از فواید احساس کوچک بودن

چند وقت پیش صبح اول وقت در حال مرور سایت‌های خبری علمی بودم که تیتری جالب نظرم را جلب کرد. تیتر مقاله این بود: «فواید جالب احساس بزرگ نبودن». در مقاله این‌طور آمده بود که وقتی احساس می‌کنیم جهان خیلی بزرگ است و ما موجودات مهم و خاصی نیستیم، فروتن می‌شویم. مقاله‌ای که اصل آن را می‌توانید در این لینک بخوانید، درباره‌ی «روانشناسی شگفتی» صحبت می‌کند. یعنی اینکه وقتی مثلا به نوک یک قله می‌روید و به چشم‌انداز کوهستان می‌نگرید، زیر آسمان شب می‌روید و پهنه‌ی ستارگان را تماشا می‌کنید یا اینکه به ساحل دریا می‌روید وسعت آن را می‌بینید، شگفت‌زده می‌شوید و فکر می‌کنید چقدر در برابر این عظمت کوچک هستید. احتمالا اگر بدانید کره‌ی زمین مثل ذره‌ی شنی ریز کف اقیانوسی به غایت بزرگ است و انسان که روی آن زندگی می‌کند، موجودی فوق‌العاده کوچک است که وجود یا عدم وجود او اصلا فرقی برای جهان ندارد، شگفتی شما بیشتر می‌شود. بدین ترتیب ممکن است متواضعانه‌تر زندگی کنید. البته به طور کلی میزان این احساس به شخصیت و موقعیت افراد بستگی زیادی دارد.

در تحقیقی که نویسندگان این مقاله انجام داده‌اند، به گروهی از آزمایش‌شوندگان فیلم‌هایی از مستندهای طبیعت با نماهای خیره کننده‌ی کوهستان، چشم‌اندازهای گسترده‌ی طبیعی و پهنه‌ی ستارگان آسمان شب نمایش داده می‌شود. به گروهی دیگر هم فیلم‌های کمدی و سریال‌های طنز نشان می‌دهند. سپس از آزمایش شوندگان می‌خواهند در یک بازی که جایزه‌اش مقداری پول است، شرکت کنند. آن‌هایی که فیلم‌های شگفت‌آور طبیعت را دیده بودند، به طور کلی منصفانه‌تر بازی می‌کردند و احساس می‌کردند که بازی آن‌ها خیلی مهم نیست.

همانطور که گفتم، اینکه با دیدن این تصاویر یا شنیدن یک سری واقعیت‌های شگفت‌انگیز درباره‌ی بزرگی جهان شگفت‌زده و سپس فروتن شویم، بستگی زیادی به شخصیت و موقعیت ما دارد. با این حال احتمالا کسانی که اهل کوه‌نوردی، طبیعت‌گردی، ستاره‌شناسی و در کل نگریستن به جهان از زاویه‌ی دید کلی‌تر هستند، بیشتر چنین حسی دارند. البته نمی‌گویم که این احساس ارزشمند یا غیر ارزشمند است، با این حال خود اینکه فکر کنیم چرا با شگفت‌زده شدن از بزرگی جهان، احساس کوچک بودن می‌کنیم هم جالب است.

عکسی که در بالا استفاده شده، کهکشان گرداب را نشان می‌دهد. کهکشانی مثل راه‌شیری خودمان که در فاصله‌ی ۲۳ میلیون سال نوری از ما قرار گرفته و جزیره‌ای متشکل از میلیاردها ستاره است. با دیدن این عکس، احساس شگفتی می‌کنید؟