رابطه کودکان و تلویزیون؛ چگونه این مسئله را مدیریت کنیم؟
بچه‌ها در دنیایی پر از صفحات نمایش و اسکرین‌های بزرگ و کوچک رشد می‌کنند و اغلب مجذوب این صفحات پر نور و رنگی می‌شوند. طبیعی است در زمانی که چنین رابطه بین بچه‌ها و یک رسانه برقرار می‌شود برای والدین آن‌ها سوال پیش بیایید که این مسئله را چگونه باید مدیریت کرد؟
رابطه کودکان و تلویزیون را چگونه تعریف کنیم و از آن چه استفاده‌هایی ببریم؟ حتی برای برخی از آن‌ها که چنین وسوسای دارند این سوال پیش می‌آید که آیا کودکان به ویژه کودکان زیر دو سال می‌توانند از تلویزیون چیزی باد بگیرند؟ پاسخ برای زمانی که بچه‌ها مرز دو سالگی را پشت‌سر گذاشته‌اند تقریبا مشخص است.
پس از دو یا سه سالگی، رشد شناختی کودکان به جایی رسیده است که می‌توانند از تلویزیون و فیلم‌ها درس‌های معناداری بیاموزند، به‌ویژه اگر برنامه‌ها مناسب سن‌شان را تماشا کنند. اما وضعیت برای بچه‌های زیر دو سال کمی مبهم است. این مقاله آنچه را که تحقیقات کنونی در مورد توانایی کودکان برای یادگیری از تلویزیون و فیلم در سن دو سالگی و کمتر از دو سال نشان داده مرور می‌کند و در خلال آن تلاش می‌کند تا رابطه میان فرزندان و صفحه‌های نمایش را با تکنیک‌هایی به سمت مفید بودن سوق دهد.
آیا کودکان دو ساله و کمتر از آن می‌توانند از تلویزیون و فیلم چیزی یاد بگیرند؟
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکان زیر ۱۸ ماه نباید از هیچ صفحه نمایشی استفاده کنند. به توصیه این انجمن کودکان بین ۱۸ تا ۲۴ ماه فقط می‌توانند از برنامه‌های با کیفیت و مناسب گروه سنی‌شان ان هم تحت مراقبت والدین بهره ببرند.
علیرغم این توصیه اما آماری که سال ۲۰۲۰ منتشر شده بود نشان می‌دهد که بچه‌های زیر دو سال به طور متوسط روزانه ۴۹ دقیقه از صفحات نمایشی استفاده می‌کنند. از این ۴۹ دقیقه، ۱۸ دقیقه سهم تلویزیون است و ۱۷ دقیقه همه به برنامه‌های آنلاینی که از طریق موبایل‌ها پخش می‌شود اختصاص دارد.
به طور متوسط هم بچه‌ها ۱۰ دقیقه از زمان روازنه‌شان را پای محصولات تصویری که از دی وی دی پلیرها پخش می‌شود سپری کرده‌اند. به عبارت دیگر، علیرغم توصیه‌ها، کودکان بسیار خردسال به طور مرتب در معرض محتوای صفحات نمایشی و اسکرین‌ها قرار می‌گیرند.
در سوی مقابل بسیاری از رسانه‌های تصویری ادعا می‌کنند که برای بچه‌های زیر دو سال مضر نیستند و حتی یادگیری و رشد شناختی آن‌ها را ارتقا می‌دهد. با این حال تحقیقات نشان داده است که به طور کلی، یادگیری کودکان از صفحه نمایش در این مدت بسیار محدود است.
بیشتر بخوانید: ۲۲ ایده‌ی عالی برای کمک به فرزندان در انجام تکالیف خانه
بیشتر بخوانید: چگونه از ظرف غذای بچه‌ها برای توسعه‌ی فردی و اجتماعی بهره ببریم؟
یک نگرانی بزرگ؛ کودکان ممکن است از اعمالی که در تلویزیون می بینند تقلید کنند
بسیاری از والدین نگران این موضوع هستند که بچه‌ها چیزهایی را که از تلویزیون و اسکرین‌ها می‌بینند تقلید کنند. اما این ادعا تا چه میزان درست است؟
مطالعات نشان می‌دهد که از حدود ۶ ماهگی، نوزادان می‌توانند کارهای ساده‌ای را که در تلویزیون تماشا می‌کنند تا ۲۴ ساعت پس از آن تقلید کنند. همچنین آن‌ها تا زمانی که دو ساله شوند، می‌توانند سکانس‌های کوتاه تلویزیونی را تا یک ماه بعد به خاطر بسپارند. با این حال همین تحقیقات نشان می‌دهد که اثرگذاری تلویزیون در تقلید بچه‌ها بسیار کمتر از تاثیرگذاری روابط اجتماعی است.
