شعر و تصنیف‌های بهاری که می‌توانید در عید نوروز بشنوید
نسیم روح‌نواز بهار در حال وزیدن است و نوای دلنشین تصنیف‌های بهاری در گوش جان می‌نشیند. این نغمه‌های شاد و پرنشاط، نویدبخش فصلی نو، سرشار از امید و شادابی هستند.
در این مطلب، به معرفی تعدادی از تصنیف‌های بهاری مشهور می‌پردازیم که شنیدن آنها در ایام عید نوروز، حال و هوای دل‌انگیزی را به شما هدیه می‌دهد. از غزلیات عاشقانه‌ی رهی معیری و ترانه‌های پرشور بیژن ترقی تا تصنیف‌های حماسی عارف قزوینی و اشعار پرمغز هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری، گزیده‌ای از بهترین تصنیف‌های بهاری را برای شما جمع‌آوری کرده‌ایم.
۱- نغمه نوروزی – رهی معیری
رهی معیری، شاعر توانای عصر پهلوی، با زبانی شیرین و تخیلاتی دقیق، توانسته غزلیاتی ماندگار بیافریند. هرچند تحت تاثیر شاعران کلاسیک بود اما توانست سبک شخصی خود را داشته باشد. عشق و شوریدگی، محور اصلی غزلیات اوست که با زبانی روان، ساده و مردمی بیان می‌شود. نگاهی گذرا به اشعار او نشان می‌دهد چگونه با استفاده از تصاویر شاعرانه و مضامین عرفانی، عشق انسانی را در بالاترین جایگاه قرار داده است. اما زندگی شخصی او با عشقی جاودانه به مریم فیروز، فعال سیاسی آن روزگار گره خورده است. این عشق شورانگیز سرچشمه بسیاری از زیباترین غزلیات معیری گشته و روایتی ماندگار از یک عشق واقعی در شعر فارسی معاصر رقم زده است.
رهی معیری با همه دشواری های زندگی اش، در نهایت تبدیل به نمادی از شاعر عاشق پیشه و حق گوی دوران خود گشت. در ادامه شعری از او را با مطلع بهار با صدای بنان می‌شنویم.
گل من بستان گشته رویت
چمن از گل شد، چون سر کویت
بلبل از مستی هر نفس نغمه‌ای سر کند
سبزه درگیرد روی صحرا را
لاله آراید چهر زیبا را
قطره باران چهره لاله را تر کند
۲- بهار دلنشین – بیژن ترقی
بیژن ترقی، شاعر و ترانه سرای پیشگام، در عرصه ادبی ایران نقشی ماندگار دارد. اگرچه او در دوران پرآشوبی زیست، اما موفق شد آثاری ماندگار بیافریند که هنوز هم در میان اقشار مردم محبوبیت دارد. آنچه سروده های او را متمایز می‌کند، به کارگیری شیوه تازه روایتگری و تصویرپردازی در ترانه است. ترقی سعی داشت با الهام از حوادث روزمره و زندگی مردم، احساسات پاک انسانی را با زبانی شیوا و ساده بازگو کند.
او در خلق بسیاری از آثار ماندگار خود با استادان موسیقی و آهنگسازان بزرگ معاصرش مانند پرویز یاحقی و علی تجویدی و بنان همکاری داشت. آثار ترقی نه تنها جایگاه ویژه‌ای در موسیقی ایرانی دارد بلکه او را به شاعری مردمی و روایتگر رنج‌ها و شادی‌های تودهٔ مردم بدل کرده است. او با سرودن آثاری چون «بهار دلنشین» در قالب ترانه، زبان شعر فارسی را به گونه‌ای تازه در موسیقی ایرانی متجلی ساخت. بهار دلنشین، قطعه‌ای‌ست که در همکاری با روح‌الله خالقی آهنگساز برجسته پدید آمد، با صدای دلنشین غلامحسین بنان، جاودانه شد.
