دانشمندان جو ثانویه را در یک سیاره‌ی فراخورشیدی شناسایی کردند
دانشمندان یک سیاره‌ی فراخورشیدی کشف کرده‌اند که احتمال می‌دهند جو خود را از دست داده و سپس در آن جو ثانویه شکل گرفته است.
بررسی تازه‌ای بر روی رصدهای سال ۲۰۱۷ تلسکوپ فضایی هابل از سیاره‌ای فراخورشیدی GJ 1132 b انجام شده است. این سیاره در فاصله‌ی ۴۱ سال نوری از زمین قرار گرفته و هر ۱٫۵ زمینی، یک بار به دور یک کوتوله‌ی سرخ (گلیز ۱۱۳۲) می‌چرخد و طی این روند میزان زیادی از نور ستاره را جذب می‌کند. اکنون دانشمندان طی مقاله‌ای که در The Astronomical Journal منتشر شده، فکر می‌کنند که نشانه‌هایی از جو ثانویه در آن دیده‌اند که مدت‌ها پس از تشکیل سیاره، از خود سیاره شکل گرفته است.
«ریسا استرلا» (Raissa Estrela) یکی از نویسندگان این مطالعه و دانشمند علوم سیاره‌ای از مرکز پیشرانش جت ناسا (JPL) گفت: «این کشف بسیار هیجان‌انگیز است، زیرا معتقدیم جوی که در این سیاره‌ی فراخورشیدی می‌بینیم دوباره احیا شده و می‌تواند یک جو ثانویه باشد. در ابتدا تصور می‌کردیم چون این سیاره بیشتر جو خود را از دست داده است، شاید گزینه‌ی مطلوبی برای بررسی نباشد اما به رصدهای انجام شده توسط هابل نگاه کردیم و دیدیم که در آن جو وجود دارد.»
داشتن جو برای یک سیاره آسان نیست. جو زمین عمدتا توسط میدان مغناطیسی سیاره‌ی ما نگه داشته شده است اما سیاره‌های دیگر چنین موقعیتی ندارند. برای نمونه مریخ در گذشته جو غلیظی داشته اما بیشتر آن پس از آنکه سیاره میدان مغناطیسی خود را حدود ۴ میلیارد سال پیش از دست داد، از بین رفته است.
اینفوگرافیک مقایسه‌ی جو GJ 1132 b با زمین و تایتان قمر زحل
Credit: NASA/JPL-Caltech/Lizbeth B. De La Torre
درباره‌ی سیاره‌های فراخورشیدی هم می‌توان اتفاق مشابهی روی دهد. دانشمندان فکر می‌کنند که گاهی این موضوع بسیار سریع است و می‌تواند یک سیاره‌ی گازی کوچکتر از نپتون را به‌سرعت به دنیایی خالی از جو تبدیل کند. این کاهش اتمسفر می‌تواند سیاره‌ای به اندازه‌ی زمین اما با تاریخچه‌ای بسیار متفاوت تولید کند. این موضوع باعث پرسش دانشمندان درباره‌ی سیارات سنگی شده است. «مارک سوین» (Mark Swain) سرپرست این مطالعه از JPL گفت: «چند سیاره‌ی سنگی، از ابتدا سنگی متولد نمی‌شوند؟»
افزون بر این، پژوهشگران فکر می‌کنند که سیاره‌ی GJ 1132 b یک گام جلوتر هم رفته است. بعد از اینکه این سیاره جو اصلی هیدروژن و هلیوم خود را از دست داد، به دنیایی بدون پوشش تبدیل شد اما رصدهای هابل نشان می‌دهد که امروزه GJ 1132 b در مخلوطی از هیدروژن، سیانید هیدروژن، متان و مه غنی از هواپخش (Aerosol) قرار دارد و شرایطی مانند دود در زمین است.
دانشمندان برای درک آنچه در این سیستم روی می‌دهد به ارتباط نزدیک GJ 1132 b با ستاره‌ی مادر (Gliese 1132) چشم دوخته‌اند. گرانش این ستاره باعث شده تا همیشه یک سمت سیاره رو به آن باشد، درست مانند آنچه درباره‌ی گردش ماه به دور زمین وجود دارد.
با توجه به ویژگی‌های مدار گردش به دور ستاره، پژوهشگران گمان می‌کنند که در این حالت کشش ستاره به اندازه‌ای قوی است که سیاره‌ی GJ 1132 b را بسیار گرم می‌کند و در نتیجه فعالیت‌های آتشفشانی در آن روی می‌دهد.
طرحی گرافیکی از ترک خوردن پوسته‌ی نازک GJ 1132 b
Credit: NASA, ESA, and R. Hurt (IPAC/Caltech)
بنابراین جو فعلی این سیاره می‌تواند ناشی از گازهای حاصل از مواد مذاب در این سیاره باشد. به طور خاص دانشمندان به دنیایی از مواد مذاب اشاره دارند که در پوسته‌ای نازک قرار گرفته و می‌تواند مانند پوسته‌ی تخم‌مرغ شکسته شود. بنابراین ترک‌هایی که توسط کشیده شدن سیاره توسط ستاره‌ی مادر ایجاد می‌شوند، به گازها اجازه می‌دهند تا به بیرون نفوذ کنند و جو دومی را شکل دهند.
دانشمندان امیدوارند که تلسکوپ فضایی قدرتمند جیمز وب ناسا که قرار است پاییز امسال به فضا پرتاب شود، بتواند سطح GJ 1132 b را در طیف فروسرخ که به دما گره خورده است، ببیند. سوین گفت: «اگر استخرهای ماگما یا فعالیت‌های آتشفشانی در جریان باشد، آن مناطق داغ‌تر هستند و گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کند که در واقع مانند فعالیت‌های زمین‌شناختی به‌نظر می‌رسند و بسیار هیجان‌انگیز خواهد بود.»
منبع: Space
