سال افسانه‌ای سینما؛ تمام فیلم‌هایی که ۲۰۰۱ را در تاریخ ماندگار کردند
سال ۲۰۰۱ یکی از دوران جریان‌ساز سینما و نقطه‌ی آغازین چند مجموعه مشهور بود و تعدادی از بهترین فیلم‌های سه دهه اخیر را در همین سال پیدا می‌کنید. تیم بازیگری اکثرشان را ستاره‌های مشهور و درجه‌یک هالیوودی تشکیل می‌داد و البته برخی از بازیگران شاخص امروز دنیای سینما با همین آثار شناخته شدند. بسیاری از این فیلم‌ها هم توسط بهترین کارگردانانی که صنعت سینما تاکنون به خودش دیده کارگردانی شده‌اند؛ نمایش‌هایی سطح بالا از ریدلی اسکات و آلفونسو کوارون تا هایائو میازاکی و دیوید لینچ که قطعا می‌توان آنها را در زمره‌ی بهترین‌های هنر هفتم در نظر گرفت.
با نگاه کردن به لیست، حتی اگر تعدادی از آنها را هم نشناسید (احتمالا فیلم‌های خارجی‌زبان)، بدون شک اکثرشان برای هر یک از طرفداران سینما آشنا به نظر می‌رسد. آثاری که آغازگر راه و روشی خاص در ژانر خود بودند و استانداردهای فیلمسازی را در آن دوران ارتقا دادند. موفقیت آثار این سال آنقدر بزرگ و درخشان بود که تعدادی از آنها هنوز هم ادامه دارند و طرفداران‌شان مشتاقانه در انتظار قسمت‌های بعدی هستند. برخی دیگر نیز صاحب سریال‌های اختصاصی و اسپین‌آف‌های جذابی شدند که موفقیت اثر اصلی را تکرار کردند. ۲۰۰۱ سالی خاص در سینماست که به حدی فیلم خوب و درجه‌یک در آن ساخته و اکران شد که تصمیم گرفتیم در مقاله‌ای جداگانه فقط به آن بپردازیم.
۲۰. سریع و خشمگین (The Fast and the Furious)
- کارگردان: راب کوهن
- بازیگران: وین دیزل، پل واکر، میشل رودریگز، جوردانا بروستر، جانی استرانگ
- تاریخ انتشار: ۲۱ ژوئن ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۵۴ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
اگرچه رتبه‌ی بیستم لیست، بهترین فیلمی نیست که امروز درباره‌اش خواهید خواند، اما بدون شک آغازگر مجموعه‌ای است که در سال‌های بعد به یکی از موفق‌ترین فرنچایزهای تاریخ سینما از لحاظ مالی تبدیل شد.
اولین قسمت از سری فیلم‌های «سریع و خشمگین»، اکشنی متفاوت به کارگردانی راب کوهن و نویسندگی گری اسکات تامسون، اریک برگ‌کوئست و دیوید آیر است که ایده‌ی اصلی فیلمنامهی آن از مقاله‌ای در مجله‌ی «وایب» با عنوان «مسابقه دهنده‌ی ایکس»، نوشته‌ی نویسنده‌ای به‌نام کن لی الهام گرفته شده بود. داستان این فیلم درباره‌ی یک افسر اداره‌ی پلیس لس‌آنجلس است که در رانندگی مهارت دارد و به خاطر همین ویژگی‌اش، مخفیانه به دنیای مسابقه‌های خیابانی نفوذ می‌کند تا هویت سارقانی کارکشته که گمان می‌رود توسط راننده‌ای حرفه‌ای به‌نام دامینیک تورتو رهبری می‌شوند را کشف کند.
با اینکه اولین قسمت از مجموعه فیلم‌های «سریع و خشمگین» که در سال ۲۰۰۱ ساخته شد ساختاری ساده داشت که پیچیدگی‌های داستانی‌اش با کمی فتنه و دسیسه ترکیب شده بود، اما تجربهی همه‌جانبه‌ای که به مخاطب ارائه داد در تمام سال‌های پس از انتشارش یک چشم‌انداز به شدت خاص بود که به عنوان ریشه‌های مجموعه باید به رسمیت شناخته شود.
این فیلم یکی از معدود عناوین هم‌دسته‌ی خود است که در به سرانجام رساندن کاری که قصد انجامش را داشته کاملا موفق بوده و به جای قالب کردن دیالوگ‌های متفکرانه و اجراهای شلوغ و پر از کنایه به مخاطب، سرگرمی‌های بی‌معنا و لذتی ابزورد و لحظه‌ای را به او هدیه می‌کند که اتفاقا مورد استقبال قرار گرفت. دلیل قرارگیری اولین قسمت این مجموعه در ابتدای لیست بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ نیز سکانس‌های اکشن جسورانه و داستانی عامه‌پسند است که هنوز هم طرفدار دارد.
