صدای آنها توجه میکنند. با گذشت زمان، فریاد زدن مداوم والدین ممکن است به عزت نفس کودکان نیز آسیب برساند.
بنابراین، به جای تلاش برای کنترل کردن فرزندتان بر کنترل وضعیت تمرکز کنید. این کار ممکن است به معنای تغییر رویهی خود در مورد برخی چیزها تا زمان یادگیری موضوعات مختلف توسط فرزندمان باشد. به عنوان مثال، وقتی کودک ۲ ساله شما برای چندمین شب متوالی از مسواک زدن امتناع میکند، نفس عمیقی بکشید، تا سه بشمارید و روبهروی او بنشینید. سپس، با او قاطعانه و مختصر صحبت کنید و شفاف و واضح توضیح دهید که از او انتظار دارید چه کار کند.
۶. او را درک کنید
کودکان وقتی میدانند که کسی صدای آنها را میشنود و درک میکند، احساس بهتری دارند. در صورت امکان، احساسات فرزندتان را تأیید کنید و نشان دهید که نگرانیهای او را درک میکنید. البته، ممکن است این کار همیشه مشکل را حل نکند اما اگر به طور مثال، او بخواهد روی صندلی مخصوص خود در خودرو بدون کمربند بنشیند، تأیید احساسات و درک نگرانیهای او میتواند خشمش را کاهش دهد و به رفع درگیری احتمالی کمک کند.
۷. به جای نبایدها بر بایدها تأکید کنید
ممکن است شما نیز مانند بسیاری از والدین وقتی فرزند نوپایتان قوانین را زیر پا میگذارد، با او صحبت کنید و به او توضیح دهید که چه کار اشتباهی انجام داده و در صورت ادامه این رفتار از چه چیزهایی محروم خواهد شد. بااینحال، این روش تربیتی اغلب بیاثر است، به خصوص اگر با واکنشهای بیش از حد احساسی همراه باشد. چرا؟ زیرا یک کودک ۱۸ ماهه توانایی شناختی برای درک جملات پیچیده ندارد. یک کودک ۲ یا ۳ ساله نیز مهارتهای زبانی قویتری دارد اما نمیتواند منظور شما را به خوبی درک کند. بهعلاوه، تمرکز روی نکات منفی مانند کلمهی «نرو» به او فرصت لازم برای درک درست و غلط در یک موقعیت خاص را نمیدهد.
بنابراین، کارشناسان توصیه میکنند که بهجای گفتن جملاتی نظیر «توپبازی ممنوع»، به کودکان خود بگویید که از آنها انتظار دارید که چه کاری انجام دهند. به طور مثال، به فرزند خود بگویید که «ما فقط در حیاط توپبازی میکنیم.»
در سن ۳ سالگی، کودکان کمکم علت و معلولها را درک میکنند. بنابراین میتوانید انتظاراتی که از آنها دارید را همراه با عواقب رفتارهایشان توضیح دهید. به عنوان مثال، میتوانید به فرزند خود بگویید: «باید دندانهایت را مسواک بزنی. میتوانید خودت آنها را مسواک بزنی. در غیر این صورت، من آنها را برایت مسواک میزنم؛ انتخاب با خودت است. هر چه مسواک زدن تو بیشتر طول بکشد، برای کتاب خواندن قبل از خواب فرصت کمتری خواهیم داشت. همچنین، میتوانید به او بگویید: «باید دندانهایت را مسواک بزنی. میتوانی این کار را همین حالا یا پنج دقیقه دیگر انجام بدهی؛ خودت انتخاب کن.»
۸. به او حق انتخاب بدهید
وقتی کودکی از انجام کاری امتناع میورزد یا از انجام دادن کاری دست میکشد، اغلب هدف اصلی او در دست گرفتن کنترل امور است. شما کنترل همه چیز را در اختیار دارید و او میخواهد خودش این اختیار را داشته باشد. برای کاهش درگیری، سعی کنید با دادن انتخابهایی محدود، کمی کنترل اوضاع را به فرزند خود بدهید.
مطمئن شوید که این گزینهها محدود، خاص و برای شما قابل قبول هستند. پاسخ دادن به سؤالاتی نظیر «میخواهی از کجا شروع کنی؟» ممکن است برای یک کودک خردسال ساده نباشد و ارائه یک حق انتخاب غیرقابل قبول ممکن است وضعیت را بدتر کند.