بچه‌های زیر دو سال بیشتر از کارها و حرف‌هایی تقلید می‌کنند که به صورت زنده و در جریان یک رابطه اجتماعی واقعی می‌بینند. در یک آزمایش مشخص شده بعد از پنهان کردن یک اسباب بازی مورد علاقه کودک در محیط واقعی او به دنبال آن می‌گردد اما وقتی فیلم همین ماجرا را در یک صفحه نمایش می‌بینید واکنشی به آن ندارد که نشان می‌دهد درک شناختی او از محتواهای منتشر شده از اسکرین‌ها کمتر است.
پژوهشگران معتقدند این مسئله به دلیل ناتوانی کودکان بسیار خردسال در درک رابطه بین اطلاعات منتقل شده روی صفحه تلویزیون و دنیای واقعی است. به عبارت دیگر، آن‌ها اطلاعات منتقل شده از طریق صفحه نمایش را درک می‌کنند اما فکر نمی‌کنند که این محتواها لزوما به آن‌ها مربوط باشد.
کودکان ممکن است برخی از اطلاعات را از تلویزیون جذب کنند
از یافته‌های پاراگراف قبل نگران نشوید. چرا که برخی مطالعات نشان می‌دهند کودکان زیر دو سال در برابر تکرار یک محتوای ساده و متناسب سن‌شان فرایند یادگیری را طی می‌کنند.
به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده، اگر کودکان دو سال و کمتر از آن به طور مکرر یک DVD آموزشی را مشاهده کنند حتما برخی از کلمات برجسته شده در آن دی‌وی‌دی را فرامی‌گیرند. همچنین این بچه‌ها در مقایسه بچه‌هایی که در معرض این محتوا قرار نگرفته‌اند دایره لغات گسترده‌تری دارند.
روی هم رفته، این یافته‌ها نشان می‌دهد که توانایی کودکان برای یادگیری از رسانه‌های صفحه نمایشی، قبل از دو سالگی نسبتاً محدود است و کودکان به طور قابل توجهی از تعاملات واقعی با مراقبان نسبت به تعامل با رسانه‌های صفحه نمایشی سود بیشتری خواهند برد.
بچه ها از فیلم و تلویزیون چه می آموزند؟
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکان بین دو تا پنج سال در روز تنها اجازه استفاده یک ساعت از تلویزیون یا هر صفحه نمایشی را داشته باشند. این توصیه برای این است که آن‌ها اطمینان حاصل کنند که در خواب و فعالیت بدنی کودکان اختلال ایجاد نشده و آن‌ها روال طبیعی رشدشان را طی می‌کنند.
از سوی دیگر انجام تمرینات مختلف یا هر فعالیت دیگری که باعث ارتقای سلامت و توسعه فردی و اجتماعی بچه‌ها را فراهم می‌کند هم توصیه می‌شود. البته آمارها در آمریکا نشان می‌دهد که وضعیت متفاوت از این توصیه‌ها است. طبق آماری که سال ۲۰۲۰ منتشر شده است افراد بین دو تا چهار سال به طور متوسط ۲ ساعت و ۳۰ دقیقه در روز با صفحه نمایش و کودکان بین سنین پنج تا هشت سال به طور متوسط ۳ ساعت و ۵ دقیقه در روز را صرف تماشای این صفحات کرده‌اند.
البته برخی از کارشناسان می‌گویند که این نزدیکی چندان هم مضر نیست و به ویژه در زمان‌های نزدیک به شروع تحصیل بچه‌ها در مدارس به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا از محتواهای ویدئوی آموزشی بهتر بهره بگیرند. از سوی دیگر محققان پیشنهاد می‌کنند که توانایی تعامل اجتماعی با تلویزیون کودکان را قادر می‌سازد از آن در سال‌های پیش‌دبستانی و میانسالی برای یادگیری بهتر استفاده کنند.