۱۹. مولن روژ! (Moulin Rouge)
- کارگردان: باز لورمن
- بازیگران: نیکول کیدمن، ایوان مک‌گرگور، جیم برودبنت، جان لگویزمائو
- تاریخ انتشار: ۱۶ مه ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۵ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
«مولن روژ!» یک درام رمانتیک و موزیکال محصول سال ۲۰۰۱ است که توسط باز لورمن و بر اساس فیلمنامهای که او مشترکا با کریگ پیرس نوشته بود کارگردانی شده است. داستان این فیلم در سال ۱۸۹۹ اتفاق می‌افتد و روایتگر سرگذشت نویسنده و شاعری اهل انگلستان به‌نام کریستین است که عاشق ساتین، ستاره‌ی کاباره‌ی «مولن روژ» پاریس می‌شود. طراحی صحنه‌ی این فیلم با آن هدایت هنری معنادار از طرف کارگردان به حدی چشم‌نواز و زیباست که در کنار اجرای قوی و صمیمانه‌ی افرادی چون ایوان مک‌گرگور و نیکول کیدمن حسابی شما را سر ذوق می‌آورد و احساساتتان را برانگیخته می‌کند. در واقع اگر هر عنصر زیبایی‌شناسانه‌ی دیگری که در فیلمسازی وجود دارد را لیست کنید، از هرکدام‌شان تا حدودی در «مولن روژ!» موجود است و این یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این فیلم خوش‌رنگ‌ولعاب است.
فیلمبرداری منحصربه‌فرد، فیلمنامهی قوی لورمن و پیرس، تدوین فیلم و حتی جنبه‌های فنی بیشتری مانند گریم و طراحی صدا، همه و همه در سطح بسیار بالایی قرار دارند. این فیلم در رقابت اسکار سال ۲۰۰۲ در ۸ رشته نامزد دریافت جایزه شد که در نهایت توانست ۲ اسکار بهترین کارگردانی هنری و بهترین طراحی صحنه را از آن خود کند. جایزه‌ی گلدن گلوب بهترین فیلم موزیکال یا کمدی سال ۲۰۰۲ نیز به این فیلم تعلق گرفت. در پایان باید بگوییم، مهم نیست که نسبت به این مدل سینما چه احساسی دارید، انکار تاثیر و زیبایی‌هایی مولن روژ کار سختی است!
۱۸. گاسفورد پارک (Gosford Park)
- کارگردان: رابرت آلتمن
- بازیگران: مگی اسمیت، هلن میرن، باب بالابان، کریستین اسکات توماس
- تاریخ انتشار: ۷ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوزبه فیلم: ۸۷ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
این فیلم محبوب منتقدان را رابرت آلتمن بر اساس فیلمنامهای از جولیان فلوز کارگردانی کرده است. «گاسفورد پارک» داستان «سر ویلیام مکور دل» (مایکل گمبون) و همسرش «لیدی سیلویا» (کریستین اسکات توماس)، زوج ثروتمند بریتانیایی را روایت می‌کند که تعداد زیادی از دوستان، نزدیکان و خویشان خود را برای یک هفته شکار و استراحت، به ملک اربابی خود در حومه‌ی شهر دعوت می‌کنند. تعدادی پیشخدمت زن و مرد هم مشغول پذیرایی و در ضمن شاهد ماجراهای مهمانان هستند. به زودی اما این مهمانی شکار مسیر دیگری به خود می‌گیرد و با وقوع قتلی در یک خانه‌ی انگلیسی روستایی تمام فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده‌ی افراد حاضر در آن برای خوش‌گذرانی به هم می‌ریزد.
«گاسفورد پارک» از تیم بازیگری پرستاره‌ای برخوردار است و علاوه بر گمبون و اسکات توماس، بازیگرانی مثل مگی اسمیت، کلایو اوون، هلن میرن، رایان فیلیپ و امیلی واتسون نیز در آن حضور دارند و این البته فقط ظاهر ماجراست. جدای از شخصیت‌ها و داستان فیلم نکته‌ی دیگری که درباره‌ی این فیلم باید به آن توجه کنیم اتفاقاتی است که در هفتادوچهارمین دوره‌ی مراسم اسکار برایش رخ داد. «گاسفور پارک» حضوری قدرتمند در این دوره داشت و هر دو بازیگر نقش مکمل زن آن نامزد دریافت اسکار شدند و خود آلتمن هم جایزه‌ی بهترین کارگردانی را دریافت کرد. علاوه بر این‌ها کلیت اثر نیز در کنار سایر رشته‌ها مانند بهترین کارگردانی هنری و بهترین طراحی لباس نامزد دربافت جایزه‌ی بهترین فیلم شد. جایزه‌ی اصلی را اما جولیان فلوز دریافت کرد که با یک مجسمه‌ی طلایی اسکار برای بهترین فیلمنامهی غیراقتباسی از سن پایین آمد.
۱۷. ذهن زیبا (Beautiful Mind)
- کارگردان: ران هاوارد
- بازیگران: راسل کرو، جنیفر کانلی، پل بتانی، اد هریس، جاش لوکاس
- تاریخ انتشار: ۲۱ دسامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۴ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
«ذهن زیبا» اولین همکاری مشترک راسل کرو و ران هاوارد است که چهار سال پس از انتشار آن دوباره این همکاری موفق را در فیلم «مرد سیندرلایی» (Cinderella Man) باهم تکرار کردند. این فیلم که در سبک زندگی‌نامه‌ای ساخته شده است، به نمایش مقطعی از زندگی برنده‌ی جایزه‌ی نوبل اقتصاد جان نش می‌پردازد و مسائلی را که او به دلیل بیماری اسکیزوفرنی با آنها مواجه می‌شود، به تصویر می‌کشد. هرچند شاید پروژه‌ی دوم آنها که فیلمی درباره‌ی بوکس بود اثر بهتری باشد اما این «ذهن زیبا» بود که سومین نامزدی پیاپی اسکار بهترین نقش اول مرد را برای راسل کرو به ارمغان آورد و او را برنده‌ی جایزه‌ی بفتای همین رشته کرد. او در سال‌های ۱۹۹۹ برای فیلم «نفوذی» (The Insider) و در سال ۲۰۰۰ برای فیلم «گلادیاتور» (Gladiator) هم نامزد این جایزه شده بود که در دومی موفق به بردن آن نیز شد اما در «ذهن زیبا» رقابت را به دنزل واشنگتن واگذار کرد.
