تلسکوپ هابل ۳۲ سالگی خود را با تصویری خیره‌کننده از کهکشان‌ها جشن گرفت
ناسا تولد ۳۲ سالگی تلسکوپ فضایی هابل را با نگاهی خیره‌کننده به مجموعه‌ای غیرمعمول از پنج کهکشان به نام گروه فشرده‌ی ۴۰ هیکسون جشن می‌گیرد.
این باغ کهکشانی که تلسکوپ هابل در ۳۲ سالگی خود به‌تصویر کشیده است، شامل سه کهکشان مارپیچی شکل، یک کهکشان بیضوی و یک کهکشان عدسی-مانند است. به نوعی، این کهکشان‌های گوناگون در مسیر تکامل خود مسیرهایی را طی کرده‌اند تا یک مجموعه‌ی گلچین کهکشانی بسیار شلوغ ایجاد کنند.
در پی گرفتار شدن در یک رقص گرانشی آرام، کل این گروه به اندازه‌ای شلوغ است که می‌تواند در منطقه‌ای از فضا با قطر کمتر از دو برابر قطر قرص ستاره‌ای کهکشان راه شیری قرار بگیرد. اگرچه چنین گروه‌های کهکشانی را می‌تواند در قلب خوشه‌های کهکشانی عظیم یافت، اما این کهکشان‌ها به‌طور مشخص در تکه‌ی کوچک خود از کیهان، در جهت صورت فلکی هیدرا (مار باریک) گرفتار شده‌اند.
یک توضیح احتمالی این است که مقدار زیادی ماده‌ی تاریک در پیوند با این کهکشان‌ها وجود دارد. اگر آن‌ها به هم نزدیک شوند، ماده‌ی تاریک می‌تواند ابر بزرگی را تشکیل دهد که کهکشان‌ها درون آن می‌گردند و همان‌طور که کهکشان‌ها ماده‌ی تاریک را درمی‌نوردند، به دلیل اثرات گرانشی آن، نیروی مقاومتی را احساس می‌کنند. این اثر، آن‌ها را کند می‌کند، باعث می‌شود که کهکشان‌ها انرژی خود را از دست بدهند و بنابراین به سوی هم سقوط می‌کنند.
بنابراین، این عکس کهکشان‌ها را در لحظه‌ای خاص از حیاتشان به تصویر می‌کشد. طی حدود ۱ میلیارد سال آن‌ها در نهایت با هم برخورد می‌کنند و یک کهکشان بیضی‌شکل غول‌پیکر را تشکیل می‌دهند. ستاره‌شناسان این گروه کهکشانی فشرده را نه تنها در نور مرئی، بلکه در طول موج‌های رادیویی، فروسرخ و پرتو ایکس هم مطالعه کرده‌اند.
تقریبا همه‌ی آن‌ها یک منبع رادیویی فشرده در هسته‌ی خود دارند که می‌تواند دلیلی بر وجود سیاهچاله‌های کلان‌جرم باشد. مشاهدات پرتو ایکس نشان می‌دهد که کهکشان‌ها به دلیل وجود گاز داغ بسیار در میان خود، برهم‌کنش گرانشی داشته‌اند. مشاهدات فروسرخ هم سرنخ‌هایی از سرعت تشکیل ستاره‌ی جدید را ارائه می‌دهد.
اگرچه بیش از ۱۰۰ گروه از این قبیل کهکشان‌های فشرده در نقشه‌برداری‌های آسمان طی چندین دهه‌ی گذشته فهرست‌بندی شده‌اند اما گروه ۴۰ فشرده‌ی هیکسون یکی از متراکم‌ترین آن‌هاست. مشاهدات نشان می‌دهد که چنین گروه‌های فشرده‌ای احتمالا در اوایل کیهان فراوان‌تر بوده‌اند و سوختی برای فعالیت سیاهچاله‌های مرکز کهکشان‌های اولیه، معروف به اختروش فراهم می‌کردند که نور آن‌ها از مواد سقوط کننده‌ی فوق داغ به فضا می‌تابید.
مطالعه‌ی جزئیات کهکشان‌ها در گروه‌های نزدیک مانند این به اخترشناسان کمک می‌کند تا بفهمند که کهکشان‌ها از چه ساخته شده‌اند و اجزای آن‌ها چه زمانی و کجا گرد هم آمده‌اند. «پل هیکسون» (Paul Hickson) از دانشگاه بریتیش کلمبیا در ونکوور کانادا گفت: «به یاد دارم که این را در یک نقشه‌برداری آسمان دیدم و گفتم وای به آن نگاه کنید! در حالی که به عکسهای نقشه‌برداری آسمان نگاه می‌کردم، تمام ابزاری که آن زمان داشتم، یک خط‌کش پلاستیکی بزرگ و یک ذره‌بین بود.»
او این گروه را با بررسی مجموعه‌ای از کهکشان‌های عجیب‌وغریب که نخستین بار توسط «هالتون آرپ» (Halton Arp) در سال ۱۹۶۶ منتشر شد، دوباره کشف کرد و حالا تلسکوپ فضایی هابل به مناسبت تولد ۳۲ سالگی خود، عکسی تماشایی از آن‌ها منتشر کرده است.
هابل در ۲۵ آوریل ۱۹۹۰ توسط فضانوردان شاتل فضایی دیسکاوری ناسا در مدار زمین مستقر شد. این تلسکوپ تا امروز ۱.۵ میلیون رصد از حدود ۵۰۰۰۰ هدف آسمانی را انجام داده است. این گنجینه‌ی دانش کیهانی برای دسترسی عموم در آرشیو تلسکوپ‌های فضایی میکولسکی (Mikulski) در موسسه علمی تلسکوپ فضایی در بالتیمور مریلند ذخیره شده است.
در حالی که هابل قابلیت‌های منحصربه‌فردی برای رصد در نور مرئی و فرابنفش دارد، حالا یک مکمل علمی حیاتی برای مشاهدات نور فروسرخ، یعنی تلسکوپ فضایی جیمز وب هم که در کریسمس گذشته به فضا پرتاب شد، برای آغاز رصدهای علمی در تابستان آماده می‌شود.
عکس‌ها: نگاه تلسکوپ فضایی هابل به مجموعه‌ی کهکشانی گروه فشرده‌ی ۴۰ هیکسون
Credit: NASA’s Goddard Space Flight Center
منبع: NASA
عالی…منتظر عکسهای تلسکوپ جیمز وب هستیم