۱۰ کتاب عکس تماشایی از عکاسان ایرانی
این روزها با وجود گوشی‌های هوشمند و دوربین‌های عکاسی معمولی و حرفه‌ای، عکس گرفتن و ثبت تصویر کار سختی نیست. تا جایی که دیگر عکاسی از یک هنر صرف به تفریح و سرگرمی تبدیل شده است و هرکسی که در دنیای مجازی صفحه‌ای داشته باشد، می‌تواند به سادگی آلبومی رنگارنگ از لحظات و اتفاقات پیرامونش ترتیب بدهد. اما آیا به هرکسی می‌توان لقب عکاس داد؟ آیا می‌شود هر تصویری که در قاب گوشی ثبت می‌شود را یک عکس تعریف کرد؟ اصلا انواع مختلف عکاسی را می‌شناسید و نمونه‌هایی از عکاسی حرفه‌ای پرتره، طبیعت، اماکن و هزاران مدل دیگر را دیده‌اید؟ در این مطلب ۱۰ کتاب عکس معرفی کردیم که هرکدام از دریچه‌ای متفاوت عکس‌های ماندگار و تماشایی را ثبت کرده‌اند؛ کتاب‌هایی که علاوه بر ارزششان به عنوان یک اثر هنری و فرهنگی می‌توانند الگو و ایده‌های خوبی برای دوست‌داران عکاسی باشند.
۱. یاد و نگاه
کتاب عکس «یاد و نگاه» اثر مهرداد اسکویی است. مهرداد اسکویی عکاس، فیلم‌ساز، تهیه‌کننده و پژوهشگر است که کارنامه پرباری در عرصه تئاتر، سینما و مستندسازی دارد. اسکویی کارش را با تئاتر آغاز کرد و بعد از آن فعالیت‌های هنری خود را در بخش‌هایی که عنوان کردیم ادامه داد. کتاب «یاد و نگاه» که در سال ۱۳۷۹ منتشر شد پرتره و عکس‌هایی از هنرمندان و مشاهیر ایران معاصر را به تصویر می‌کشد. این کتاب که تمامی عکس‌هایش به صورت سیاه و سفید گرفته شده‌اند، برجسته‌ترین مجموعه عکاسی‌های اسکویی است.
عکس‌های کتاب «یاد و نگاه» بارها در گالری‌ها، مقالات و شبکه‌های اجتماعی دیده شده و از جمله تصاویر ماندگار از چهره‌های نام‌آشنایی محسوب می‌شود که بسیاری از آن‌ها دیگر در قید حیات نیستند. تصاویر هنرمندان و مشاهیری چون عزت‌الله انتظامی، محمدرضا شجریان و سیمین دانشور که با ظرافت و زیبایی در قاب‌هایی چشم‌نواز و پر از جزییات ریز و درشت در این کتاب ماندگار شده‌اند. از آنجایی که تمامی عکس‌های این کتاب به صورت سیاه و سفید ثبت شده‌اند، توجه و دقت عکاس در بازی نور و سایه بر چهره و پیرامون سوژه‌هایش ستودنی و قابل توجه است. این کتاب علاوه بر اینکه می‌تواند اثری ارزشمند و ماندگار در کتاب‌خانه‌ی ما باشد، برای دوست‌داران هنر عکاسی، به خصوص به صورت سیاه و سفید مانند یک کتاب آموزشی و الهام‌بخش عمل می‌کند.
۲. گنج پیدا
کتاب عکس «گنج پیدا» اثر بهمن جلالی است. نام بهمن جلالی برای عکاسان حرفه‌ای و علاقه‌مندان به این هنر نامی معتبر و آشنا است. جلالی فعالیت حرفه‌ای خود را با عکاسی برای مجلات آغاز کرد و پس از آن با نمایشگاه‌ها، کتاب‌ها، تدریس در دانشگاه و فعالیت‌هایی از این دست کارنامه‌ی حرفه‌ای و پرباری برای خود ترتیب داد. کتاب «گنج عکس» مجموعه‌ای از تصاویر کاخ‌موزه گلستان را تشکیل می‌دهد و در واقع عکس‌هایی مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار است که توسط جلالی از انبار کاخ جمع‌آوری و ترمیم‌‌شده است. اگر سری به کاخ گلستان زده باشید، حتما با این عکس‌ها آشنایی دارید.