با تمام این‌ها این اتفاق چیزی از اجرای مسلط و قدرتمند او در این نقش کم نمی‌کند. نقش ریاضی‌دانی که استعدادی خارق‌العاده در کشف رابطه‌ی بین اعداد دارد و پس از آنکه سازمان سیا برای کمک در شکستن رمزها به سراغ او می‌رود به تدریج شخصیت واقعی‌اش آشکار می‌شود. اگر در طول مسیر فیلم‌بینی‌تان «ذهن زیبا» را از دست داده‌اید، برگردید زیرا یکی از بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ است.
۱۶. بچه‌های جاسوس (Spy Kids)
- کارگردان: رابرت رودریگز
- بازیگران: آنتونیو باندراس، کارلا گوجینو، رابرت پاتریک، الکسا وگا
- تاریخ انتشار: ۳۰ مارس ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۵.۶ از ۱۰
با توجه به ماهیت متوسط و نسبتا ضعیف فیلم‌های اخیر این فرنچایز معروف خانواده‌‌محور، به نظر می‌رسد بسیاری از طرفداران تازه‌ی «بچه‌های جاسوس» از عناصر فیلمسازی باکیفیتی که قسمت اول این مجموعه در سال ۲۰۰۱ ارائه کرد اطلاع چندانی نداشته باشند. این فیلم که توسط رابرت رودریگز کارگردانی شده، دارای بازیگران نام‌آشنایی از جمله آنتونیو باندراس، کارلا گوگینو، دنی ترژو و چیچ مارین است.
«بچه‌های جاسوس» اثری پویا و خنده‌دار، با شخصیت‌های سرگرم کننده و لحنی سرخوش در کنار ساختار فیلمنامهای محکم است که برآیند آنها تبدیل به اثری محبوب و تماشایی شده که به‌راستی کیفیت بالایی داشته و فراتر از تمام قسمت‌های مجموعه قرار می‌گیرد. البته این فیلم به دلیل سبک خاصش از کسب افتخارات در جشنواره‌های مهم سینمایی محروم ماند اما فرنچایزی را پایه‌گذاری کرد که هنوز هم طرفدار دارد و دنباله‌هایی برای آن ساخته می‌شود. همچنین کسب امتیاز ۹۳ در وبسایت «راتن تومیتوز» نشان از محبوبیت بالای آن نزد منتقدان دارد. فیلمی فانتزی و مخاطب‌پسند که می‌تواند با دیگر آثار عرضه شده در سال ۲۰۰۱ رقابت کند و حتی رتبه‌ای بالاتر را در این لیست به خودش اختصاص دهد.
۱۵. هری پاتر و سنگ جادو (Harry Potter and the Sorcerer’s Stone)
- کارگردان: کریس کلمبوس
- بازیگران: دنیل ردکلیف، اما واتسون، روپرت گرینت، آلن ریکمن
- تاریخ انتشار: ۴ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۱ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
این فیلم که به عنوان اولین قسمت از فرنچایز فانتزی «هری پاتر» عرضه شد، موفق شد تا رتبه‌ی دوم پردرآمدترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ را به خودش اختصاص دهد. ساخته‌ی نوجوانانه‌ی کریس کلمبوس که «هری پاتر و سنگ جادو» نام داشت، یکی از وفادارترین اقتباس‌ها از داستان نویسنده‌ی بریتانیایی جی. کی. رولینگ است که از نظر بازیگری، فیلم‌نامه‌نویسی، طراحی صحنه و هرچیزی که بین آنها قرار می‌گیرد دقیقا با کتاب مطابقت دارد.
امروزه دیگر اکثرمان با طرح داستانی این فرنچایز آشنا هستیم، پسر نوجوانی که در مدرسه جادوگری پذیرفته می‌شود و در مسیر پرفرازونشیبش خاطرات فراموش نشدنی و دوستی‌های ماندگار ایجاد می‌کند. بار دیگر و برای تاکید باید بگوییم، در حالی که امروزه بسیاری از خوانندگان و طرفداران فیلم با نام فرنچایز مخالف هستند، اما شکی نیست که سنگ جادوگر اقتباسی عالی از این رمان بود.
۱۴. در اتاق خواب (In the Bedroom)
- کارگردان: تاد فیلد
- بازیگران: سیسی اسپیسک، مریسا تومی، تام ویلکینسون، نیک استال
- تاریخ انتشار: ۲۳ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
«در اتاق خواب» در مجموع با پنج نامزدی در رشته‌های مختلف، در میان فیلم‌های مورد احترام هفتادوچهارمین دوره‌ی جوایز اسکار قرار گرفت. اگرچه این درام مستقل تحسین شده از تاد فیلد که فیلمنامه‌اش را مشترکا با رابرت فستینگر نوشته بود موفق به دریافت هیچ مجسمه‌ی زرینی نشد اما یکی از بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ بود. فیلم داستان نسبتا ساده‌ای دارد و روایتگر روابط دو خانواده است که سرنوشت‌شان طی اتفاقاتی به هم گره می‌خورد.
