میزان استاندارد مصرف آب در روز؛ اسرار سلامت بدن و بهبود سبک زندگی
در بین تمام عادتهای روزانه، پشت سر آب خوردن حرف و حدیثهای زیادی هست. طب سنتی میگوید روزها نشسته آب بخورید و شبها ایستاده. همسایهمان میگوید باید روزی دو تا بطری نوشابه آب بخوریم. خیلی از ما هم با تصور «هر چه بیشتر، بهتر» یا «وقتی تشنه شدی آب بخور»، تصمیم میگیریم؛ اما بدن ما به تعادل نیاز دارد و هیچکدام این حرفها برایش مهم نیست. فقط با دانستن میزان استاندارد مصرف آب در روز است که میتوانیم به ندای بدنمان جواب بدهیم. در این مقاله میخواهیم همهچیز را درباره این موضوع از دیدگاه علمی، سلامتمحور مرور کنیم.
فهرست محتوا
تعریف میزان استاندارد مصرف آب در روز
عوامل مؤثر بر تعیین مقدار مصرف آب
میزان توصیهشده مصرف آب برای گروههای مختلف
کودکان
بزرگسالان
سالمندان
فرمول محاسبه نیاز روزانه آب بدن
تفاوت میزان مصرف آب در مردان و زنان
نیاز ویژه به آب در دوران بارداری و شیردهی
بررسی میزان مصرف آب در ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی بالایی دارند
سرانه مصرف آب خانگی و مقایسه با استانداردهای جهانی
پیامدهای کمبودن یا زیاد بودن مصرف آب
نقش رژیم غذایی و نوشیدنیها در تأمین آب مورد نیاز روزانه
نکاتی برای پایش و کنترل بهتر میزان مصرف آب روزانه
تعریف میزان استاندارد مصرف آب در روز
در تعریف علمی، میزان استاندارد مصرف آب در روز مقدار آبیست که یک فرد در طی ۲۴ ساعت باید بنوشد تا تمامی فرایندهای حیاتی بدن از جمله تنظیم دمای بدن، گوارش، جذب مواد مغذی، دفع سموم و حفظ عملکرد مناسب اندامها به درستی انجام شود. به طور متوسط، گفته میشود که مردان به حدود ۳.۷ لیتر (معادل حدود ۱۵ لیوان) و زنان به حدود ۲.۷ لیتر (حدود ۱۱ لیوان) آب در روز نیاز دارند. اما اینکه میزان مصرف مجاز آب برای یک فرد در شبانه روز چقدر است؟ به سبک زندگی، محیط و ویژگیهای فیزیولوژیکی فرد هم بستگی دارد.
عوامل مؤثر بر تعیین مقدار مصرف آب
یکی از مهمترین این عوامل سن است. بدن کودکان در حال رشد به آب نیاز بیشتری برای متابولیسم سلولی دارد، اما به دلیل حجم کمتر بدنشان، این نیاز به تناسب سن و وزن تنظیم میشود. در مقابل، با افزایش سن، احساس تشنگی کاهش مییابد و همین موضوع باعث میشود افراد سالمند گاهی بهصورت ناآگاهانه دچار کمآبی مزمن شوند.
جنسیت هم نقش تعیینکنندهای در میزان نیاز بدن به آب دارد. تفاوت میزان مصرف آب در مردان و زنان مردان هم تفاوتهای بدنی نشات میگیرد. مردان دارای توده عضلانی بیشتر و چربی کمتری هستند و از آنجا که بافت عضلانی آب بیشتری در خود نگه میدارد، نیاز مردان به مصرف آب کمی بالاتر از زنان در شرایط مشابه است.
وزن بدن یکی دیگر از معیارهای مهم در تعیین نیاز به آب است. هرچه وزن بیشتر باشد، بدن برای حفظ تعادل مایعات داخلی خود به آب بیشتری نیاز دارد. متخصصان توصیه میکنند به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن، حدود ۳۰ تا ۳۵ میلیلیتر آب باید در روز مصرف شود. این یعنی فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم باید حدود ۲.۱ تا ۲.۵ لیتر آب بنوشد.
میزان توصیهشده مصرف آب برای گروههای مختلف
در بخش قبل دیدیم که نمیتوان نسخهای واحد برای همه پیچید. بنابراین اگر قرار باشد میزان استاندارد مصرف آب در روز را بهدرستی درک کنیم، باید ابتدا ببینیم هر گروه سنی چه مقدار آب نیاز دارد؟
کودکان
در بدن کودکان آب نقش مهمی در رشد، عملکرد مغز و تعادل متابولیکی آنها دارد. اما از آنجا که توانایی بدن کودک در تنظیم دما هنوز کامل نشده، سریعتر در معرض کمآبی قرار میگیرند.
