عامل تازهای برای نوسانات خلقی بیماران اختلال دوقطبی کشف شد

پژوهشگران دانشگاه مک گیل به کشفی مهم در زمینه علت نوسانات خلقی در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی دست یافتهاند. این مطالعه نشان میدهد که دو ساعت زیستی در بدن انسان، شامل ریتم شبانهروزی ۲۴ ساعته و یک ساعت دیگر مبتنی بر دوپامین، در کنار هم مسئول ایجاد دورههای شیدایی و افسردگی در این بیماران هستند.
به گفتهی دانشمندان، هم راستا شدن این دو ساعت در بازههای زمانی مشخص، میتواند موجب تغییر خلق از شیدایی به افسردگی و بالعکس شود. این یافته، راه را برای درمانهای جدید و مؤثرتری باز میکند که مستقیماً این مکانیزم را هدف قرار داده و از شدت و تکرار نوسانات خلقی در بیماران میکاهند.
نقش دو ساعت زیستی در نوسانات خلقی بیماران دوقطبی
بررسیهای جدید نشان دادهاند که بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی به دلیل تأثیر همزمان دو ساعت زیستی، دچار تغییرات ناگهانی و غیرقابل پیشبینی در خلق و خو میشوند. اولین ساعت، همان ریتم شبانه روزی ۲۴ ساعته بدن است که خواب، بیداری و سایر عملکردهای زیستی را تنظیم میکند. اما کشف مهم این پژوهشگران، وجود یک ساعت دوم مبتنی بر دوپامین است که در تنظیم هوشیاری و فعالیت مغزی نقش دارد.
زمانی که این دو ساعت به طور ناگهانی با یکدیگر همگام شوند، تغییرات خلقی شدیدی رخ داده و فرد از مرحلهی شیدایی وارد افسردگی میشود یا بالعکس. بر اساس یافتههای این مطالعه، این ساعت دوپامینی احتمالاً در افراد سالم غیرفعال است، اما در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی به دلایل ناشناختهای فعال شده و باعث بینظمی در خلق و رفتار میشود.
شبیهسازی علمی: بازسازی نوسانات خلقی در موشها
دانشمندان برای بررسی این فرضیه، آزمایشی روی موشها انجام دادند. آنها با فعال کردن ساعت دوپامینی در مغز موشها، ریتمهای رفتاری مشابه بیماران دوقطبی ایجاد کردند. زمانی که نورونهای تولیدکنندهی دوپامین در مرکز پاداش مغز این حیوانات خاموش شد، این نوسانات رفتاری از بین رفت. این مسئله، نقش کلیدی دوپامین را در تنظیم خلق بیماران دوقطبی تأیید میکند.
به بیان سادهتر، دانشمندان موفق شدند با کنترل ساعت دوپامینی، تغییرات خلقی مشابه اختلال دوقطبی را در مدل حیوانی بازسازی کنند. این یافتهها چشمانداز روشنی برای درمانهای نوین ایجاد کرده است.
تحولی در درمان اختلال دوقطبی: راهکاری برای خاموش کردن ساعت دوپامینی
درمانهای فعلی برای بیماران دوقطبی عمدتاً بر کنترل و تثبیت خلقوخو تمرکز دارند، اما اغلب قادر به جلوگیری از وقوع دورههای شیدایی و افسردگی نیستند. پژوهشگران دانشگاه مکگیل بر این باورند که هدف قرار دادن و خاموش کردن ساعت دوپامینی میتواند یک استراتژی درمانی کاملاً جدید باشد که مستقیماً به ریشهی این بیماری میپردازد.
دکتر کای-فلوریان استورچ، نویسندهی اصلی این پژوهش و استاد دانشگاه مکگیل، در اینباره میگوید:
«کشف یک ریتم درونی مبتنی بر دوپامین، هدفی جدید و مؤثر برای درمان این اختلال معرفی میکند. اگر بتوانیم این ساعت را تنظیم یا خاموش کنیم، میتوانیم تعداد و شدت دورههای شیدایی و افسردگی را کاهش دهیم.»
سوالات بیپاسخ و مسیر پژوهشهای آینده
با وجود این کشف مهم، هنوز سوالات بسیاری دربارهی مکانیسم دقیق ساعت دوپامینی و عوامل مؤثر بر فعالسازی آن باقی مانده است. به همین دلیل، پژوهشگران قصد دارند در مرحلهی بعدی، فرآیندهای مولکولی و عوامل ژنتیکی و محیطی که باعث فعال شدن این ساعت در بیماران دوقطبی میشوند را بررسی کنند.
اگر این مطالعات بتوانند دلایل دقیق این ناهنجاری را مشخص کنند، میتوان در آینده داروهایی توسعه داد که این ساعت را هدف قرار داده و بهطور مؤثری از بروز نوسانات خلقی جلوگیری کنند.
حمایتهای مالی و علمی
- این پژوهش مهم با حمایت مؤسسه تحقیقات سلامت کانادا، شورای علوم طبیعی و مهندسی کانادا، مؤسسه ملی سلامت آمریکا، و بنیاد گراهام بوک انجام شده است.
- مقالهی اصلی با عنوان “نورونهای دوپامینی مزولیمبیک، ریتمهای درونزا در خواب-بیداری و حالات فعالیت بالا را هدایت میکنند” در نشریه معتبر Science Advances منتشر شده است.
جمعبندی: آیا درمانهای جدید در راهاند؟
- این کشف علمی، نقطهی عطفی در فهم مکانیسمهای زیستی اختلال دوقطبی محسوب میشود.
- برای اولین بار، محققان موفق شدهاند مکانیزم جهانی تغییرات خلقی را توضیح دهند.
- کنترل ساعت دوپامینی میتواند به درمانی جدید و مؤثر برای این بیماران منجر شود.
- مطالعات آینده، تمرکز بیشتری بر عوامل ژنتیکی و محیطی فعالکننده این ساعت خواهد داشت.
این پژوهش، دریچهای جدید بهسوی درک بهتر مغز انسان و درمانهای نوین در حوزهی روانپزشکی باز میکند. آیا در آینده شاهد داروهایی خواهیم بود که با هدف قرار دادن ساعت دوپامینی، نوسانات خلقی را بهطور کامل کنترل کنند؟ منتظر تحقیقات بعدی باشید!
- منبع: نوروساینس نیوز