فرانک پسر خانواده‌ای محافظه‌کار است که قصد دارد با زنی بزرگتر از خودش که به تازگی طلاق گرفته و دارای دو فرزند نیز هست ازدواج کند. این ماجرا اما به گونه‌ای رقم می‌خورد که پایان تراژیک آن حسابی مخاطب را غافلگیر می‌کند. «در اتاق خواب» فیلمنامهی تقریبا بی‌نقصی دارد و تمام بازیگران فیلم به خصوص مریسا تومی، بازی یک‌دست و تاثیرگذاری ارائه می‌دهند. همچنین حضور سیسی اسپیسک مسلما یکی از نقاط قوت بارز اثر اثر به حساب می‌آید و بازی‌اش به عنوان مادر خانواده زمانی که همسرش طبابت می‌کند و او موسیقی درس می‌دهد بسیار قابل توجه است. در نهایت باید گفت، «در اتاق خواب» پروژه‌ای برجسته از سال ۲۰۰۱ است که هریک از شخصیت‌هایش پویایی ملموسی را با دیگری به اشتراک می‌گذارند و شیمی هماهنگ میان آنها باعث ماندگاری فیلم تاد فیلد شده است.
۱۳. عروسی مانسون (Monsoon Wedding)
- کارگردان: میرا نایر
- بازیگران: نصیرالدین شاه، شفالی شاه، لیلیت دوبی، ویجای راز
- تاریخ انتشار: ۳۰ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
شاید حضور یک فیلم از بالیوود در این لیست کمی عجیب باشد اما «عروسی مانسون» آنقدر خوب است که کاملا شایستگی قرارگیری در آن را دارد. همچنین این آخرین فیلم خارجی زبان موجود در این فیلم نیست و گزینه‌ی دیگر در میان ۱۰ فیلم برتر قرار دارد که راجع به آن خواهیم گفت. به هرحال، «عروسی مانسون» فیلمی در سبک کمدی رمانتیک است که توسط کارگردان هندی-آمریکایی میرا نایر در سال ۲۰۰۱ ساخته و روانه‌ی سینماها شد. این فیلم از کیفیت بالایی برخوردار بوده و سزاوار توجه بیشتر از جانب مخاطب است. داستان فیلم درباره‌ی مراسم عروسی هندوهای پنجابی در دهلی است که در آن از چند خرده داستان جذاب عاشقانه، به عنوان منبع اصلی به دام انداختن مخاطب برای تماشای کل فیلم استفاده شده.
این فیلم یکی از موفق‌ترین آثار سال ۲۰۰۱ است و ظرفیت‌های بالای فیلم‌نامه در کنار کارگردانی و اجرای بازیگران باعث شد تا در فصل جوایز حسابی مورد توجه قرار بگیرد و نامزد دریافت جایزه‌ی بهترین فیلم خارجی‌زبان در چندین جشنواره‌ی معتبر، از جمله گلدن گلوب و بفتا شود. اگرچه در ادامه مقابل رقبایش کم آورد و موفق به دریافت هیچ‌کدام از جوایز نشد اما منتقدان حسابی فیلم را تحویل گرفتند و «عروسی مانسون» در وبسایت «راتن تومیتوز» دارای تاییدیه‌ی ۹۵ از ۱۰۰ است. این موضوع از آن جهت قابل توجه است که بدانیم، تعداد کمی از عناوین موجود در فهرست بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ موفق شده‌اند آماری در این حد داشته باشند. اگر دوست دارید حالتان از چیزی که هست بهتر شود، این اثر چشم‌نواز پر از رقص و آواز را از دست ندهید.
۱۲. یازده یار اوشن (Ocean’s Eleven)
- کارگردان: استیون سودربرگ
- بازیگران: جرج کلونی، جولیا رابرتس، برد پیت، مت دیمون، اندی گارسیا
- تاریخ انتشار: ۷ دسامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۳ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
اولین قسمت از مجموعه فیلم‌های «اوشن» و اثری هیجان‌انگیز درباره‌ی یک سرقت بی‌نقص از استیون سودربرگ که در سال ۲۰۰۱ با حضور ستارگانی همچون جرج کلونی، برد پیت، مت دیمون و جولیا رابرتس ساخته شد. خبر خوب برای طرفداران این فیلم ساخت یک نسخه‌ی جدید از آن با بازی مارگو رابی است که هم‌اکنون در مراحل اولیه توسعه قرار دارد. ناگفته نماند که فرنچایز «اوشن» خودش در واقع بازسازی فیلمی به همین نام از سال ۱۹۶۰ است که اعضای گروه «رت پک» یعنی فرانک سیناترا، دین مارتین و سامی دیویس جونیور در آن بازی کرده بودند. هرچند که طرفداران فیلم در سراسر جهان احتمالا برای همیشه این عنوان را با نسخه‌ی سودربرگ به یاد خواهند آورد.
فیلمنامهی جذاب و سرحال «یازده یار اوشن» داستان گروهی از دزدان حرفه‌ای را به تصویر می‌کشد که کیفیت بالایش آن را در میان بهترین – یا حداقل محبوب‌ترین – آثاری قرار می‌دهد که زیرژانر سرقت تا به حال به خود دیده است. شکی نیست که کیفیت آثار عرضه شده در سال ۲۰۰۱ توسط «یازده یار اوشن» به طور کلی تقویت شد.