عکس‌های این کتاب به چند بخش تقسیم می‌شوند؛ بخشی مربوط به ناصرالدین شاه، بخشی مربوط به فضای عمومی کاخ و بخشی هم مربوط به خارج از کاخ است. تصاویری که در این کتاب ثبت شده‌اند با توجه به قدمت و نوع عکاسی که در آن زمان بر روی شیشه انجام می‌شد، از کیفیت قابل توجهی برخوردار است. تصاویری مربوط به سال‌های مختلف شامل پرتره‌ها و عکس‌های دسته‌جمعی ناصرالدین شاه با خدمه و در فضای داخلی و خارجی کاخ، که به صورت سیاه و سفید ثبت شده‌اند و با توجه به زمان ثبت این عکس‌ها، توجه به بازی نور و سایه، انتخاب لوکیشن‌ها و زوایای عکاسی واقعا قابل توجه است.
۳. چهره‌های اصفهان: سیر تحول عکاسی پرتره‌نگار در اصفهان
کتاب عکس «چهره‌های اصفهان: سیر تحول عکاسی پرتره‌نگار در اصفهان» اثر پریسا دمندان، عکاس و هنرمند اصفهانی است. دمندان که خود در رشته‌ی عکاسی تحصیل کرده با مشقت فراوان عکس‌های این کتاب را جمع‌آوری کرده است. این بانوی هنرمند علاوه بر این کتاب، آثار تحسین‌شده‌ی دیگری هم دارد که چندی از آن‌ها مربوط به شهر زادگاهش اصفهان می‌شود. تمامی عکس‌های این کتاب پرتره‌هایی از مردم اصفهان سال‌های دور است و تقریبا از زمان ورود دوربین‌های عکاسی و اولین عکس‌های ثبت شده تا دهه ۳۰ را شامل می‌شود. عکس‌هایی از چهره‌ی آقازاده‌های ناصرالدین شاه که در آن دوران حکومت اصفهان را برعهده داشتند تا زنان و مردان و کودکانی که در آن دوران زندگی می‌کردند.
این کتاب از این جهت باارزش است که به وضوح نوع پوشش، وضعیت معیشت و سبک زندگی مردم اصفهان در آن دوران را نشان می‌دهد. علاوه بر این عکس‌هایی از کودکان در این کتاب به چشم می‌خورد که با توجه به دورانی که این عکس‌ها ثبت شده‌اند واقعا شگفت‌‌انگیزند. چرا که عکس‌برداری از کودکان به تنهایی در آن سال‌ها موضوع مرسوم و متداولی نبود.
۴. ماسوله ۶۷
کتاب «ماسوله ۶۷» اثر حمید جبلی، هنرمند نام‌آشنای چند نسل است. جبلی احتیاج به معرفی ندارد، اما شاید این جنبه از هنر او برای مخاطبان و دوست‌دارانش جالب باشد. حمید جبلی علاوه بر نویسندگی، بازیگری، کارگردانی، عروسک‌گردانی و صداپیشگی دستی هم در هنر نقاشی و عکاسی دارد. جبلی چند باری نمایشگاه نقاشی و عکاسی در داخل و خارج از ایران برپا کرد که مجموعه عکس‌های یکی از نمایشگاه‌هایش در کتاب «ماسوله ۶۷» گردآوری شده است. این کتاب همانطور که از عنوانش پیداست، عکس‌هایی است که حمید جبلی در سال ۱۳۶۷ از ماسوله، شهری در گیلان برداشته است.
ماسوله به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین شهرهای استان گیلان، با خانه‌هایی که به صورت پلکانی بنا شده‌اند، بهانه عکاسی هنرمندان و گردشگران بسیاری است. عکس‌های این کتاب به رنگ سیاه و سفید ثبت شده‌اند، علاوه بر نشان دادن زیبایی‌ها و طبیعت این شهر، زندگی و مردم آنجا را هم در قاب دوربین به صورت افقی و عمودی ثبت کرده است.
۵. عروس‌برون
کتاب عکس «عروس‌برون» شاید یکی از متفاوت‌ترین عناوین این فهرست باشد. این کتاب مجموعه عکس‌های عروسی‌های سنتی نقاط مختلف ایران را در خود دارد که توسط محمدرضا بهارناز ثبت و گردآوری شده است. محمدرضا بهارناز از عکاسان موفق و خوش‌نام ایرانی است که نمایشگاه‌ها و کتاب‌های عکس بسیاری را برپا و منتشر کرده. بیشتر سوژه‌های بهارناز به عشایر و قومیت‌های مختلف ایرانی مربوط می‌شود و این کتاب که به صورت ویژه جشن‌ها و مراسمات عروسی قومیت‌های مختلف را به صورت رنگی ثبت کرده است، یکی از کارهای برجسته این هنرمند به شمار می‌رود.
