انفجار The Cow؛ رویدادی رمزآلود در آسمان
۲۶ خرداد ۱۳۹۷ اتفاقی عجیب در آسمان رخ داد. انفجار غیرمعمولی در آسمان آشکار شد که اخترشناسان سراسر دنیا را در شگفتی فرو برد. رویدادی که به انفجار The Cow معروف شد و هنوز علت آن مشخص نیست.
یک سامانه‌ی نقشه‌بردار روباتیک این رویداد ناگهانی، درخشان و عجیب را برای اولین بار ثبت کرد و به طور خودکار نام AT2018cow را بر آن نهاد. از آن پس این رویداد به طور خلاصه به انفجار «the Cow» معروف شد.
تا این جای کار همه چیز مشخص است: انفجاری در ۲۶ خرداد ۱۳۹۷ در کهکشانی مارپیچی با نام CGCG 137-068 اتفاق افتاد. تنها در دو روز بیشینه‌ی درخشش این انفجار به ۱۰۰ میلیارد برابر خورشید رسید. یا به عبارت دیگر چیزی در حدود ده برابر پرنورتر از یک انفجار ابرنواختری معمولی. طیف‌سنجی‌های اولیه نشان می‌داد که این انفجار مواد را با سرعت سرسام‌آور ده درصد سرعت نور به بیرون پرتاب کرده است.
اما از این جا به بعد ماجرا پیچیده شد. در طیف‌سنجی‌های بعدی اثری از عناصر سنگین و رادیواکتیو، که در ابرنواخترهای معمولی مشاهده می‌شوند، نبود و تنها ردپای شیمیایی هیدروژن و هلیوم در طیف‌ها ثبت شد. از سویی دیگر رصدهای تکمیلی نشان داد منبع انفجار به مدت چند هفته داغ باقی ماند و مانند انفجارهای ابرنواختری سرد نشد.
رصدهای تکمیلی دیگر نشان می‌داد که انگار موتوری این انفجار را به مدت چندین هفته زنده نگه داشته است. منبعی از انرژی که هنوز دلیل آن مشخص نیست.
مراحل اوج درخشش و محو شدن the Cow. در تصویر سمت چپ اثری از این انفجار نیست. در تصویر وسط انفجار به بیشینه‌ی درخشش رسیده و از کل کهکشان پرنورتر شده است. در تصویر سمت راست که حدود یک ماه پس از بیشینه‌ی درخشش ثبت شده شدت نور کاهش یافته است.
Credits: Daniel Perley, Liverpool John Moores University
آیا پای یک کوتوله‌ی سفید نگون‌بخت در میان است؟
گروهی از دانشمندان احتمال از هم پاشیده شدن یک ستاره که در فاصله‌ی بسیار نزدیکی از یک سیاهچاله قرار داشته را به عنوان دلیل این انفجار مطرح کرده‌اند.
از آن جا که انفجار the cow کاملا ناگهانی و به سرعت اتفاق افتاده است ستاره‌ی از هم پاشیده شده باید کوچک باشد. احتمالا یک ستاره در دسته‌ی کوتوله‌های سفید که معمولا اندازه‌ای در حدود اندازه‌ی زمین دارند. این کوتوله‌ی سفید احتمالا در رده‌ی کوتوله‌های سفید هلیومی بوده است. به این ترتیب می‌توان مسئله‌ی طیف این انفجار، که در آن اثر هیدروژن و هلیوم مشاهده شده بود، را نیز توضیح داد.
در این سناریو احتمالا سیاهچاله‌ای که باعث از هم پاشیده شدن این ستاره شده جرمی معادل صد هزار تا یک میلیون برابر جرم خورشید داشته است. سیاهچاله‌هایی با این جرم در دسته‌ی سیاهچاله‌های میان‌رده قرار می‌گیرند.
اما این فرضیه نقصی هم دارد. انفجار the cow در یکی از بازوهای مارپیچی کهکشان CGCG 137-068 رخ داده است. انفجار ابرنواختری در بازوی یک کهکشان مارپیچی اتفاقی عادی است. اما وجود سیاهچاله‌ای با این جرم در چنین موقعیتی غیرمنتظره است. پژوهشگران در دفاع از این فرضیه عنوان کرده‌اند که ممکن است این رویداد در یک کهکشان اقماری یا یک خوشه‌ی ستاره‌ای کروی، جایی که احتمال وجود چنین سیاهچاله‌ای وجود دارد، رخ داده و به طور تصادفی در راستای بازوی مارپیچی این کهکشان قرار گرفته باشد.
ابرنواختری عجیب؟
توضیح دیگری نیز برای این رویداد عجیب وجود دارد. هرچند که مشخصات این انفجار با انفجارهای ابرنواختری معمول همخوانی ندارد اما گروهی از دانشمندان گمان می‌کنند ممکن است این انفجار تحت شرایط خاصی رخ داده باشد. اخترشناسان برای اثبات این فرضیه باید مواد باقی‌مانده از انفجار را زیر نظر بگیرند تا شاید نشانه‌هایی از تولد یک سیاهچاله یا ستاره‌ی نوترونی را در مرکز انفجار مشاهده کنند. اجرامی که نتیجه‌ی انفجارهای ابرنواختری‌اند. اگر دانشمندان موفق به این کار شوند می‌توان گفت ماجرای پیچیده‌ی انفجار the Cow حل می‌شود.
طیف‌‌های پرتو ایکس از همین حالا نیز نشانه‌هایی احتمالی مبنی بر وجود یک سیاهچاله‌ی تازه متولد‌شده را نشان می‌دهند. هرچند که برای اظهار نظر قطعی زمان بیشتری لازم است. رصدهای رادیویی نیز تا حدودی این فرضیه را تقویت می‌کنند.
اخترشناسان برای پرده برداشتن از راز سر به مهر این انفجار به زمان بیشتری نیاز دارند.
عکس کاور: انفجار AT2018cow که درون یا نزدیکی کهکشان مارپیچی CGCG 137-068 در فاصله‌ی ۲۰۰ میلیون سال نوری از زمین رخ داد.
Credits: Sloan Digital Sky Survey
منبع: Sky & Telescope
فتبارک الله احسن الخالقین.