۱۱. روز تعلیم (Training Day)
- کارگردان: آنتوان فوکوآ
- بازیگران: دنزل واشنگتن، ایثن هاک، آنتوان فوکوآ، اوا مندس، کلیف کرتیس
- تاریخ انتشار: ۵ اکتبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۴ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
تا زمان بازی در این فیلم، در کارنامه‌ی مشهور و تحسین‌برانگیز دنزل واشنگتن تنها یک جایزه‌ی اسکار نقش مکمل مرد برای بازی در فیلم «افتخار» (Glory) محصول ۱۹۸۹ وجود داشت. البته او به لطف تلاش‌هایش در فیلم «آزادی را فریاد کن» (Cry Freedom) محصول سال ۱۹۸۷ یک نامزدی اسکار را نیز تجربه کرده بود اما بازی در فیلم فوق‌العاده‌ی «روز تعلیم» آغازگر موفقیت‌های چندین باره‌ی او در بخش بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.
اولین نامزدی واشنگتن به عنوان شخصیت اصلی در فیلم «مالکوم ایکس» (Malcom X) اسپایک لی اتفاق افتاد و پس از آن برای نقش اصلی دیگرش در فیلم «طوفان» (The Hurricane) نیز مجددا نامزد اسکار شد. اما در میان تمام این فیلم‌ها ساخته‌ی سال ۲۰۰۱ آنتوان فوکوا شاید تاثیرگذارترین نقش آفرینی واشنگتن را در خود داشته باشد. او برای بازی در «روز تعلیم» سرانجام برنده‌ی جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر مرد شد و به عنوان یک افسر مواد مخدر متقلب پلیس لس‌آنجلس به نام کارآگاه آلونزو هریس حسابی نگاه‌ها را به خود خیره کرد. حضور مسحور کننده‌ی او به تنهایی «روز تعلیم» را در این لیست بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ قرار می‌دهد.
۱۰. سقوط شاهین سیاه (Black Hawk Down)
- کارگردان: ریدلی اسکات
- بازیگران: جاش هارتنت، اریک بانا، ایوان مک‌گرگور، تام هاردی، تام سایزمور
- تاریخ انتشار: ۲۸ دسامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۷ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
تا این لحظه دو فیلم جنایی، دو فیلم اکشن، یک موزیکال رنگارنگ و یک فانتزی پرهیاهو را در این لیست معرفی کرده‌ایم و حالا نوبت به «سقوط شاهین سیاه» به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های جنگی سال ۲۰۰۱ می‌رسد. فیلمی به کارگردانی ریدلی اسکات که تیم بازیگری برجسته و قدرتمندش، شاید ارزشمندترین چیزی باشد که باید به آن اشاره کنیم. گروهی پرستاره که از بازیگران حرفه‌ای و کارکشته‌ای مثل جاش هارتنت، ایوان مک‌گرگور، تام سایزمور و اریک بانا تشکیل شده است. اما فقط این نام‌ها نیستند که بازی‌های قابل توجهی ارائه می‌کنند، بلکه هرکسی که در این اکشن پرزدوخورد نوشته‌ی کن نولان بازی می‌کند عملکرد درخشانی دارد. علاوه بر این‌ها «سقوط شاهین سیاه» در تمام شاخصه‌های دیگر نیز یکی از بهترین‌های سال ۲۰۰۱ بود.
این فیلم که داستان واقعی نبرد موگادیشو را به تصویر می‌کشد در هفتادوچهارمین دوره‌ی جوایز اسکار نامزد دریافت چهار جایزه شد که در نهایت اسکار بهترین تدوین فیلم و بهترین صدا را از آن خود کرد. با تمام این‌ها اما دلیل اصلی اینکه رتبه‌ی فیلم «سقوط شاهین سیاه» در این لیست تا این حد بالاست، به خاطر هارمونی فوق‌العاده‌ی اثر است که انگار همه‌چیز در کنار هم قرار گرفته بودند تا یک پازل عالی را تشکیل دهند.
۹. مهمانی هیولا (Monster’s Ball)
- کارگردان: مارک فورستر
- بازیگران: هلی بری، بیلی باب نورتون، میلو آدیکا، هیث لجر
- تاریخ انتشار: ۱۱ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۵ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
اگر بخواهیم داستان یک افسر سفیدپوست نژادپرست را که در شهری پر از سیاه‌پوستان زندگی می‌کند تعریف کنیم، چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟ با توجه به پیش‌زمینه‌ای که وجود دارد قطعا صحنه‌هایی خسته کننده و کلیشه‌ای به ذهن مخاطب خواهد آمد که احتمالا دیدن جندین باره‌ی آنها در آثار مختلف کلافه‌‌اش کرده است. این موضوع ممکن است شما را نسبت به این فیلم دلسرد کند، اما فیلمنامهی چفت‌وبست‌دار «مهمانی هیولا» با توسعه‌ی ملموس شخصیت‌هایش و بخشیدن پویایی فوق‌العاده به آن داستانی جذاب و دردناک را روایت می‌کند که از ابتدا تا انتها مخاطب را به دنبال خود می‌کشد.
این فیلم به کارگردانی مارک فاستر بر اساس فیلمنامهای که توسط میلو آدیکا و ویل روکوس نوشته شده بود ساخته شد و نقدهای بسیار خوبی از منتقدان دریافت کرد و با بودجه‌ی ۴ میلیون دلاری، ۴۵ میلیون دلار در گیشه جهانی فروش کرد. موفقیت‌های «مهمانی هیولا» با کسب دو نامزدی اسکار ادامه یافت. اولی اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن برای هلی بری و دومی به عنوان بهترین فیلمنامهی ارجینال برای آدیکا و روکوس.
