تلسکوپ فضایی اسپیتزر پس از ۱۶ سال به پایان راه رسید
تلسکوپ فضایی اسپیتزر که آسمان را در طول موج فروسرخ رصد می‌کند پس از ۱۶ سال به پایان ماموریت خود نزدیک می‌شود و تنها چند روز دیگر خاموش خواهد شد.
اسپیتزر با مشکلاتی مواجه شده که انجام رصدهای علمی را با چالش مواجه کرده است. مشکل اصلی این تلسکوپ فضایی برقراری تعادل بین شارژ باتری‌ها، ارتباط با زمین و خنک نگه‌داشتن ابزارهایش است.
تلسکوپ فضایی اسپیتزر در سال ۲۰۰۳ به فضا پرتاب شد و در طول این سال‌ها چالش چندانی برای انجام رصدهای دقیق علمی نداشت. اما با گذشت زمان و تغییر برخی مسائل، از جمله مدار این فضاپیما، این مشکلات پدید آمد. در نهایت ناسا تصمیم گرفت که در روز ۳۰ ژانویه آخرین دستور را به این فضاپیما ارسال کند تا ماموریت اسپیتزر به طور رسمی پایان یابد.
تلسکوپ اسپیتزر در طول موج فروسرخ آسمان را رصد می‌کند. طول موجی که با رصد در آن می‌توان از غبار گذر کرد و چیزهایی را در پس غبار دید که تلسکوپ‌های دیگر توان ثبت آن را ندارند. این تلسکوپ که در طول دو دهه بودجه‌ای معادل ۱/۳۶ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده در طول این سال‌ها به اخترشناسان کمک کرد تا به جواب سوالاتی همچون چگونگی شکل‌گیری سیارات و ستاره‌ها نزدیک شوند. علاوه بر این اسپیتزر در کنار هابل موفق به ثبت برخی از دورترین کهکشان‌های عالم شد.
تصویر تلسکوپ اسپیتزر از کهکشان همسایه M81.
Credits: NASA/JPL-Caltech
اسپیتزر همچنین در پژوهش‌هایی مورد استفاده قرار گرفت که جزء اهداف علمی اصلی ماموریت نبودند. یکی از این پژوهش‌ها مروبط به منظومه تراپیست ۱ بود. اخترشناسان با کمک تلسکوپ فضایی اسپیتزر توانستند کشف دو سیاره زمین‌مانند را در این منظومه تایید کنند. اما علاوه بر این اسپیتزر توانست پنج سیاره دیگر را نیز در این منظومه کشف کند. رصدهایی که یکی از مهم‌ترین اتفاقات در حوزه سیارات فراخورشیدی را رقم زد.
اسپیتزر برای رسیدن به بهترین نتایج رصدی در مداری خاص قرار دارد. اسپیتزر در مدار خود به دور خورشید می‌چرخد و فاصله نسبتا زیادی از زمین دارد. مدار اسپیتزر به گونه‌ای است که هر سال اندکی از زمین دورتر می‌شود. هدف از قرار دادن تلسکوپ فروسرخ اسپیتزر در چنین مداری فاصله گرفتن از تابش فروسرخ زمین بود. در چنین شرایطی اسپیتزر می‌تواند بدون مزاحمت تابش فروسرخ زمین داده‌های باکیفیتی را در این طول موج ثبت کند.
اما این مدار خاص مشکلاتی را هم ایجاد می‌کند. اسپیتزر در بخشی از مسیرش در آن سوی خورشید قرار می‌گیرد و در این زمان دیگر امکان برقراری ارتباط با تلسکوپ وجود ندارد.
از سوی دیگر با دور شدن اسپیتزر از زمین کنترل تلسکوپ دیگر به آسانی گذشته نیست. اسپیتزر اکنون ۲۵۰ میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد. زاویه بین زمین، خورشید و تلسکوپ جهت‌گیری پنل‌های خورشیدی به سمت خورشید و آنتن فضاپیما به سمت زمین را بسیار سخت می‌کند. علاوه بر این نشانه رفتن تلسکوپ به سمت سوژه، و از سوی دیگر کنترل این که خورشید به ابزارهای مهم فضاپیما نتابد و آن‌ها را گرم نکند، نیز چالش‌های فراوانی دارد.
موقعیت کنونی تلسکوپ فضایی اسپیتزر.
نکته اصلی این جاست که گرما اجازه انجام رصدهای دقیق در طول موج فروسرخ را نمی‌دهد. تلسکوپ اسپیتزر تا سال ۲۰۰۹ برای خنک کردن ابزارهایش از هلیوم استفاده می‌کرد. در این سال و پایان ذخیره هلیوم «ماموریت سرد» اسپیتزر به پایان رسید. اما فاصله زیاد اسپیتزر از زمین این فرصت را به اخترشناسان داد تا کماکان به انجام رصدهای خود در برخی طول موج‌ها ادامه دهند. این تلسکوپ در سال‌های بعد در دمای منفی ۲۴۴ درجه سانتی‌گراد به رصدهای خود ادامه داد و «ماموریت گرم» اسپیتزر بیش از یک دهه ادامه پیدا کرد. مدت زمانی که فراتر از انتظار اولیه بود.
اما در نهایت و با وجود مشکلاتی که با گذر زمان شکل گرفت ناسا تصمیم گرفت ماموریت اسپیتزر را به پایان برساند. تلسکوپ فضایی اسپیتزر ۲۹ ژانویه آخرین داده‌های ثبت‌شده را به زمین مخابره خواهد کرد و روز بعد خاموش خواهد شد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از تلسکوپ فضایی اسپیتزر.
Credits: NASA/JPL-Caltech
