وجود دریاچه‌های آب مایع در قطب جنوب مریخ تأیید می‌شود؟
یک تیم پژوهشی با بررسی تکمیلی یافته‌های قبلی خود، وجود منابع گسترده‌ی آب مایع را در قطب جنوب مریخ تأیید کردند. چیزی که در سال‌های گذشته با بررسی محدودتر تا حدودی به وجود آن پی برده بودند و هنوز هم تردیدهایی درباره‌ی آن وجود دارد.
به عقیده‌ی تیم پژوهشی، این یافته‌ها به تحقیقات قبلی که نشان می‌دهد زیر سطح مریخ دریاچه‌های آب شور زیادی وجود دارد، اعتبار بیشتری می‌بخشد و منجر به کشف دیگر نواحی مرطوب در مریخ خواهد شد.
دو سال پیش بود که پژوهشگران ایتالیایی ادعا کردند دریاچه‌های یخ‌بندان را در نزدیکی قطب جنوب مریخ کشف کرده‌اند. اکنون همان تیم شواهد دیگری را برای ادعای خود فراهم کرده است. از جمله آب‌های مایع بیشتری را در زیر سطح یخی مریخ تشخیص داده است.
محققان خاطرنشان کردند که این یافته‌ها می‌تواند برای جست‌وجوی حیات بیگانه در این سیاره کلیدی باشد؛ زیرا حیاتی که می‌شناسیم برای وجود داشتن، به آب مایع نیاز دارد. این پژوهش همچنین کلیدی در مسیر حفاظت سیاره‌ای خواهد بود که بشر اطمینان حاصل کند در طول مأموریت‌های فضایی برای کشف سایر سیاره‌ها، آن‌ها را با حیات زمینی آلوده نمی‌کند.
ابزار استفاده شده
این کشف با استفاده از «رادار پیشرفته‌ی مریخ برای صوت‌نگاری زیرسطح و یونوسفر» که با نام «مارسیس» (MARSIS) شناخته می‌شود و بر روی فضاپیمای «مارس اکسپرس» (Mars Express) نصب شده، انجام شده است. این فضاپیمای آژانس فضایی اروپا از سال ۲۰۰۳ (۱۳۸۲ خورشیدی) در مدار مریخ مشغول فعالیت است.
این ابزار، پالس‌های راداری می‌فرستد که می‌توانند به سطح و کلاهک یخی مریخ نفوذ کنند و سپس آن‌ها را هنگام بازگشت به فضاپیما اندازه می‌گیرد و به پژوهشگران اجازه می‌دهد بدون فرود بر سطح مریخ، عمق آن را بررسی نمایند.
در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷ خورشیدی) پژوهشگران با استفاده از این ابزار اعلام کردند که دریاچه‌ی وسیعی را در زیر سطح مریخ یافته‌اند و از آن به‌عنوان یک موفقیت بزرگ در جست‌وجوی حیات بیگانه در این سیاره یاد می‌کنند.
در آن زمان MARSIS نشانه‌هایی را زیر منطقه‌ای با نام Ultimi Scopuli یافته بود که به یک محدوده‌ی مایع ۲۰ کیلومتری در حدود یک مایل (۱٫۶ کیلومتر) زیر سطح مریخ اشاره داشت. محدوده‌ای که پژوهشگران آن را دریاچه‌ی زیر یخچالی یا توده‌ای آب مایع تفسیر کردند.
نقشه‌ی قطب جنوب مریخ، مناطق احتمالی آب مایع زیر سطح مریخ به رنگ آبی دیده می‌شود.
Credit: S. E. Lauro et al., 2020/Nature Astronomy
روش‌های تازه برای اعتبارسنجی
در پژوهش تازه، محققان به سرپرستی «النا پتینلی» (Elena Pettinelli) از دانشگاه رم (Roma Tre University) از تکنیک‌هایی استفاده کردند که از ماهواره‌های زمینی مطالعه‌ی دریاچه‌های زیر یخچال‌های قطب جنوب الهام گرفته بودند.