در نهایت بری برای اجرای سطح بالایش در نقش دورگه‌ای سیاه‌پوست به نام لتیشیا ماسگرو برنده‌ی تندیس طلایی اسکار شد و بهترین سرنوشت را برای فیلم رقم زد. کیفیت رتبه نهم لیست بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ تضمین شده است.
۸. شرک (Shrek)
- کارگردان: اندرو آدامسون، ویکی جنسون
- صداپیشگان: مایک مایرز، ادی مورفی، کامرون دیاز، جان لیثگو، ونسان کسل
- تاریخ انتشار: ۱۸ مه ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۸ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
به واقع یکی از بهترین و معروف‌ترین فیلم‌های انیمیشنی که تا به حال ساخته شده، محصول نوستالژیک کمپانی دریم‌ورکس یعنی «شرک» (Shrek) است که در سال ۲۰۰۱ بر اساس کمیک بوکی افسانه‌ای به همین نام نوشته‌ی ویلیام استیگ شکل گرفت. زیرا پس از اکران، با یک فروش رویایی تاریخ‌ساز شد و متعاقباً یک فرنچایز رسانه‌ای عظیم گرانقیمت، پر از دنباله‌ها و اسپین‌آف‌ها ایجاد کرد. منبع بی‌پایان درآمدی که که اگر ساختار صخره‌ای و محکم فیلم‌نامه و دیالوگ‌های فوق‌العاده و خنده‌داری که در اولین قسمت وجود داشت نبودند هیچ‌کدام اتفاق نمی‌افتاد.
اجرای درخشان صداپیشگان «شرک» شامل مایک مایرز در نقش غول سبز، ادی مورفی در نقش خر و کامرون دیاز در نقش فیونا یکی از برجسته‌ترین نکات فیلم است. صداهای منحصربه‌فرد آنها معرفی کننده‌ی ماهیت شرک به عنوان انیمیشنی در کلاس جهانی است که اصالت خود را برای بیش از دو دهه حفظ کرده و هنوز هم خبر ساخت قسمت پنجمش آن را در سرخط خبرها قرار می‌دهد. تا فراموش نکرده‌ایم بگوییم که طرح داستانی آن هم از ابتدا تا انتها فریبنده و درگیر کننده است و حتی شاید بهترین ساخته‌ی دریم ورکس در تمام دوران حیات شرکت باشد.
۷. سرنوشت شگفت‌انگیز املی پولن (Amélie)
- کارگردان: ژان پیر ژونه
- بازیگران: اودره توتو، متیو کاسوویتس، روفوس، جمال دبوز
- تاریخ انتشار: ۲۵ آوریل ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
«سرنوشت شگفت‌انگیز املی پولن» که در تمام دنیا آن را با نام «آملی» می‌شناسند، فیلمی کمدی رمانتیک به کارگردانی ژان پیر ژونه و نویسندگی گیوم لورن است که در سال ۲۰۰۱ روی پرده‌ی سینماها رفت. این فیلم فرانسوی که ماجراهای آن در محله‌ی مونت مارتر پاریس می‌گذرد داستان جالب یک پیشخدمت کافه‌ی فرانسوی را روایت می‌کند که تصمیم می‌گیرد به جای دست و پنجه نرم کردن با انزوا و تنهایی به بهبود زندگی عزیزانش بپردازد و حال خودش و آنها را خوب کند.
بازیگر نقش اول فیلم، اودره توتو، که فقط تجربهی بازی در یک فیلم بلند به نام «موسسه‌ی زیبایی ونوس» (Venus Beauty Institute) را در کارنامه داشت، با حضور مسلطش در این فیلم حسابی درخشید و تحسین گسترده‌ای را به دست آورد. او حتی برنده‌ی جایزه‌ی سزار بهترین بازیگر زن آینده‌دار شد، اتفاقی که بدون حضور در «آملی» قطعا رخ نمی‌داد.
«سرنوشت شگفت‌انگیز املی پولن» یکی از بهترین و ستایش شده‌ترین فیلم‌های خارجی زبان سال ۲۰۰۱ و البته قرن بیست‌ویکم است که با استقبال بسیار خوب تماشاگران و منتقدان روبرو شد و در سینمای اروپا جایگاه ویژه‌ای دارد. فیلمی پر از احساس خوب و تصاویر رنگارنگ که بدون شک شایسته‌ی این جایگاه خوب در بین ده فیلم برتر سال ۲۰۰۱ است.
۶. شرکت هیولاها (Monsters, Inc.)
- کارگردان: پیت داکتر
- صداپیشگان: جان گودمن، بیلی کریستال، مری گیبس، استیو بوسمی
- تاریخ انتشار: ۲ نوامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوزبه فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
استودیوی پیکسار با انتشار انیمیشن فوق‌العاده‌ی «شرکت هیولاها» بار دیگر خلاقیتش را به رخ کشید و پس از انتشار آثار باکیفیت بالا و رسیدن به پیشرفتی چشمگیر در طول دهه‌ی ۱۹۹۰، موفقیت‌هایش را با خود به قرن بیست‌ویکم آورد. این انیمیشن تماشایی با صداپیشگی جذاب جان گودمن و بیلی کریستال به همراه استیو بوشمی و جیمز کابرن، بدون شک جزو بهترین انیمیشن‌های دهه و البته از بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ است.
