بهترین کودها برای درختان میوه در فصل بهار
فصل بهار، سرآغاز بیداری طبیعت و دورهی حیاتی رشد و نمو برای درختان میوه است. در این مقطع حساس از سال تامین مواد مغذی مورد نیاز درختان نقشی کلیدی در سلامت، گلدهی مناسب و در نهایت رسیدن به محصولی باکیفیت و پربار ایفا میکند.
اهمیت انتخاب و استفاده از بهترین کود در این فصل همیشه موضوعی مهم و محل پرسش برای باغداران و علاقهمندان به پرورش درختان میوه بوده است. به همین دلیل و با توجه به علاقهی شخصیام به پرورش گیاهان و درختان میوه، تصمیم گرفتم تحقیقاتی جامع در خصوص انواع کودهای مناسب و شیوههای بهینهی کود دهی درختان میوه در فصل بهار انجام دادهام.
نتیجه این تحقیق و بررسی همین مطلب از دیجیکالا مگ است که به عنوان راهنمایی کاربردی برای تغذیهی صحیح درختان میوهی فصل زیبا، دوست داشتنی و پر برکت بهار برای شما آماده کردهام.
کود چیست و چرا در بهار حیاتی است؟
انواع کودها؛ تفاوت کودهای آلی و شیمیایی
آزمایش خاک؛ اولین و مهمترین قدم
خواندن برچسب کود؛ راهی برای انتخاب بهترین کود
مواد مغذی کلیدی برای درختان میوه در بهار
انواع کود بر اساس زمان آزادسازی و فرمولاسیون
چه زمانی و چگونه در بهار کود دهیم؟
فراتر از کود دهی؛ رویکرد جامع به سلامت درخت
کود چیست و چرا در بهار حیاتی است؟
شاید تصور کنید کود غذای گیاه است، اما در واقعیت کود مثل ویتامین و مواد معدنی برای بدن ما عمل میکند؛ یعنی مواد مغذی ضروری مثل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم و ریزمغذیها هستند که گیاه برای انجام فرآیندهای حیاتی مثل رشد، توسعه، گلدهی و تولید میوه به آنها نیاز دارد. ممکن است خاک به تنهایی نتواند تمام این نیازها را به مقدار کافی تامین کند، مخصوصا پس از گذراندن فصل زمستان و قبل از شروع دورهی رشد فعال بهاره احتمال بروز این شرایط قویتر است.
فصل بهار آغاز فعالیت شدید درختان پس از دورهی استراحت زمستانی است. در این زمان ریشهها شروع به فعالیت میکنند، جوانهها متورم میشوند و درخت خود را برای گلدهی و سپس تشکیل میوه آماده میکند. این فرآیندها نیاز به انرژی و مواد مغذی زیادی دارند. کود دهی مناسب در بهار به درخت کمک میکند تا ذخایر مواد مغذی خود را تکمیل کرده، رشدی قوی داشته باشد و پتانسیل باردهی خود را به حداکثر برساند.

انواع کودها؛ تفاوت کودهای آلی و شیمیایی
به طور کلی دو دسته اصلی کود وجود دارد: کودهای آلی و کودهای معدنی یا شیمیایی. در این بخش به بررسی این دو نوع کود میپردازیم.
کودهای آلی
این کودها از منابع طبیعی و فرآیندهای زیستی مثل کمپوست (کود آلی حاصل از تجزیه مواد گیاهی و حیوانی)، کود حیوانی پوسیده، پودر استخوان، ورمیکمپوست (کود حاصل از فعالیت کرم خاکی) به دست میآیند. این کودها مواد مغذی را به آرامی و در طول زمان آزاد میکنند و علاوه بر تامین نیازهای درخت به بهبود ساختار خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و تهویه آن و همچنین تقویت فعالیت میکروارگانیسمهای مفید خاک کمک بسیار زیادی میکنند. کودهای آلی معمولا خطر سوختگی ریشه (آسیب دیدن ریشهها به دلیل غلظت بالای نمکهای موجود در کود) را کاهش میدهند و برای سلامت طولانی مدت خاک و محیط زیست پایدارتر هستند.
کودهای معدنی یا شیمیایی
این کودها در کارخانه و با فرآیندهای شیمیایی تولید میشوند؛ در مقایسه با کودهای آلی حاوی غلظت بالاتری از مواد مغذی هستند و مواد مغذی را به سرعت آزاد میکنند که منجر به مشاهده سریعتر نتایج مورد انتظار میشود. این کودها برای رفع فوری کمبودهای شدید مواد مغذی یا تامین نیازهای درختی که نیاز به تقویت سریع دارد، مناسب هستند. با این حال، استفاده نادرست و بیش از حد از کودهای شیمیایی میتواند خطر سوختگی ریشه را افزایش دهد، به فعالیت میکروارگانیسمهای خاک آسیب برساند و پیامدهای زیست محیطی جدی مثل یوتریفیکاسیون (پرغذایی آب ناشی از ورود مواد مغذی اضافی که منجر به رشد بیرویه جلبکها و کاهش اکسیژن آب میشود) به دنبال داشته باشد.
انتخاب بین این دو نوع کود به اولویتها، شرایط خاک و نیاز درخت شما بستگی دارد. گاهی اوقات ترکیبی از هر دو میتواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد.