آن‌ها این بار منطقه‌ای با عرض ۳۰۰ کیلومتر را بررسی کردند. با این کار توانستند داده‌ها MARSIS را که یک آرایه‌ی عظیم در اطراف توده‌ای در مریخ یافته بود، بررسی کنند. «پتینلی» در این زمینه گفت: «ما از روش جدیدی برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های MARSIS استفاده کردیم که بر اساس روش‌های پردازش سیگنالی است که معمولا روی ورقه‌های یخی قطبی در زمین اعمال می‌شود. سپس داده‌های جدید را با روش قبلی مقایسه کردیم و نتایج بسیار مشابهی یافتیم. روش جدید به ما درباره‌ی اعتبار و صحت نتایج اطمینان داد.»
به این ترتیب پژوهشگران توانستند مایع بودن آنچه یافته‌اند را تأیید کنند. آن‌ها همچنین توانستند مخازن آب مایع کوچکتری را بیابند که توسط مناطق خشک از بدنه‌ی اصلی جدا شده بودند و به نظر می‌رسد که این مجموعه در کنار هم دریاچه‌های شور گوناگونی را تشکیل می‌دهند.
ماهیت این آب مایع
داده‌ها نشان می‌دهند که این توده‌های مایع «محلول هایپرسالین» هستند. نوعی آب نمک که حاصل حل شدن نمک غلیظ در آب است. این موضوع می‌تواند دلیلی باشد که با وجود شرایط سرد قطب جنوب مریخ، این نواحی همچنان مایع باقی مانده‌اند.
«پتینلی» تأکید کرد که محلول هایپرسالین بسیار شور است و شکلی یخ‌دربهشت‌مانند دارد. او گفت: «ما پیشنهاد می‌کنیم که این آب‌ها، آب‌نمک پرکلرات هایپرسالین هستند که در مناطق قطبی شکل می‌گیرند و برای مدت زمان زیادی در دمای بسیار پایین‌تر از نقطه‌ی انجماد آب مایع می‌مانند.»
تردید در نتایج
این نتایج درحالی بیان می‌شود که برای برخی از متخصصان هم پرسش پیش آمده است. آن‌ها تردید دارند که آیا پژوهشگران داده‌های کافی برای تشخیص مایع بودن آنچه یافته‌اند جمع کرده‌اند یا خیر. برای نمونه «کاسی استورمن» (Cassie Stuurman) دانشمند علوم رادار از مرکز پیشرانش جت ناسا (JPL) گفت: «من انتظار دارم که این مقاله بحث‌های زیادی ایجاد کند. این تصور که مقدار زیادی آب مایع می‌تواند در مریخ کنونی وجود داشته باشد، فرضیه‌ی چندان محبوبی نیست.»
او معتقد است که این تیم پژوهشی از روش مشابه تشخیص دریاچه‌های روی زمین استفاده کرده اما این کار را بدون اعتبارسنجی متقابل انجام داده‌اند. موضوعی که باید نشان می‌داد برای یک سیاره‌ی کاملا متفاوت، یکسان با زمین کار می‌کند.
اثر این نتایج
آب مایع میلیاردها سال پیش در مریخ وجود داشته اما به دلایلی که هنوز کاملا معلوم نیست، امروزه عمدتا از بین رفته است. در هر صورت روشن است که یافتن آب مایع در مریخ، مطمئنا توجه جامعه‌ی نجومی را جلب خواهد کرد؛ زیرا بر روی زمین برخی از دریاچه‌های یخ‌بندان، از جمله دریاچه‌ی وستوک (Lake Vostok) در قطب جنوب، حیات میکروبی را در خود جای داده‌اند.
بر همین اساس، هم تیم پژوهشی و هم دانشمندان دیگر خواستار کارهای آینده برای بررسی بهتر مریخ، شیمی آن و دریافتن این موضوع هستند که آیا سرانجام ممکن است اثری از آنچه آنان فعالیت‌های اخترزیستی می‌نامند، یا حیات بیگانه یافت شود؟
عکس کاور: نمایی از قطب جنوب مریخ
Credit: ESA/DLR/FU Berlin/Bill Dunford
منابع: Gizmodo, Independent