به عنوان مثال، به جای اینکه به فرزندتان دستور دهید که اسباببازیهایش را جمع کند، سعی کنید به او بگویید: «دوست داری اول کتابهایت را جمع کنی یا اسباببازیهایت را؟» این روش تربیتی به کودک شما این امکان را میدهد تا در حین انجام وظایف خود، احساس استقلال کند.
۹. مراقب سخنان و کلام خود باشید
تبدیل جملات دستوری به جملات کاربردی و مفید برای کودک بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله است. به عنوان مثال، اگر به یک کودک ۲ ساله بگویید که نمیتواند دوچرخهی خود را در راهرو بگذارد، ممکن است مقاومت کند. در عوض، میتوانید به او بگویید: «اگر دوچرخهات را روی ایوان بگذاری، کسی به آن لگد نمیزند و خراب نمیشود.»
مطمئن شوید که لحن و سخنانتان به این معنی نیست که دیگر فرزندتان را دوست ندارید. گفتن جملاتی نظیر «واقعا از این کارهایت خسته شدهام.» به نظر غیرقابل برگشت است. در مقابل، به او بگویید: «دوست ندارم که در فروشگاه، همه بستههای خوراکی را از قفسهها بیرون بکشی.» به این ترتیب، بر رفتارهای خاص کودک خود تمرکز و تأکید کردهاید و به او احساس بدی نمیدهید.
۱۰. همدلی را به او یاد دهید
برای یک کودک ۲ ساله چندان مشخص نیست که چرا باید از انجام دادن کاری مانند گاز گرفتن، ضربه زدن یا برداشتن اسباببازی کودکان دیگر که برایش سرگرمکننده است دست بکشد. در چنین شرایطی، تمرکز و تأکید بر همدلی میتواند به کودک شما کمک کند تا بفهمد رفتار او مستقیماً بر دیگران تأثیر میگذارد و او را تشویق میکند تا ابتدا عواقب هر کاری را در نظر بگیرد.
سعی کنید به فرزندتان جملاتی نظیر «وقتی مردم را گاز میگیری یا کتک میزنی، دردشان میگیرد.» یا «وقتی اسباببازیها را از دست بچههای دیگر میگیری، آنها ناراحت میشوند چون میخواهند با آن اسباببازیها بازی کنند.» بگویید.
۱۱. به رفتار خوب کودک پاداش دهید
بسیار بعید است که فرزند شما همیشه هر کاری را که میگویید انجام دهد. طبیعی است که بچهها در مقابل کنترل شدن توسط والدین مقاومت کنند، به خصوص زمانی که از آنها میخواهید کاری را که نمیخواهند، انجام دهند. هنگامی که فرزندانتان رفتار مناسبی دارند، به آنها پاداشهای کوچکی بدهید. به طور مثال، وقتی که دارویش را میخورد، به او یک آبنبات کوچک بدهید.
استفاده خردمندانه از پاداشها و جوایز خاص همراه با تشویقهای کلامی فراوان، راهی است برای اینکه به کودک خود نشان دهید که از احساسات او آگاه هستید و به آنها احترام میگذارید. این روش بیش از هر چیز به خواستههای شما اعتبار میبخشد.
دفعه بعدی که فرزندتان بدون شکایت اسباببازیهایش را جمع میکند، او را تحسین کنید و به او بگویید که چون اسباببازیهایش را به خوبی و سر وقت جمع کرده، حالا فرصت دارید تا بعد از شام با هم بازی کنید.
کلام آخر
آموزش نظم و انضباط به کودکان با درک این امر که آنها در چه مرحلهای از رشد قرار دارند، شروع میشود. ممکن است بهترین روش تربیتی برای کودکان دو ساله، برای کودکان در سنین بالاتر یا پایینتر نیز مؤثر باشد، به شرطی که این روش هماهنگ با مراحل رشد آنها باشد. برای اینکه مطمئن شوید که چه روشی برای تربیت فرزندتان مناسبتر است، بهتر است از یک روانشناس کودک کمک بخواهید. چنین کارشناسانی با توجه به شرایط فرزند شما بهترین روش تربیتی را پیشنهاد میکنند.
منابع: parents