آزمایش خاک؛ اولین و مهمترین قدم
pH خاک نقش بسیار مهمی در دسترسی گیاه به مواد مغذی ایفا میکند. اگر pH خاک خیلی بالا یا پایین باشد، حتی اگر ماده مغذی در خاک وجود داشته باشد، گیاه نمیتواند آن را جذب کند.
قبل از هرگونه اقدام برای انتخاب و استفاده از بهترین کود، انجام آزمایش خاک ضروری است. خاک شما ممکن است به اندازه کافی بعضی مواد مغذی را داشته باشد یا pH آن برای جذب بعضی دیگر نامناسب باشد. آزمایش خاک مثل یک آزمایش خون برای تشخیص نیازهای بدن عمل میکند و به شما میگوید:
- سطح مواد مغذی اصلی (N, P, K) و ریزمغذیها چقدر است.
- pH خاک (میزان اسیدی یا قلیایی بودن) در چه محدودهای قرار دارد.
- بافت خاک چگونه است(شنی، رسی، لومی)
بر اساس نتایج آزمایش خاک، متخصصان توصیههای دقیقی برای نوع و میزان کود مورد نیاز درختان شما ارائه میدهند. این کار از هدر رفتن پول، آسیب رساندن به درختان به دلیل کود دهی بیش از حد یا نامناسب و همچنین آلودگی محیط زیست جلوگیری میکند. شما میتوانید برای آزمایش و آنالیز خاک از کیتهای آزمایش خاک خانگی استفاده کنید یا نمونهای از خاک باغچه خود را به آزمایشگاههای معتبر کشاورزی ارسال کنید.

خواندن برچسب کود؛ راهی برای انتخاب بهترین کود
برچسب روی بستهبندی کود حاوی اطلاعات بسیار مهمی است که درک آنها برای انتخاب و استفاده صحیح کود ضروری است. مهمترین بخش برچسب، آنالیز تضمین شده (Guaranteed Analysis) یا نسبت N-P-K است که با سه عدد مشخص میشود (مثل 10-10-10 یا 20-50-10). این اعداد به ترتیب درصد وزنی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) موجود در کود را نشان میدهند.
| عنصر | توضیحات |
| نیتروژن (N) | برای رشد رویشی، یعنی برگها و ساقهها، حیاتی است. در بهار که درخت شروع به برگدهی میکند، نیتروژن اهمیت زیادی دارد. |
| فسفر (P) | برای توسعه ریشه، گل دهی و تشکیل میوه ضروری است. در بهار که درختان میوه گل میدهند، فسفر نقش مهمی ایفا میکند. |
| پتاسیم (K) | به سلامت کلی گیاه، مقاومت در برابر بیماریها، تحمل تنشهای محیطی مثل خشکی و سرما و بهبود کیفیت میوه کمک میکند. |
ممکن است برچسب علاوه بر N-P-K، درصد درشت مغذیهای اضافی مثل کلسیم، منیزیم و گوگرد و ریزمغذیهای اضافی مثل آهن، روی، بور، منگنز و مس را هم نشان دهد. ریزمغذیهایی مثل روی و بور برای افزایش تشکیل میوه (تبدیل گل به میوه) بسیار مهم هستند.
مثال
اگر روی بسته بندی کود نوشته شده باشد 12-4-8، به این معنی است که آن کود حاوی 12 درصد نیتروژن، 4 درصد فسفر و 8 درصد پتاسیم است.
توجه به منابع مواد مغذی هم مهم است، چرا که بعضی منابع ممکن است سریعتر یا کندتر در خاک آزاد شوند.

