برای نخستین بار روند تشکیل قمر در سیاره‌ای فراخورشیدی رصد شد
دانشمندان برای نخستین بار روند تشکیل قمر سیاره‌ها را در اطراف یک سیاره‌ی فراخورشیدی مشاهده کردند که به ایجاد مدل‌های بهتر در این زمینه کمک می‌کند.
شکل‌گیری سیارات فرآیندی پیچیده و چند لایه است. حتی با وجود داده‌های بسیاری که تاکنون از سیاره‌های فراخورشیدی کسب کرده‌ایم، هنوز تنها دو سیاره را می‌شناسیم که به‌طور کامل تشکیل نشده‌اند.
این دو سیاره که با نام‌های PDS 70b و PDS 70c شناخته می‌شوند و توسط «تلسکوپ بسیار بزرگ» (VLT) کشف شده‌اند، از بهترین اجرامی هستند که به بشر در تکمیل مدل‌های شکل‌گیری سیارات کمک می‌کنند.
اکنون تأیید شده است که یکی از این سیاره‌های فراخورشیدی، ویژگی جالب‌تری هم دارد و دارای یک قرص قمرساز در اطراف خود است. این یافته‌ی جدید به کمک مشاهدات انجام شده توسط آرایه‌ی میلی‌متری بزرگ آتاکاما (آلما) حاصل شده است.
ستاره‌شناسان مدت‌ها پیش‌بینی می‌کردند که سیاره‌ی PDS 70c توسط چنین دیسکی در بر گرفته شده است اما با مشاهدات و تصاویر قبلی قادر به تأیید وجود آن نبودند. اکنون وجود چنین دیسکی به‌طور فیزیکی و فراتر از تردیدها تأیید شده است.
روند تشکیل قمر سیارات هم‌اکنون کمتر از تشکیل خود سیارات شناخته شده و حتی تاریخچه‌ی ماه زمین هم هنوز قابل بحث است. اما کشف PDS 70c باعث می‌شود تا دست کم روند شکل‌گیری یکی از اجرامی که در حال تماشای آن هستیم، روشن شود. در حقیقت، در این دیسک مواد کافی وجود دارد تا بتواند سه قمر به اندازه‌ی ماه را در اطراف سیاره‌ای مانند مشتری ایجاد کند.
قرص گاز و گردوغبار در اطراف ستاره‌ی PDS 70 و نمای نزدیک از قرص قمرساز در اطراف سیاره‌ی PDS 70c
Credit: ALMA/Benisty et al.
روند تشکیل قمرها در تشکیل سیاره‌ها هم نقشی اساسی دارد و دیسک‌های سیاره‌ای که می‌توانند قمرها را ایجاد کنند در شکل‌گیری خود سیاره هم اثرگذار است. مشاهده‌ی تکامل دیسک به دانشمندان کمک می‌کند تا مدل‌های خود را پیرامون شکل‌گیری قمر و شکل‌گیری سیارات توسعه دهند.
این تکامل قطعا میلیون‌ها سال طول خواهد کشید اما در حال حاضر PDS 70c تنها سیاره‌ی شناخته شده با یک نوع دیسک پیرامون سیاره‌ای است و اهمیت زیادی برای مطالعه دارد.
مجموعه داده‌هایی که وجود این دیسک را تأیید می‌کنند، همچنین نشان می‌دهند که دوقلوی زحل-مانند این سیاره، یعنی PDS 70b برخلاف آنچه برخی دانشمندان در گذشته پیشنهاد می‌کردند، دیسکی در اطراف خود ندارد.
هر چند احتمال می‌رود در آینده و با تلسکوپ‌های قدرتمندتر، اجرام دیگری از دیسک‌های قمرساز در اطراف سیاره‌های فراخوشیدی یافت شود، اما تا آن زمان، این بهترین سامانه‌ی شکل‌گیری قمر موجود است.
بدین ترتیب با توجه به منحصربه‌فرد بودن، سیستم PDS 70 همچنان به‌عنوان یک نقطه‌ی تمرکز در رصدها باقی خواهد ماند. هم‌اکنون جزئیات مهم دیگری وجود دارد که باید با استفاده از ابزارهای موجود بررسی شود و امید می‌رود که جزئیات بیشتری هم از این سامانه‌ی جذاب کشف شود.
تلسکوپ هابل فرآیند شگفت‌انگیز تشکیل یک سیاره‌ی فراخورشیدی را رصد کرد
عکس کاور: طرحی گرافیکی از دیسک قمرساز اطراف سیاره
Credit: SO/L. Calçada, ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/Benisty et al./Gizmodo
منبع: Science Alert