این کتاب رنگارنگ و چشم‌نواز، از بله‌برون تا عروسی، در شش بخش مراسمات و سنت‌های قبل و بعد این جشن را به تصویر می‌کشد؛ سنت‌ها و آیین‌هایی که بسیاری از آن‌ها حالا دیگر به دست فراموشی سپرده شده‌اند. این کتاب نتیجه سال‌ها تلاش و تحقیق محمدرضا بهارناز در سراسر ایران است. در این کتاب نوع پوشش، خوراکی‌ها، آرایش و جشن و سرور عروسی‌ها به زیبایی ثبت شده است و علاوه بر آن توضیحات مفصلی هم از چگونگی برگزاری جشن‌ها در کنار عکس‌ها آورده شده است. توجه بهارناز به قاب‌بندی تصاویر و استفاده از زوایای مختلف و از همه مهم‌تر رنگ‌هایی که بیننده را خیره می‌کند بسیار قابل تحسین است.
۶. مرگت چه بود؟
کتاب «مرگت چه بود؟» مجموعه عکس‌های پیمان هوشمندزاده, نویسنده و عکاس است که شامل یک مجموعه ۶۲تایی از آثار او است. هوشمندزاده که بارها و در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی آثار خود را به نمایش گذاشته و به خاطر آثار هنرمندانه‌اش مورد تحسین جشنواره‌های بین‌المللی قرار گرفته است، مجموعه‌ای از عکس‌های عمر هنری خود را در این کتاب گرد هم آورده که موضوع مشخصی ندارند و از پرتره و طبیعت تا اماکن را شامل می‌شود.
همانطور که گفتیم پیمان هوشمندزاده علاوه بر عکاسی به نویسندگی هم مشغول است و کتاب‌های چاپی زیادی در کنار کتاب‌های مصور عکاسی خود دارد که «مرگت چه بود؟» یکی از آن‌هاست. اگر از جزییات بیشتر عکس‌های این کتاب بخواهید، تصاویری از خانه‌های روستایی، کودکان و مردمان آنجا، چند عکس از مراسم‌های عزاداری که با جزییاتی خیره‌کننده ثبت شده‌اند، عکس‌هایی از زندگی عادی مردم در شهرها و کشورهای دیگر مثل دمشق، آرژانتین، پاریس و … در سال‌های گذشته است. عکس‌های این کتاب به سال‌های مختلف فعالیت هنرمند و دهه‌های ۷۰ و ۸۰ برمی‌گردد. عکس‌ها به صورت افقی و عمودی ثبت شده‌اند. عکس‌هایی سراسر زنده که نشانی از زندگی، کار و عاشقانه‌های مردم ایران و کشورهای دیگر در آن موج می‌زند.
۷. حکومت ۵۸
کتاب مصور «حکومت ۵۸» اثر مریم زندی، هنرمند عکاس باسابقه است. نام کتاب شاید برای شما هم جالب باشد، چرا که معمولا تا نام حکومت در دهه ۵۰ به زبان می‌آید، همه سال ۵۷ و پیروزی انقلاب اسلامی را به خاطر می‌آورند و این در حالی است که این کتاب با نام «حکومت ۵۸» به چاپ رسیده است. سال ۵۸ در واقع سال تعیین‌کننده‌ای برای جمهوری اسلامی محسوب می‌شد، چرا که ایران وارد شرایط متزلزلی شده بود که گروه‌ها، نهادها و تشکل‌های مختلف سعی داشتند کنترل امور را به دست بگیرند و عقاید و تفکرات خود را در قالب قوانین جدید اعمال کنند، که در نتیجه این موضوع شروعی برای اختلافات عدیده‌ای شد که تا همین سال‌های اخیر هم گوشه‌هایی از آن به چشم می‌خورد. کتاب «حکومت ۵۸» هم که مجموعه تصاویر ثبت شده توسط مریم زندی از همین دوران است، سندی قابل توجه از دوران مهم تاریخی ایران محسوب می‌شود.
مریم زندی که سابقه و تجربه خوبی در عکاسی از سوژه‌های انسانی و طبیعت دارد و بارها نمایشگاه‌های مهمی از عکس‌های خود برگزار کرده است، در این کتاب عکس‌هایی از راه‌پیمایی‌ها، تجمع‌ها و فعالیت‌های مردم در سال ۱۳۵۸ را به چاپ رسانده است. عکس‌ها که به رنگ سیاه و سفید چاپ شده‌اند جزییات جالبی از سال ۵۸ را نشان می‌دهند که از شکل و شمایل شهرها و مردم و شخصیت‌هایی مثل بنی‌صدر و بازرگان گرفته تا اتفاقات و حواشی مهمی مثل مراسم بزرگداشت دکتر مصدق که به همان دوران مربوط می‌شد را در برمی‌گیرند. این کتاب به گفته خود خانم زندی در واقع جلد دوم کتاب دیگری به نام «انقلاب ۵۷» است که همانطور که از نام کتاب پیداست به مرور وقایع روزهای اقلاب می‌پردازد. عکس‌های این کتاب به صورت افق و عمودی و بعضا در دوصفحه چاپ شده‌اند.