مواد مغذی کلیدی برای درختان میوه در بهار
درختان میوه در بهار به ترکیبی از مواد مغذی نیاز دارند، اما تمرکز اصلی اغلب روی نیتروژن و فسفر است چون از رشد رویشی اولیه و گلدهی حمایت میکند.
| عنصر | توضیحات |
| نیتروژن (N) | همانطور که گفته شد برای رشد سریع برگها و شاخههای جدید در اوایل بهار حیاتی است. کمبود نیتروژن باعث زردی برگهای پایینتر و رشد ضعیف میشود. |
| فسفر (P) | برای توسعه قوی ریشه و تولید گلهای سالم که تبدیل به میوه خواهند شد، ضروری است. کمبود فسفر کمتر شایع است اما میتواند منجر به کاهش گلدهی و میوهدهی شود. |
| پتاسیم (K) | در بهار به تقویت مقاومت درخت در برابر سرمای دیررس احتمالی و بیماریها کمک میکند. |
| ریزمغذیها (Micronutrients) | ریزمغذیها، مخصوصا روی و بور، برای فرآیند گرده افشانی و تشکیل موفقیت آمیز میوه بسیار مهم هستند. کمبود آنها میتواند منجر به کاهش محصول شود. |
بر اساس نیازهای خاصِ گونه درخت و نتایج آزمایش خاک، ممکن است نیاز به کودی با نسبت N-P-K خاص یا کودی حاوی مقادیر بیشتری از ریزمغذیهای خاص باشد.

انواع کود بر اساس زمان آزادسازی و فرمولاسیون
علاوه بر دسته بندی آلی و شیمیایی، کودها را میتوان بر اساس نحوه آزادسازی مواد مغذی یا شکل فیزیکی آنها هم تقسیم بندی کرد:
| دسته بندی کود | توضیحات |
| کودهای کامل | حاوی هر سه ماده مغذی اصلی N، P و K هستند. |
| کودهای ناقص | فاقد یک یا دو ماده مغذی اصلی هستند و زمانی استفاده میشوند که آزمایش خاک نشان دهد فقط به مواد مغذی خاصی نیاز دارید. |
| کودهای دیر رهش | مواد مغذی را به آرامی در طول هفتهها یا ماهها آزاد میکنند. این نوع کود برای درختان میوه که نیاز به تامین مداوم مواد مغذی دارند، بسیار مناسب است و خطر از دست رفتن مواد مغذی با جریان آب را کاهش میدهد. این کودها برای درختان تازه کاشته شده یا آنهایی که تحت استرس هستند، بسیار مفید و کاربردی است. |
| کودهای مایع | مواد مغذی را به سرعت آزاد میکنند و به صورت مایع یا پودرهای قابل حل در آب هستند. این کودها را میتوان به طور مستقیم روی خاک اطراف ریشهها یا به صورت تغذیه برگی استفاده کرد. برای رفع سریع علائم کمبود مناسبند، اما نیاز به کاربرد مکرر و تکرار چندین باره دارند. |