شخصیت‌هایی که گودمن و کریستال صداپیشگی‌شان را برعهده دارند یعنی جیمز پی «سالی» سالیوان و مایک وازوفسکی، کارمندان نمونه‌ی شرکتی هستند که وظیفه‌ی آنها ایجاد ترس در کودکان انسان است تا به این وسیله قدرت را در اختیار هیولاها نگه دارند. یکی از روزها که بر اثر اشتباه سالی و مایک یک کودک وارد دنیای هیولاها می‌شود، همه‌چیز به هم می‌ریزد در این بین سالی و مایک اتفاقی کشف می‌کنند که صدای خنده‌ی کودکان انرژی بیشتری تولید می‌کند و به خاطر همین کشف روش کار کارخانه به کلی تغییر می‌کند و در آخر سالی رئیس شرکت هیولاها می‌شود. جالب است نه؟ یک خط داستانی منحصربه‌فرد که تبدیل آن به اثری ماندگار تنها توسط پیکسار ممکن است.
۵. و همچنین مادرت (Y tu mamá también)
- کارگردان: آلفونسو کوارون
- بازیگران: ماریبل وردو، گائل گارسیا برنال، دیه‌گو لونا
- تاریخ انتشار: ۸ ژوئن ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
این فیلم از همان صحنه‌ی آغازین شما را مجذوب خودش خواهد کرد. در سکانس بعدی این جذابیت به تمرکز تغییر ماهیت می‌دهد، در دقایق میانی فیلم احساساتتان حسابی شروع به تحریک شدن می‌کنند و زمانی که فیلم به نقطه‌ی پایانی خود نزدیک می‌شود در آستانه‌ی اشک ریختن خواهید بود. فیلم محصول سال ۲۰۰۱ آلفونسو کوارون یعنی «و همچنین مادرت» که یکی از بهترین آثار کارنامه‌ی حرفه‌ای او به حساب می‌آید، داستان دو پسر نوجوان را روایت می‌کند که همراه با زنی بیست ساله به یک سفر جاده‌ای پر از ماجرا می‌روند.
در این روایت، کارگردان رابطه‌ی دوستی و درگیری‌های میان خولیو زاپاتا (گائل گارسیا برنال) و تنوچ ایتورباید (دیگو لونا) را بررسی می‌کند، و در عین حال چالش‌هایی را که آنها در مسیر سفر با آنها روبرو می‌شوند به تصویر می‌کشد. نتیجه، فیلمی سراسر ظرافت و احساس است که کوارون به مخاطب هدیه می‌کند. اثری تاثیرگذار در میان برترین فیلم‌های اسپانیایی ساخته شده و رتبه‌ی پنجم بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱.
۴. خانواده‌ی اشرافی تننبام (The Royal Tanenbaums)
- کارگردان: وس اندرسن
- بازیگران: اوون ویلسون، جین هکمن، بن استیلر، گوئینت پالترو، بیل مری
- تاریخ انتشار: ۱۴ دسامبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۱ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
اگرچه ارزش و اعتباری که کارگردان و نویسنده‌ی آمریکایی وس اندرسن، امروزه به آن دست یافته باعت افزایش شهرت و محبوبیت «خانواده‌ی اشرافی تننبام» نسبت به اوایل زمان اکران آن شده است، اما این مسترکلاس فیلمسازی برای مدت طولانی توسط علاقه‌مندان نادیده گرفته شده بود. داستان فیلم درباره‌ی سه کودک شگفت‌انگیز و اعجوبه است که هرکدام در زمینه‌ای متفاوت نابغه‌اند و به همراه مادرشان در یک خانه زندگی می‌کنند. پدرشان هم که مدت‌ها پیش ترکشان کرده، اکنون بازگشته است تا در روبراه کردن اوضاع کمکشان کند. فیلمنامهی پر از احساسات خوب اثر را خود وس اندرسن به همراه اوون ویلسون نوشته که دومی یکی از نقش‌های مکمل اثر به نام الی کش را نیز بر عهده دارد.
دیگر بازیگران فیلم عبارتند از: بن استیلر، گوئینت پالترو و لوک ویلسون که نقش سه اعجوبه را بازی می‌کنند و علاوه بر آنها جین هکمن نقش پدر و آنجلیکا هیوستون نقش مادر خانواده را عهده‌دار هستند. همچنین دنی گلاور و بیل مری هم اجرای دیگر نقش‌های مکمل را بر عهده دارند. انرژی بالایی که هریک از بازیگران «خانواده‌ی اشرافی تننبام» برای بهتر شدن نقش خود می‌گذارند این فیلم را در میان بهترین و احساسی‌ترین فیلم‌های دهه قرار می‌دهد؛ چه برسد به سال ۲۰۰۱.
۳. جاده‌ی مالهالند (Mulholland Drive)
- کارگردان: دیوید لینچ
- بازیگران: نائومی واتس، لورا هرینگ، جاستین ثرو
- تاریخ انتشار: ۱۲ اکتبر ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۴ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
با اینکه ساخته‌ی جذاب کارگردان سورئالیست آمریکایی، دیوید لینچ پس از اکران در سالن‌های محلی سینما موفق به فروش هیچ بلیطی نشد، اما امروزه، معمولا از آن به عنوان یکی بهترین فیلم‌های تاریخ یاد می‌شود. «جاده‌ی مالهالند» یکی از تحسین شده‌ترین آثار سینمایی توسط منتقدان است که عناصر قابل لمس آن از زیرژانر نئو-نوآر، با تکیه بر کیفیت باشکوه فیلمبرداری و فیلم‌نامه‌نویسی در هر قدم از مسیر طرح جذاب و اسرارآمیزش به دست می‌آیند.
