با «هیپوکامپ»، کوچک‌ترین قمر سیاره‌ی نپتون، آشنا شوید
چهاردهمین قمر کشف‌شده به دور سیاره‌ی نپتون بالاخره با نامی رسمی معرفی شد. این قمر که پیش از این با نام S/2004 N1 شناخته می‌شد اکنون و با تایید اتحادیه‌ی بین‌المللی نجوم (IAU) هیپوکامپ (Hippocamp) نام گرفت.
کشف این قمر در سال ۲۰۱۳ اعلام شد. گروهی از اخترشناسان با بررسی و تحلیل مجدد تصاویر تلسکوپ فضایی هابل که بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ ثبت شده بودند موفقه به کشف این قمر کوچک شدند.
تصویر ترکیبی از نپتون و تعدادی از قمرهای این سیاره که بر اساس داده‌های تلسکوپ هابل ساخته شده است.
(Credit: NASA, ESA, and M. Showalter (SETI Institute
هیپوکامپ به چه معناست؟
هیپوکامپ اسطوره‌ای یونانی است که بالاتنه‌ای به شکل اسب و پایین‌تنه‌ای به شکل ماهی دارد. هیپوکامپوس (Hippocampus) به معنای اسب دریایی نیز هست و نکته‌ی جالب توجه علاقه‌ی مارک شوالتر (Mark Showalter)، سرپرست تیم پژوهشی که موفق به کشف این قمر شد، به این موجود دریایی است. او در این باره گفته: «این قمر به طور رسمی نام یک موجود افسانه‌ای را به خود گرفته است. اما در ذهن من، نام این قمر از اسب دریایی گرفته شده، چرا که به نظر من موجود جذابی است!».
از هیپوکامپ چه می‌دانیم؟
در سال ۲۰۱۳ اطلاعاتی درباره‌ی ویژگی‌های این قمر اعلام شد. اکنون و با بررسی داده‌های جدید اطلاعات ما از این قمر کوچک به‌روز شده و یافته‌های جدیدی نیز درباره‌ی شکل‌گیری این قمر به دست آمده است. نتایج پژوهش‌های جدید اول اسفند در ژورنال معتبر نیچر (Nature) منتشر شد.
قطر این قمر تنها حدود ۳۴ کیلومتر است و حدود ۱۰۵ هزار کیلومتر از نپتون فاصله دارد. هیپوکامپ حدودا هر ۲۳ ساعت یک بار به دور نپتون می‌گردد. برای درک بهتر ویژگی‌های این قمر می‌توانیم آن را با ماه مقایسه کنیم. قطر ماه چیزی در حدود ۳۵۰۰ کیلومتر است و به طور متوسط ۳۸۴ هزار کیلومتر از زمین فاصله دارد.
شکل‌گیری هیپوکامپ
اولین نکته‌ای که توجه دانشمندان را به خود جلب کرد فاصله‌ی کم هیپوکامپ از بزرگ‌ترین قمر داخلی نپتون بود. مدار هیپوکامپ و پروتئوس (Proteus) به شکل غیرمنتظره‌ای نزدیک به هم قرار دارند و فاصله‌شان از یک‌دیگر تنها ۱۲ هزار کیلومتر است.
طرحی از موقعیت اقمار داخلی سیاره‌ی نپتون. به فاصله‌ی کم مدار هیپوکامپ از پروتئوس دقت کنید.
(Credit: NASA, ESA, and J. Olmsted (STScI
از سویی به نظر می‌رسد هیپوکامپ چیزی در حدود چهار میلیارد سال پیش درست در کنار پروتئوس بوده است. با توجه به این اطلاعات دانشمندان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که هیپوکامپ احتمالا بخشی از پروتئوس بوده و بر اثر برخورد یک دنباله‌دار به این قمر بزرگ از آن جدا شده است.
نکته‌ی جالب توجه این جاست که دهانه‌ی برخوردی بزرگی در تصاویر فضاپیمای ویجر ۲ از پروتئوس مشاهده شده بود. بنابراین این احتمال وجود دارد که هیپوکامپ در جریان همان برخوردی که این دهانه را شکل داده به وجود آمده باشد.
سامانه‌ی نپتون و قمرهایش در دوران ابتدایی شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی فضای آشوبناکی را سپری کرده است. تریتون (Triton)، بزرگ‌ترین قمر سیاره‌ی نپتون، نیز سرنوشت جالبی داشته است. نپتون این جرم بزرگ را از کمربند کوییپر به دام گرانش خود انداخت و به لیست قمرهایش اضافه کرد. اضافه شدن تریتون به سامانه‌ی نپتون و قمرهایش نیز تغییراتی را در مدار قمرهای دیگر ایجاد کرد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از نپتون و قمر هیپوکامپ.
Credit: ESA/Hubble, NASA, L. Calçada
هیپوکامپ اسم بخش مهمی از مغز هم است (که شبیه به اسب دریایی دونسته شده)