تا بهار دلنشین آمده سوی چمن
ای بهار آرزو بر سرم سایه فکن
چون نسیم نوبهار بر آشیانم کن گذر
تا که گلباران شود کلبه ویران من
۳- بهار دلکش – عارف قزوینی
ابوالقاسم عارف قزوینی شاعر، موسیقی‌دان و تصنیف‌ساز برجسته ایرانی بود که در دوران قاجار و پهلوی می‌زیست. و به خاطر سرودن تصنیف‌ها و غزل‌های سیاسی، میهنی و عاشقانه‌اش شهرت دارد. عارف در دوران پرالتهاب مشروطه با سرودن اشعاری حماسی، نقشی مهم در بیداری مردم و ترویج آزادی‌خواهی ایفا کرد. تصنیف‌های او مانند «از خون جوانان وطن لاله دمیده» و «گریه کن» به نمادهایی از مبارزات مردم مشروطه در راه آزادی تبدیل شدند.
عارف علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، در زمینه موسیقی نیز نوآوری‌های بسیاری داشت و با تصنیف‌هایش به سرعت در بین مردم محبوبیت یافت. اما این محبوبیت، همواره برای عارف آسایش به ارمغان نیاورد. او به دلیل صراحت لهجه و انتقادات تندش از ظلم و ستم حاکمان دورانش، بارها مورد آزار و اذیت و تبعید قرار گرفت.
عارف قزوینی در بهمن ۱۳۱۲ در همدان درگذشت و در آرامگاه بوعلی سینا به خاک سپرده شد. با وجود گذشت بیش از یک قرن از مرگ او، اشعار و تصنیف‌های عارف همچنان زنده و پویا هستند و به عنوان میراثی ارزشمند از دوران مشروطه و مبارزات مردم ایران برای آزادی، به یادگار مانده‌اند.
برخی از ویژگی‌های بارز شعر و تصنیف‌های عارف قزوینی را می‌توان اینطور بررسی کرد:
- سادگی و روانی زبان: عارف از زبانی ساده و روان در شعر و تصنیف‌های خود استفاده می‌کرد تا پیام خود را به طور مستقیم به مردم برساند.
- استفاده از مضامین سیاسی و اجتماعی: عارف در شعر و تصنیف‌های خود به مسائلی مانند استبداد، بی‌عدالتی، وطن‌پرستی و آزادی‌خواهی می‌پرداخت.
- احساسات قوی: شعر و تصنیف‌های عارف سرشار از احساسات قوی و شور و حال انقلابی است.
- خلاقیت و نوآوری: عارف در زمینه موسیقی و شعر نوآوری‌های بسیاری داشت و به خلق سبک خاص خود در تصنیف‌سازی دست یافت.
عارف قزوینی به عنوان یکی از شاعران برجسته عصر مشروطه، نقشی مهم در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرد و در کنار آن، تاثیر عارف بر شعر و موسیقی ایران انکارناپذیر است. تصنیف «بهار دلکش» نیز یکی از همان تصنیف‌های جاودانه‌ی عارف قزوینی‌ست که در طی دوران و با اجراهای مختلف، متن و زبان آن دچار تغییراتی شده ولی مطلع آن همچنان حفظ شده است. این تصنیف توسط عبداله دوامی، استاد محمدرضا شجریان، رشید بهبودف، علیرضا قربانی، سالار عقیلی و محمد معتمدی اجرا شده است که در ادامه با دو اجرا از رشید بهبودف و محمدرضا شجریان می‌توانید آن را بشنوید.
اجرای رشید بهبودف:
اجرای محمدرضا شجریان:
۴- بهار تلخ منشین، خیز و پیش آی! – هوشنگ ابتهاج
هوشنگ ابتهاج شاعر، پژوهشگر و مترجم ایرانی بود که با تخلص ه. الف. سایه شناخته می‌شد و از برجسته‌ترین غزل‌سرایان معاصر فارسی و از پیشگامان شعر نو فارسی است.