چه زمانی و چگونه در بهار کود دهیم؟
زمان بندی دقیق بهترین کود دهی بهاره بسته به منطقه آب و هوایی و نوع درخت متفاوت است. اما به طور کلی ایدهآلترین زمان کمی قبل از شروع رشد فعال بهاره، زمانی که خاک قابل کار کردن شده است و خطر یخبندان شدید گذشته، در نظر گرفته میشود. در بسیاری مناطق این زمان معمولا اواخر زمستان یا اوایل بهار است.
روش صحیح بهترین کود دهی
- تعیین میزان کود: مقدار دقیق کود مورد نیاز بر اساس نتایج آزمایش خاک و توصیههای مربوطه تعیین میشود. راهنمای روی بستهبندی کود هم باید رعایت شود. گاهی مقدار کود بر اساس قطر تنه درخت محاسبه میشود.
- آمادهسازی محیط: علفهای هرز و مالچهای قدیمی را از اطراف تنه درخت به شعاع حدود 30 سانتیمتر کنار بزنید تا جلوی دسترسی راحت درخت به مواد مغذی جدید را نگیرند.
خط چکه: خط فرضی در زیر بیرونیترین شاخههای درخت که آب باران از آنجا به زمین میچکد.
پخش کردن کود: کود را به طور یکنواخت در زیر تاج درخت، یعنی از فاصلهی حدود 30 سانتیمتری تنه تا خط چکه پخش کنید. تمرکز ریشههای فعال و جاذب مواد مغذی در این ناحیه است و ریختن کود به صورت مستقیم در پای تنه درخت، حتی اگر بهترین کود هم باشد، میتواند به آن آسیب برساند.
- اضافه کردن مواد آلی (اختیاری اما توصیه شده): پس از پخش کردن کود، یک لایه حدود 2.5 سانتیمتر کمپوست یا کود حیوانی کاملا پوسیده در همان ناحیه پخش کنید. این کار به بهبود وضعیت خاک و آزادسازی تدریجی مواد مغذی کمک میکند.
- آبیاری کامل: بلافاصله پس از کود دهی خاک اطراف درخت را طور کامل آبیاری کنید. این کار به حل شدن دانههای کود و حرکت مواد مغذی به سمت ریشهها برای جذب کمک میکند. آبیاری ناکافی پس از کود دهی میتواند باعث وارد شدن آسیب به ریشهها شود.

فراتر از کود دهی؛ رویکرد جامع به سلامت درخت
به خاطر داشته باشید که استفاده از بهترین کود و کود دهی تنها یکی از جنبههای مراقبت از درختان میوه است. آبیاری مناسب و منظم، مخصوصا در دورههای خشکی، همراه با هرس و مالچ پاشی هم برای حفظ سلامت و باردهی درختان میوه حیاتی هستند. با اتخاذ یک رویکرد جامع در مراقبت از درختان میتوانید از داشتن باغچهای پربار و زیبا لذت ببرید.
همچنین مراقب باشید که از کودهای مخصوص چمن برای درختان میوه استفاده نکنید، چرا که این کودها معمولا حاوی مقادیر بسیار بالایی از نیتروژن هستند؛ همچنین ممکن است حاوی علفکشهایی باشند که برای درختان میوه مضر هستند.
در نهایت اگر در مورد نیازهای خاص درختان خود یا نحوهی صحیح کود دهی تردید دارید، مشورت با یک متخصص کشاورزی میتواند بهترین تصمیم باشد.

مرور کلی
کود دهی صحیح در بهار و استفاده از بهترین کود، برای سلامت و باردهی درختان میوه ضروری است. با انجام آزمایش خاک، بررسی اطلاعات روی برچسب کودها، انتخاب بهترین کود بر اساس نیازهای درخت و رعایت شیوههای صحیح انجام کار، میتوانید به رشد قوی و محصول فراوان دست یابید. به یاد داشته باشید که کود دهی فقط بخشی از مراقبت جامع از درخت است و آبیاری، هرس و مالچ پاشی هم به همان اندازه اهمیت دارند.
منابع: fabianseed, agribiositaliana, lambfamilytreecare, ifas, acompletetreecare, treenewal, independenttree, groworganic, orgprints
کود را به طور یکنواخت روی سطح خاک پخش کنید، از فاصله 30 تا 60 سانتیمتر از تنه شروع کرده و تا خط چکه ادامه دهید.
بلافاصله پس از استفاده به خوبی آبیاری کنید تا به جذب مواد مغذی کمک کند.
برای درختهای سیب جوان و درختهای مسنتر، استفاده به صورت تقسیم شده از 30 گرم کود در هر درخت میتواند به دستیابی به بهترین نتایج رشد کمک کند.
در اوایل بهار در ابتدای فصل رشد استفاده کرده و به طور کامل آبیاری کنید.
مطمئن شوید که کود به طور یکنواخت در گودال کاشت پخش شده است تا از رشد اولیه حمایت شود.