برای کودکان، توصیههای جهانی به شکل زیر است:
- کودکان ۱ تا ۳ ساله: حدود ۱.۳ لیتر در روز
- کودکان ۴ تا ۸ ساله: حدود ۱.۷ لیتر در روز
- کودکان ۹ تا ۱۳ ساله: بین ۲.۱ تا ۲.۴ لیتر
بزرگسالان
برای بزرگسالان، نیاز به آب بیشتر از همه به سبک زندگی و وضعیت بدنی وابسته است. اما اگر حالت نرمال و بدون فعالیت فیزیکی شدید را در نظر بگیریم، مردان به طور متوسط روزانه ۳.۷ لیتر و زنان حدود ۲.۷ لیتر آب نیاز دارند.
سالمندان
با افزایش سن، بدن دچار تغییراتی میشود که مستقیماً بر مصرف آب تأثیر میگذارند. اول از همه، مکانیسم احساس تشنگی ضعیفتر میشود. به عبارتی، بدن تشنه هست اما مغز پیام «تشنگی» را بهخوبی ارسال نمیکند. همین موضوع باعث میشود بسیاری از سالمندان دچار کمآبی مزمن شوند، حتی بدون اینکه خودشان متوجه باشند. از طرفی، بعضی داروهای رایج در این سن مانند دیورتیکها (ادرارآور) یا داروهای قلبی باعث دفع بیشتر مایعات میشوند.
فرمول محاسبه نیاز روزانه آب بدن
هرچند توصیههای عمومی درباره مصرف روزانه آب میتوانند نقطه شروع خوبی باشند، اما نمیتوان فقط با استناد به میانگینهای کلی، نیاز دقیق آب را تعیین کرد. مقدار توصیهشده مصرف آب در روز بهصورت زیر محاسبه میشود:
وزن (به کیلوگرم) × ۳۰ تا ۳۵ میلیلیتر = میزان مصرف روزانه آب (به میلیلیتر)
طبق این فرمول فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم، باید در روز حدود 2.5 لیتر آب بنوشد. اما اگر همین فرد فعالیت بدنی بالایی داشته باشد یا ورزشکار باشد، باید حدود یک لیتر به این میزان اضافه کند. به عبارتی، کسی که روزانه یک ساعت تمرین هوازی انجام میدهد، باید علاوه بر مصرف پایهاش، یک لیتر دیگر آب بنوشد.
تفاوت میزان مصرف آب در مردان و زنان
مردان توده عضلانی بیشتری نسبت به خانمها دارد و این موضوع از دوران بلوغ به بعد به شکل محسوسی خودش را نشان میدهد. از آنجا که بافت عضلانی نسبت به بافت چربی، آب بیشتری در خود نگه میدارد، مردان برای حفظ تعادل مایعات در بدن، به مصرف بیشتری از آب نیاز دارند. به همین دلیل، در شرایط مشابه، میزان نیاز مردان ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از زنان است.
از نظر رفتاری هم تفاوتهایی وجود دارد. مطالعات نشان دادهاند که مردان در روزهای گرم یا پس از ورزش، تمایل بیشتری به نوشیدن آب سرد دارند، در حالی که زنان بیشتر تمایل دارند بهصورت تدریجی و متناوب آب بنوشند.
نیاز ویژه به آب در دوران بارداری و شیردهی
دوران بارداری و شیردهی از نظر فیزیولوژیکی، دورانهایی بسیار متفاوت و حساس در زندگی زنان هستند. در این مراحل، تغییرات زیادی در سطح هورمونها، عملکرد کلیهها، گردش خون و حتی ساختار سلولی اتفاق میافتد که همگی نیاز بدن به مایعات را افزایش میدهند. به خاطر حفظ تعادل آب و الکترولیتها برای سلامت مادر و رشد مناسب جنین و یا کیفیت شیر مادر در این باید آب را با دقت بیشتری مصرف کرد.
طبق گفته پزشکان در دوران بارداری، حجم خون مادر حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش مییابد. برای اینکه جریان خون بهدرستی در بدن مادر و جنین جریان پیدا کند، نیاز به آب بیشتر میشود. همچنین مایع آمنیوتیک که محیط زندگی جنین است، از آب تشکیل شده و برای حفظ حجم و کیفیت آن، مادر باید آب کافی بنوشد.
بررسی میزان مصرف آب در ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی بالایی دارند
در طول تمرینات ورزشی، بدن به منظور خنک نگهداشتن خود و تنظیم دمای داخلی، تعریق را افزایش میدهد و این کار باعث از دست رفتن مقدار زیادی آب و الکترولیت میشود. اگر این میزان آب از دسترفته به درستی جبران نشود، فرد دچار کمآبی (دهیدراسیون) میشود و همین مشکل به ظاهر ساده میتواند به کاهش راندمان ورزشی، خستگی زودرس و حتی مشکلات قلبی منجر شود.
