۱۰ دلیل شایع استفراغ و نحوه‌ی درمان آن‌ها
استفراغ، روشی است که بدن از طریق آن مواد مضر را دفع می‌کند. بیشتر مواقع، این موضوع مشکل مهمی نبوده و طی ۱ یا ۲ روز برطرف می‌شود. علت استفراغ بسیار متنوع است. مسمومیت‌های غذایی، تهوع صبحگاهی در دوران بارداری، بیماری حرکت و گاستروانتریت از شایع‌ترین دلایل بروز این مشکل گوارشی محسوب می‌شوند.
با این حال، گاهی اوقات استفراغ نشانه‌ی ابتلا به یک مشکل جدی است. به عنوان مثال، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آپاندیسیت (عفونت و التهاب آپاندیس) باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. اگر فردی بیش از ۲۴ ساعت استفراغ کند، در استفراغ او خون وجود داشته باشد یا احتمال دهد که سم خورده باشد، باید به پزشک مراجعه کند. برای اینکه درباره‌ی علت استفراغ و نحوه‌ی درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید، این مقاله از دیجی‌کالا مگ را تا انتها دنبال کنید.
علت استفراغ
مهم‌ترین دلایل استفراغ کردن عبارتند از:
۱. بیماری صبحگاهی در زنان باردار
بیماری صحبگاهی (Morning sickness) که از آن تحت عنوان «تهوع و استفراغ بارداری» هم یاد می‌شود، در ۸۰ درصد زنان باردار مشاهده می‌شود. این مشکل علیرغم نامش می‌تواند در هر ساعتی از روز باعث استفراغ شود. در بسیاری از زنان، تهوع و استفراغ یکی از اولین علائم بارداری بوده و معمولا خودبه‌خود برطرف می‌شود. بیشتر زنان، در ۳ ماهه‌ی اول بارداری علائم بیماری صبحگاهی را تجربه می‌کنند.
افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم غذای مصرفی در هر وعده، مصرف بیسکوئیت ترد یا نان خشک قبل از خارج شدن از رختخواب و پرهیز از مصرف غذاهای چرب و ادویه‌دار به درمان بیماری صبحگاهی کمک می‌کند. گاهی اوقات، پزشک برای این زنان مکمل ویتامین B6 یا دارو تجویز می‌کند.
۲. بیماری حرکت
در هنگام سفر با اتومبیل، قطار، هواپیما یا کشتی، بیماری حرکت (Motion sickness) باعث حالت تهوع، سرگیجه و استفراغ می‌شود. غالباً این مشکل کودکان و زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. احتمالاً بیماری حرکت از فعالیت زیاد قسمت‌هایی از گوش داخلی که تعادل و حرکت چشم را کنترل می‌کنند، ناشی می‌شود. همچنین این مشکل ممکن است زمانی رخ دهد که مغز پیام‌های متناقضی را از قسمت‌های مختلف بدن که حرکت را حس می‌کنند مثل چشم‌ها و اعصاب درون عضلات دریافت کند. معمولا بیشتر افرادی که بیماری حرکت را تجربه می‌کنند، در پایان سفر احساس بهتری دارند.
۳. گاستروانتریت
گاستروانتریت (Gastroenteritis) که به آن «آنفولانزای معده» هم گفته می‌شود، به التهاب روده اشاره دارد. معمولا ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌هایی که در اثر مصرف غذا یا آب آلوده وارد بدن می‌شوند، در بروز این بیماری نقش دارند. استفراغ، اسهال، سردرد، تب و درد معده از جمله علائم گاستروانتریت محسوب می‌شوند. معمولا علائم این بیماری طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت از بین می‌روند.
۴. انسداد روده
در بعضی از افراد، انسداد روده علت استفراغ است. انسداد روده از عبور غذا و مایعات در دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند. درنتیجه، به دلیل انباشته شدن غذا یا مایعات در معده، استفراغ اتفاق می‌افتد.
۵. آپاندیسیت
در مبتلایان به آپاندیسیت، آپاندیس عفونی و ملتهب می‌شود. معمولا این بیماری در سمت راست پایین شکم درد شدیدی را ایجاد می‌کند. همچنین باعث تهوع، استفراغ، تب، اسهال یا یبوست می‌شود. افرادی که علائم آپاندیسیت را دارند، باید بلافاصله به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند.
۶. پانکراتیت
به التهاب پانکراس (لوزالمعده)، پانکراتیت می‌گویند. این بیماری باعث بروز درد ناگهانی در سمت چپ فوقانی شکم (زیر استخوان سینه) می‌شود. در افراد مبتلا به پانکراتیت علائم دیگری مثل تهوع، استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی و تب هم مشاهده می‌شود. در صورت بروز علائم پانکراتیت باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود.