ابتهاج اولین دفتر شعر خود را با نام نخستین نغمه‌ها در سال ۱۳۲۵ منتشر کرد. در جوانی به سرودن غزل‌های عاشقانه و بعدها به شعر اجتماعی و سیاسی روی آورد. از جمله مشهورترین آثار او می‌توان به تصنیف سپیده (ایران ای سرای امید)، غزل‌های در کوچه‌سار شب، حصار و ارغوان، و منظومه آرش کمانگیر اشاره کرد. او در رادیو ایران برنامه‌های مشهوری مانند گل‌ها و گلچین هفته را پایه‌گذاری و اجرا کرد.
ابتهاج به دلیل فعالیت‌های سیاسی و انتقاد از حکومت پهلوی، بارها مورد آزار و اذیت و تبعید قرار گرفت. او پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۶۶ به آلمان مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا زندگی کرد.
شعر او روان است و زبانی ساده دارد. بسیاری از مضامین سیاسی، اجتماعی و عاشقانه را توانسته در اشعارش جای دهد و تصنیف‌هایی خلاقانه بسراید که در شعر و زبان فارسی جاودانه شده‌اند.
ابتهاج از جمله شاعرانی است که در تحولات شعر فارسی در دوران معاصر نقشی مهم ایفا کرد. با تلفیق شعر و موسیقی، تصنیف‌هایی را خلق کرد که به سرعت در بین مردم محبوبیت یافتند که شعر ارغوان از جمله‌ی همین آثار هستند. قطعه‌ی بهار اثر کاوه یوسف‌زاده با آهنگسازی صادق چراغی، شعری از هوشنگ ابتهاج را به همراه دارد که در دستگاه ماهور اجرا شده و در ادامه می‌توانید بشنوید.
بهارا تلخ منشین ! خیز و پیش آی
گره وا کن ز ابرو ، چهره بگشای
بهارا خیز و زان ابر سبکرو
بزن آبی بروی سبزه نو
۵- بوی باران بوی سبزه بوی خاک – فریدون مشیری
فریدون مشیری سرودن شعر را از نوجوانی آغاز کرد و اولین مجموعه شعر خود با نام «تشنه طوفان» را در سال ۱۳۳۴ منتشر کرد. او در طول دوران فعالیت ادبی خود، مجموعه‌اشعار متعددی منتشر کرد که از جمله مشهورترین آنها می‌توان به «گناه دریا»، «ابر»، «کوچه»، «بهار را باور کن»، «پرواز با خورشید» و «از خاموشی» اشاره کرد.
ویژگی‌های شعر مشیری:
- سادگی و روانی زبان: مشیری در سرودن شعر، زبانی ساده و دلنشین را برگزید که به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند.
- تنوع مضامین: اشعار مشیری دربرگیرنده مضامین متنوعی از جمله عشق، طبیعت، اجتماع، سیاست و عرفان است.
- هم‌ذات پنداری: اشعار مشیری سرشار از احساسات و عواطف انسانی است و به همین دلیل به سرعت با مخاطب همذات‌پنداری می‌کند.
- خلاقیت و نوآوری: مشیری در سرودن شعر نو، از پیشگامان این سبک به حساب می‌آید.
قطعه‌ی زیر که با آهنگسازی حسین علیزاده، در دستگاه راست پنجگاه ساخته و توسط گروه هم‌آوایان اجرا شده است، حاوی یکی از شعرهای فریدون مشیری‌ست که با مطلع بهار سروده شده.
بوی باران بوی سبزه بوی خاک
شاخه‌های شسته، باران‌خورده، پاک
آسمان آبی و ابر سپید
برگ‌های سبز بید
عطر نرگس، رقص باد،
نغمه‌ی شوق پرستوهای شاد
خلوت گرم کبوترهای مست
نرم‌نرمک می‌رسد اینک بهار
منبع: دیجی‌کالا مگ