این مسئله به ویژه به کمک برنامه‌های رئالی که در ان به صورت مستقیم بچه‌ها را خطاب قرار می‌دهند و از آن‌ها درخواست‌هایی دارند بیشتر جواب می‌دهد. طبق تحقیقات برنامه‌هایی که در آن یک شخصیت واقعی جین انجام کارهایی بچه‌ها را مخاطب قرار می‌دهد و از آن‌ها سوال‌هایی می‌پرسد یا درخواست‌هایی دارد به بچه‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی بیشتری داشته باشند.
به عقیده این کارشناسان پرسش‌ها و مکث برای پاسخ‌ها، زمینه‌های شبه اجتماعی ایجاد می‌کند و کودکان را راهنمایی می‌کند، مشارکت آن‌ها را تقویت می‌کند و پر نهایت یادگیری آن‌ها را افزایش می‌دهد. در محموع تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهد که هنگامی که کودکان مهارت‌های شناختی لازم برای درک و توجه به صفحه‌های نمایش و اسکرین‌ها را به دست آورند، ویدئوهای آموزشی و فیلم‌های متناسب با مرحله رشد کودک می‌توانند فرصت‌هایی را برای یادگیری فراهم کنند، به‌ویژه اگر برنامه‌ها به بافت‌های اجتماعی زندگی واقعی نزدیکی داشته باشند.
توصیه‌هایی برای والدین
توصیه‌های دقیق نهادهایی چون AAP درباره زمان‌بندی دقیق استفاده کودکان از اسکرین‌ها و صفحات نمایش برخی از والدین را نگران می‌کند. با این حال برخی مراجع مانند Common Sense Media معتقدند اگر از منابع و برنامه‌های درست و مطابق سن بچه‌ها استفاده می‌کنید نباید چندان نگران باشید.
برای نمونه این مرجع رتبه بندی محتواهای مرتبط با کودکان می‌گوید که اگر تماشای کنترل شده تلویزیون و برنامه‌ها روی اسکرین تغییری در ساعت خواب بچه‌ها ایجاد نمی‌کند یا به ورزش، بازی و روابط اجتماعی آن‌ها آسیب نمی‌زند می‌تواند فرصت خوبی برای آموزش ایجاد کند.
از سوی دیگر کارشناسان توصیه می‌کنند که خانواده‌ها با یک طرح رسانه‌ای خانوادگی مطمئن شوند که ساعت‌های استفاده کودکان از تلویزیون مدبرانه مدیریت می‌شود. چه از لحاظ ساعات استفاده از تلویزیون و چه از لحاظ کیفیت برنامه‌هایی که مشاهده می‌شود.
برنامه رسانه خانواده چیست؟
این طرح به والدین و مراقبان کودکان کمک می‌کند تصمیم بگیرند که فرزندانشان چه مدت زمانی را با رسانه‌ها سپری کنند. همچنین این برنامه‌ها مشخص می‌کند که کودکان مجاز به استفاده از چه رسانه‌هایی هستند. مشخص کردن سیاست‌های خانواده در این زمینه و تکمیل این طرح موجب می‌شود که خانواده ها مطمئن شوند که فرزندانشان با مراقبت‌های ویژه‌ای در ارتباط با تلویزیون و رسانه‌ها قرار خواهن گرفت.
همانطور که می‌دانید برای کودکان زیر دو سال باید محدودیت‌های بیشتری هم از نظر زمانی در نظر گرفت و هم اینکه محتوای آن را بررسی کرد. درباره رتبه‌بندی محتوا هم می‌توانید از اطلاعات Common Sense Media استفاده کنید.
کلام آخر
کمتر کودکی را می‌شناسیم که محو یک صفحه موبایل یک اسکرین بزرگ پر نور و رنگ نشود. این رسانه‌ها به خودی خود جذاب هستند و بچه‌ها را جذب می‌کنند. برخی از والدین از این مسئله سوءاستفاده کرده و با نشاندن کامل بچه‌ها پای این برنامه‌ها وظایف تربیتی و مراقبتی خود را فراموش می‌کنند.
در سوی مقابل هم گروهی نگاهی وسواسی به این مسئله دارند. واقعیت این است که تا دوسالگی باید این مراقبت‌ها را جدی گرفت و بعد از دوسالگی با لحاظ مدودیت‌های مختلفی بچه‌ها را در معرض رسانه ها قرار داد.
این نکته کلیدی که آموزش بچه‌ها در محیط‌های واقعی عمیق‌تر و موثرتر از آموزش‌های از طریق رسانه‌هاست شاید چراغ راهی باشد برای تعیین سیاست‌های لازم در این زمینه.
منبع: VeryWellMind