۷. اختلالات مغز و سیستم عصبی مرکزی
به مغز و نخاغ، «سیستم عصبی مرکزی» گفته می‌شود. بعضی از اختلالات این سیستم باعث فعال شدن مرکز استفراغ در مغز می‌شود. از این بیماری‌ها می‌توان به مننژیت (عفونت غشای محافظتی اطراف مغز و نخاع) و سردردهای میگرنی اشاره کرد. عواملی که باعث افزایش فشار داخل جمجمه می‌شوند از جمله آسیب‌دیدگی سر، خونریزی مغزی و تومورها هم می‌توانند در بروز استفراغ نقش داشته باشند.
۸. مصرف سموم یا داروها
خوردن سم می‌تواند یکی از علل استفراغ کردن باشد. داروها و مواد مخدر مثل آنتی بیوتیک‌ها، داروهای شیمی‌درمانی، مورفین و ماری جوانا هم ممکن است باعث استفراغ شوند. افرادی که سم یا ماده‌ی شیمیایی خورده‌اند یا فکر می‌کنند که این دسته از مواد را مصرف کرده باشند، باید به پزشک مراجعه کنند.
۹. سندرم استفراغ دوره‌ای
سندرم استفراغ دوره‌ای، یک اختلال نادر است که می‌تواند به‌طور مکرر و در فواصل زمانی مختلف باعث استفراغ کردن شود. هیچ علت شناخته شده‌ای برای بروز این مشکل وجود ندارد. اما به نظر می‌رسد که ژن‌ها، مشکلات سیستم عصبی، اختلالات هورمونی، آلرژی، سرماخوردگی، استرس، اضطراب، پرخوری و هوای گرم در ایجاد آن نقش داشته باشند. معمولا سندرم استفراغ دوره‌ای در دوران کودکی شروع شده و احتمال دارد تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند. ممکن است بزرگسالان مبتلا به این سندرم به دلیل مصرف طولانی مدت ماری جوانا به آن دچار شوند.
۱۰. علل روانی
در بعضی از افراد به‌ویژه کودکان، استرس و اضطراب می‌تواند به استفراغ منجر شود. در مبتلایان به پرخوری عصبی هم این مشکل مشاهده می‌شود. در پرخوری عصبی، فرد مقدار زیادی غذا مصرف کرده و سپس سعی می‌کند به کمک راه‌های ناسالم مثل استفراغ کردن از افزایش وزن خود جلوگیری کند.
داروهای ضد استفراغ
داروهایی مختلفی برای درمان استفراغ وجود دارند که معمولا پزشکان به عنوان «داروهای ضد استفراغ» از آن‌ها یاد می‌کنند. بعضی از این داروها از رسیدن پیام‌های عصبی به مرکز استفراغ در مغز جلوگیری می‌کنند. بعضی از آن‌ها هم سرعت حرکت غذا را در روده افزایش می‌دهند. رایج‌ترین داروهای ضد استفراغ شامل موارد زیر می‌شوند:
داروهای مسدودکننده‌ی دوپامین
پروکلرپرازین، هالوپریدول، کلرپرومازین و پرفنازین از جمله داروهایی هستند که از فعالیت ماده‌ی شیمیایی دوپامین در مغز جلوگیری می‌کنند. این داروها ممکن است در درمان استفراغ ناشی از سرطان و شیمی‌درمانی مؤثر باشند. افرادی که به دلیل مصرف داروهای مخدر دچار حالت تهوع می‌شوند هم می‌توانند از مسدودکنند‌ه‌ها‌ی دوپامین استفاده کنند.
آنتی هیستامین‌ها
بعضی از داروهای آنتی هیستامین مثل پرومتازین، سیکلیزین و سیناریزین با مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین در بخشی از مغز که باعث تهوع و استفراغ می‌شود، اثرات درمانی خود را اعمال می‌کنند. می‌توان از این نوع داروها برای درمان استفراغ ناشی از دلایل مختلف استفاده کرد.
هیوسین
داروی هیوسین از فعالیت ماده‌ی شیمیایی استیل کولین در مغز جلوگیری می‌کند. معمولا اگر بیماری حرکت یا مشکلات گوش داخلی علت استفراغ باشد، از این دارو برای درمان حالت تهوع استفاده می‌شود.
داروهای مسدودکننده‌ی سروتونین
داروهای مسدودکننده‌ی سروتونین از جمله پالونوسترون، گرانیسترون و اندانسترون مانع فعالیت سروتونین در مغز و روده می‌شوند. افرادی که به دلیل شیمی‌درمانی دچار استفراغ می‌شوند، می‌توانند از این داروها استفاده کنند.