میزان دقیق آب مصرفی برای ورزشکاران به فاکتورهایی مثل شدت و مدت تمرین، دمای محیط، رطوبت، وزن بدن و میزان تعریق بستگی دارد، اما یک قاعده کلی این است:
- حداقل ۵۰۰ تا ۷۵۰ میلیلیتر آب حدود ۲ ساعت قبل از تمرین
- در طول تمرین، هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیلیتر آب
- پس از پایان فعالیت، به ازای هر کیلوگرم کاهش وزن بدن در اثر تعریق، حدود ۱.۵ لیتر آب
سرانه مصرف آب خانگی و مقایسه با استانداردهای جهانی
مصرف آب در منازل یکی از شاخصهای مهم توسعه پایدار در هر کشور است. در ایران، طبق آمار رسمی، سرانه مصرف آب خانگی در حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ لیتر در روز برای هر نفر گزارش شده است. این رقم در مقایسه با استانداردهای جهانی، نسبتاً بالا بهنظر میرسد. بهعنوان مثال، در بسیاری از کشورهای اروپایی مانند آلمان، سرانه مصرف روزانه آب کمتر از ۱۳۰ لیتر است و در برخی مناطق اسکاندیناوی این رقم حتی به ۱۰۰ لیتر هم نمیرسد.
یکی از دلایل این اختلاف، عدم رعایت اصول صرفهجویی در مصرف آب، اتلاف در شبکههای توزیع، و فرهنگ مصرفگرایانه در برخی مناطق شهری کشور ماست. همچنین، نبود تجهیزات بهینهساز مصرف آب (مثل سردوش کممصرف، شیرآلات هوشمند و…) در بسیاری از خانهها، باعث میشود مصرف آب بالاتر از حد نیاز باشد.
50 %
15,900,000
7,997,000 تومان
500+ نفر بیش از ۲ بار این کالا را خریدهاند
500+ نفر به این کالا علاقه دارند
500+ فروش در هفته گذشته
در سبد خرید 1000+ نفر
پیامدهای کمبودن یا زیاد بودن مصرف آب
آب مانند هر مادهی حیاتی دیگر، باید در حد تعادل مصرف شود؛ چراکه هم کمبود آن و هم مصرف بیشازحدش مضر است. در شرایط کمآبی، بدن انسان با افت عملکرد سیستمهای مختلف از جمله کلیهها، سیستم گردش خون و سیستم عصبی روبهرو میشود. علائمی مانند سردرد، ضعف، گیجی، کاهش تمرکز، یبوست و افت فشار خون، نشانههایی از کمآبی مزمن هستند.
از طرفی مصرف بیشازحد آب نیز بیخطر نیست. «مسمومیت آبی» یا «هیپوناترمی» وقتی اتفاق میافتد که مصرف آب آنقدر زیاد باشد که سدیم خون کاهش یابد. در چنین حالتی، تعادل الکترولیتها در بدن بههم میریزد و مشکلات جدیتری مثل تهوع، تشنج، گیجی شدید یا حتی کما و مرگ ایجاد میشود.
نقش رژیم غذایی و نوشیدنیها در تأمین آب مورد نیاز روزانه
بسیاری از ما فکر میکنیم که تأمین آب مورد نیاز روزانه فقط از طریق نوشیدن آب ممکن است، اما غذاهایی که مصرف میکنیم، مخصوصا میوهها، سبزیجات، سوپها و نوشیدنیهای سالم، میتوانند مقدار قابل توجهی از نیاز بدن به مایعات را تأمین کنند. مثلا میوههایی مثل هندوانه، خیار، پرتقال، توتفرنگی و کاهو بیش از ۹۰ درصد آب دارند و به همین دلیل مصرف آنها در روزهای گرم یا بعد از فعالیت بدنی توصیه میشود. لبنیاتی مانند ماست و دوغ نیز منابع خوبی از آب و الکترولیتها هستند. اما مصرف زیاد نوشیدنیهای کافئیندار مثل قهوه و چای یا نوشابههای گازدار، به دلیل خاصیت ادرارآور، باعث دفع آب از بدن شده و نباید بهعنوان جایگزین آب استفاده شوند.
نکاتی برای پایش و کنترل بهتر میزان مصرف آب روزانه
- تنظیم هشدارهای منظم گوشی یا ساعت هوشمند
- خرید قمقمههای با حجم مشخص
- کاهش نوشیدنیهای مدر (مانند قهوه زیاد یا نوشابه(
- نصب فیلترهای تصفیه خانگی با شاخص مصرف
1,100,000 تومان
جمعبندی
بدن انسان بدون آب نمیتواند کار کند، اما فراموش نکنیم که «تعادل» کلید گمشده ماجراست. فقط کمآبی برای بدن خطرناک نیست، زیادهروی در مصرف آب هم آسیبهایی به همراه دارد. در کنار دقت به سلامت فردی، نباید از اهمیت موضوع بزرگتری به نام «بحران جهانی آب» غافل شد. در کشور ما اقلیم خشک، رشد جمعیت و افزایش تقاضا باعث شده که منابع آب با فشار مضاعفی روبهرو باشند و ما بهعنوان مصرفکنندگان آگاه باید در کنار توجه به سلامتی و آب مورد نیاز بدنمان، در مصرف خانگی نیز دقت و صرفهجویی داشته باشیم.
منبع: دیجیکالا مگ