۸. حسرتی، آهی و نگاهی
کتاب «حسرتی، آهی و نگاهی» مجموعه عکس‌های نویسنده و روشنفکر شهیر ایرانی، صداق هدایت است که به کوشش برادرزاده او جهانگیر هدایت جمع‌آوری و منتشر شده است. صداق هدایت نامی آشنا برای همه و تاثیرگذار برای نویسندگان و دوست‌داران ادبیات ایران است. کتاب‌ها و دست‌نوشته‌های او سال‌هاست که به عنوان پرفروش‌ترین آثار نویسندگان ایرانی چاپ و منتشر می‌شود. اما شاید برای علاقه‌مندان به این نویسنده‌ی محبوب تماشای عکس‌های او در دوران مختلف زندگی کوتاهش جالب باشد. تجربه‌ای که تنها با نگاه کردن به عکس‌های ثبتشدهی هدایت که در این کتاب جمع‌آوری شده ممکن است.
این کتاب که با تصویری معروف از هدایت بر روی جلد به راحتی قابل شناسایی است، آلبومی است از عکس‌های شخصی این نویسنده. عکس‌ها از دوران کودکی و نوجوانی تا جوانی و روزهای پایانی زندگی‌اش را در برمی‌گیرد. عکس‌هایی که برخی به تنهایی و بعضی هم در کنار دوستان و اقوام او در داخل و خارج از ایران ثبت شده‌اند. هدایت در تمام عکس‌هایش ظاهری آراسته دارد و کلاه معروفش در بیشتر عکس‌ها به چشم می‌خورد و در بسیاری از آن‌ها چهره مغموم و دل‌مرده‌ی او به وضوح خودنمایی می‌کند.
۹. اهل اسب
کتاب «اهل اسب» مجموعه عکس‌های پیمان هوشمندزاده از مردم بندر ترکمن است. مجموعه عکس‌هایی که به صورت سیاه و سفید ثبت شده‌اند تا بدون هیچ اغراق یا کم‌بینی تنها خود سوژه‌هایش را به تصویر بکشد و سادگی و زندگی سخت مردمان این سرزمین را نشان بدهد. پیمان هوشمندزاده که پیش از این کتاب «مرکت چه بود؟» را از او معرفی کردیم، با سفر به استان گلستان و شهر بندر ترکمن، تصاویری از مردم این شهرستان ثبت کرده است. هوشمندزاده هدفش از ثبت این تصاویر را علاقه شخصی به این شهر و مردم ساده و عمیق ترکمن عنوان کرده و در تمام عکس‌هایش هم این ویژگی‌ها را به خوبی به ثبت رسانده است.
عکس‌های این کتاب که بیشتر پرتره و تصویری از مردم ترکمن است، به صورت افقی و عمودی دیده می‌شود که در سال‌های ۱۳۷۴، ۸۱ و ۸۶ در سفرهای این هنرمند به بندر ترکمن در قاب دوربین او ثبت شده‌اند. زیر هر عکس توضیحی کوتاه درباره سوژه‌ها و تاریخ ثبت عکس به زبان انگلیسی و فارسی آورده شده است که درک آن را برای بیننده ساده‌تر می‌کند.
۱۰. نگاهی از بیرون
بهزاد حاتم، گرافیست و منتقد هنری در یک پروژه ارزشمند از ده هنرمند و عکاس، آثار آن‌ها را در کتاب‌هایی مجزا جمع‌آوری، توصیف و با زبانی شیرین نقد کرده است. کتاب «نگاهی از بیرون» مجموعه‌ای از ۱۵۰ عکس از عکاس هنرمند ژوبین میراسکندری، یکی از همان ده مجموعه است. بهزاد حاتم عکس‌های منتخب خود را از این هنرمند انتخاب، و آن‌ها را به بخش‌های مختلف تقسیم کرده و برای هر بخش نقدی صمیمانه و خواندنی نوشته است.
عکس‌های این کتاب که در اندازه‌ها، زوایا، سبک‌ها و رنگ‌های مختلف گرفته شده‌اند، گواهی بر دنیای پر رمز و راز ذهن ژوبین میراسکندری محسوب می‌شوند که گاهی از فرط سادگی ساعت‌ها مخاطب را هیپنوتیزم می‌کنند. عکس‌هایی از مردم، خانه‌ها، شهرها و خیابان‌های ایران، استانبول و لندن که مربوط به سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸ می‌شوند. تمام توضیحات و توصیفات بهزاد حاتم از عکس‌های این هنرمند به دو زبان انگلیسی و فارسی در کتاب «نگاهی از بیرون» نوشته شده‌اند.
منبع: دیجی کالا مگ