متوکلوپرامید
متوکلوپرامید مستقیماً روی روده اثر می‌گذارد. این دارو با تحریک حرکات دستگاه گوارش به تخلیه‌ی معده کمک کرده و سرعت عبور غذا را در روده افزایش می‌دهد. علاوه بر این، از فعالیت دوپامین در مغز جلوگیری می‌کند. اگر میگرن یا کاهش حرکات روده علت استفراغ باشد، می‌توان از داروی متوکلوپرامید استفاده کرد.
سایر درمان‌ها
علاوه بر مصرف دارو، روش‌های زیر هم می‌توانند به درمان استفراغ کمک کنند:
- تکنیک‌های آرام‌سازی
- طب سوزنی
- هیپنوتیزم
- نوشیدن چای زنجبیل
- خوردن بیسکوئیت ترد
پیشگیری از استفراغ
رعایت بهداشت به‌ویژه بهداشت مواد غذایی از ورود تصادفی باکتری‌ها به بدن و بروز استفراغ جلوگیری می‌کند. برای اطمینان از بی‌خطر بودن غذاها به نکات زیر توجه کنید:
- تمام وسایلی را که از آن‌ها برای تهیه‌ی غذا استفاده کرده‌اید، بشویید.
- قبل از تهیه و مصرف غذاها، دست‌های خود را بشویید.
- میوه‌ها و سبزیجات را بشویید.
- مواد غذایی را در دمای مناسب نگهداری کنید.
- از تخته‌های جداگانه برای خرد کردن گوشت و سبزیجات استفاده کنید.
- گوشت، مرغ و ماهی را کاملاً پخته و از مصرف آن‌ها به صورت نیم‌پز خودداری کنید.
اگر حالت تهوع دارید، اقدامت زیر می‌توانند از بدتر شدن وضعیت شما پیشگیری کنند:
- به محض بیدار شدن از خواب چند عدد کراکر یا بیسکوئیت ترد بخورید.
- به جای ۳ وعده غذای حجیم، از وعده‌های غذایی کوچکتر در طول روز استفاده کنید.
- از مصرف غذاهای تند و ادویه‌دار بپرهیزید.
- چند جرعه مایعات شفاف مثل آب یا آب گوشت بنوشید.
- از مصرف آبمیوه‌های اسیدی خودداری کنید.
- از داروهای ضد استفراغ بدون نسخه استفاده کنید.
عوارض استفراغ
معمولا استفراغ طی ۱ یا ۲ روز به‌طور خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این حال، اگر بیماری خاصی علت استفراغ باشد، ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد. استفراغ مداوم می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند، از جمله:
- اختلال الکترولیت‌های بدن (عدم تعادل مواد معدنی مثل سدیم، کلر، کلسیم و پتاسیم در بدن)
- کم آبی بدن
- سوء تغذیه
- پوسیدگی دندان‌ها
مراجعه به پزشک
اگرچه احتمال دارد استفراغ خودبه‌خود برطرف شود، اما می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری جدی باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. توصیه می‌شود در موارد زیر با پزشک مشورت کنید:
- نمی‌توانید مایعات را در داخل معده‌ی خود نگه دارید.
- به‌طور مکرر دچار استفراغ می‌شوید.
- استفراغ سبز رنگ است که این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده‌ی انسداد روده باشد.
- استفراغ بیش از ۲ روز طول کشیده است.
- از زمان شروع بیماری مقدار قابل توجهی از وزن خود را از دست داده‌اید.
- به علائم کم آبی شدید مثل تپش قلب و کاهش حجم ادرار مبتلا شده‌اید.
اگر احتمال می‌دهید که مواد سمی مصرف کرده باشید، باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید. در صورت مشاهده‌ی علائم زیر هم مراجعه به اورژانس ضروری است:
- درد شدید قفسه‌ی سینه در هنگام استفراغ کردن
- سردرد ناگهانی و شدید
- افزایش درجه حرارت بدن و سفتی گردن
- درد شدید و ناگهانی شکم
- مشاهده‌ی خون یا ذراتی شبیه‌ی تفاله‌ی قهوه در استفراغ
کلام پایانی
ممکن است به دلایل گوناگونی مثل بیماری حرکت، مصرف سموم یا بعضی داروها و علل روانی دچار استفراغ شوید. داروهای مختلفی برای درمان این مشکل گوارشی وجود دارد. بعضی از آن‌ها از انتقال پیام‌های عصبی به مرکز استفراغ در مغز جلوگیری کرده و بعضی دیگر با افزایش سرعت تخلیه‌ی روده به بهبود علائم کمک می‌کنند. تکنیک‌های آرام‌سازی و تغییر رژیم غذایی هم می‌توانند در این زمینه مفید باشند. در صورت شدید بودن استفراغ یا وجود خون در آن و همچنین احساس درد شدید در قفسه‌ی سینه، سر یا شکم باید حتما به پزشک مراجعه شود.
منبع: medicalnewstoday