نائومی واتس، لورا هرینگ و جاستین ثرو بازیگران اصلی این فیلم نفس‌گیر هستند که بی‌اغراق، تک‌تکشان بهترین بازی خود را در یکی از بهترین فیلم‌های آمریکایی سال ۲۰۰۱ به نمایش گذاشته‌اند. اثری نئو-نوآر و معمایی که علاوه بر نامزدی جایزه‌ی بهترین کارگردان از آکادمی اسکار، جایزه‌ی بهترین کارگردان را هم از جشنواره‌ی کن برای لینچ به ارمغان آورد. البته بسیاری معتقدند که او می‌بایست برای «جاده‌ی مالهالند» نیز اسکار بهترین کارگردان را دریافت می‌کرد اما خب، نظر داوران چیز دیگری بود. در نهایت، این فیلم در کنار آثار مطرحی چون «کله پاک‌کن» (Eraserhead) و «مخمل آبی» (Blue Velvet) از بهترین ساخته‌ی لینچ به شمار می‌رود که او را به عنوان کارگردانی باهوش و متفاوت به جهان معرفی کردند.
۲. شهر اشباح (Spirited Away)
- کارگردان: هایائو میازاکی
- صداپیشگان: رومی هیراگی، میو ایرینو، ماری ناتسوکی، تاکشی نایتو
- تاریخ انتشار: ۲۰ ژوئیه ۲۰۰۱
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۶ از ۱۰
معرفی انیمه‌ی جاودانه‌ی هایائو میازاکی و تجزیه و تحلیل کیفیت و دلایل موفقیت آن امروزه دیگر کاری اضافی به نظر می‌رسد. تقریبا تمام علاقمندان سینما و به خصوص انیمه معتقدند که این شاهکار محصول سال ۲۰۰۱ هایائو میازاکی، حتی با صرف‌نظر کردن از کشور سازنده، دهه‌ی تولید و حتی اسم کارگردانش معمولا در میان بهترین آثار انیمه‌ی تمام دوران قرار می‌گیرد. این محصول ماندگار استودیوی جیبلی روایتگر داستان دختری ۱۰ ساله به اسم ارمیا چیهیرو است که پس از نقل مکان به محله‌ای جدید همراه با پدر و مادرش دنیایی مملو از روح‌های فولکلور ژاپنی را کشف می‌کند. در آنجا، والدین چیهیرو تبدیل به خوک می‌شوند و او در سفری خارق العاده که جذابیت در هر گوشه از طرح داستانی مشهور آن موج می‌زند، تلاش می‌کند تا والدینش را نجات دهد.
اگر از آن دسته افرادی هستید که هنوز به هر دلیلی موفق به تماشای «شهر اشباح» نشده‌اند، فقط بدانید که چیز باارزشی را از دست داده‌اید. اثری که بدون شک در میان بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ و حتی تمام دوران ها قرار دارد. این انیمه همچنین اولین اثر نقاشی شده با دست و غیرانگلیسی زبان بود که برنده‌ی جایزه‌ی بهترین انیمیشن بلند از آکادمی اسکار شد و هنوز هم هردوی این رکوردها را حفظ کرده است؛ و این فقط بخشی از دستاوردهای «شهر اشباح» است که ارزش والای آن را به رخ می‌کشد.
۱. ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه (The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring)
- کارگردان: پیتر جکسون
- بازیگران: الیجا وود، ایان مک‌کلن، ویگو مورتنسن، اورلاندو بلوم، لیو تایلر، کیت بلانشت
- تاریخ انتشار: ایان مک‌کلن، ویگو مورتنسن، اورلاندو بلوم، لیو تایلر
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۸ از ۱۰
در نهایت، علی‌رغم رقابت بزرگی که وجود داشت، «ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه» از قبل رتبه‌ی اول را رزرو کرده است. شاهکاری فانتزی و حماسی به نویسندگی و کارگردانی پیتر جکسون که بر اساس اولین قسمت از فرنچایز فانتزی معروف جی. آر. آر. تالکین شکل گرفت و به دلیل جلوه‌های بصری، نقش‌آفرینی‌ها، کارگردانی جکسون، فیلم‌نامه و وفاداری به منشأ اصلی رمان مورد ستایش قرار گرفت. این فیلم که اولین قسمت از «سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها به شمار می‌رود، تا به امروز به عنوان وفادارترین اقتباس از آثار تالکین باقی مانده است. برای کسانی که نمی‌دانند، داستان این حماسه‌ی فانتزی درباره‌ی یاران حلقه است که در سفری به کوه نابودی در سرزمین موردور برای از بین بردن حلقه‌ی یگانه با سائورون، ارباب تاریکی نبرد می‌کنند.
«ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه» در هفتادوچهارمین دوره‌ی جوایز اسکار نامزد دریافت ۱۳ جایزه از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامهی اقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد که در نهایت توانست چهار جایزه‌ی بهترین فیلمبرداری،بهترین طراحی چهره، بهترین موسیقی و بهترین جلوه‌های ویژه را با خود به خانه ببرد. اعداد بزرگی که جکسون و تیم سازنده‌اش به شایستگی برای آنها نامزد شده بودند. «یاران حلقه» با اعتباری که به سینما بخشید قطعا سزاوار جایگاه اول فهرست بهترین فیلم‌های سال ۲۰۰۱ است.
منبع: Movieweb
