حماسه انحصاری‌ها؛ آیا زنگ خطر برای استیم به صدا در آمده؟
قصه تقابل آبی‌ها و سبزها دیگر برای‌مان عادی شده است: طرفداران ایکس‌باکس به سرویس‌های خود و تنوع آن‌ها می‌نازند و طرفداران پلی‌استیشن هم با به رخ کشیدن تعداد انحصاری‌ها و میانگین نمرات‌شان، آتش جبهه مقابل را خاموش می‌کنند. اما این موضوع درباره PC یا همان کامپیوترها چگونه است؟
این پلتفرم را مثل شهری با جمعیت چند صد میلیون نفری تصور کنید. برای سالیان سال، این شهر تنها یک مغازه اصلی – فروشگاه – در خود داشت و ساکنین شهر هم حق انتخابی نداشتند و مجبور بودند تا وسایل مورد نیاز خود را از این فروشگاه تهیه کنند. حال بعد از گذشت چندین سال، یکی از اهالی، فروشگاه جدیدی تاسیس کرده و می‌خواهد با همان مغازه اصلی شهر رقابت کند. اما آیا این مغازه‌ی جدید راه آسانی را در پیش دارد؟ آیا آن‌ها می‌توانند یک شبه اعتماد ساکنین شهر را به خود جلب کند؟ قطعا اینطور نخواهد بود.
در این مثال، استیم را به جای مغازه اصلی شهر بگذارید و فروشگاه اپیک را هم به عنوان مغازه تازه تاسیس در نظر بگیرید.
حقیقت این است که «اپیک گیمز» (Epic Games) سنگ بزرگی را برداشته است. رقابت با استیم که سال‌هاست بر تاج و تخت بازار بازی‌های دیجیتالی کامپیوتر تکیه زده، حتی در فکر بزرگ‌ترین شرکت‌های این صنعت هم نمی‌گنجد. درست است، تهیه‌کنندگانی مثل یوبی‌سافت یا الکترونیک آرتز فروشگاه‌های مخصوص خود را دارند، اما هیچ‌کدام از آن‌ها به صرف رقابت با استیم در بازار نیستند. آن‌ها نیامده‌اند تا استیم را به زیر بکشند. آن‌ها وجود دارند چون نمی‌خواهند به استیم وابسته باشند. در عوض فروشگاه اپیک گیمز اولین رقیب مستقیم استیم به حساب می‌آید.
اپیک در اولین قدم سیاست‌های متعددی در پیش گرفته. آن‌ها در مقایسه با استیم سود بیشتری به سازندگان می‌دهند و برای جلب نظر مخاطبان، به انحصاری کردن بعضی بازی‌های بزرگ روی آورده‌اند. حقیقت است که سیاست انحصار‌طلبی در زمینه رقابت همیشه جواب داده است و هیچ‌وقت قدیمی نمی‌شود. اینکه بتوانید چیزی که در اختیار رقیب است را از چنگ‌اش در بیاورید و مال خودتان کنید یا اینکه دست به خلق چیزهایی بزنید که فقط و فقط در اختیارتان خودتان باشد، در هر صنعتی وجود دارد.
در بازار کنسول‌ها، نحوه ارائه آثار انحصاری در طول زمان تغییرات زیادی به خود دیده است. امروزه شرکت‌هایی مثل نینتندو، سونی و مایکروسافت ترجیح می‌دهند تا از استودیوهای داخلی برای ساخت بازی‌های انحصاری استفاده کنند. دیگر کم‌تر پیش می‌آید که یکی از این شرکت‌ها سراغ یک استودیوی خارجی برود و درخواست یک اثر انحصاری را بدهد.
انحصاری‌های مدت-دار هم دیگر جایی در بین کنسول‌ها ندارند. آخرین باری که یک شرکت سراغ این استراتژی رفت، به زمان معرفی Rise of the Tomb Raider بر‌می‌گردد. زمانی که مایکروسافت با قراردادی این اثر را به مدت یک سال در انحصار کنسول‌های خود درآورد. این خبر همان‌طور که انتظار می‌رود با واکنش بسیار تند و نیش‌دار بازی‌کنندگان روبه‌رو و می‌توان گفت که تا حدودی هم به ضرر بازی توم ریدر تمام شد. این روزها همکاری این سه غول صنعت بازی با سایر استودیوها بیشتر به محتوای دانلودی یا بسته‌های الحاقی انحصاری-زمانی محدود می‌شود.
به هر نحو، نقش انحصاری‌ها در بازار کنسول‌ها تا حدی متفاوت است. انحصاری کنسول مترادف با این است که شما به عنوان فردی که با کنسول‌ها بازی می‌کند، برای تجربه آثار شرکت رقیب مجبور هستید تا حداقل ۳۰۰ دلار را برای خرید یک سخت‌افزار جدید هزینه کنید. به جز این، هیچ راه دیگری برای تجربه اثر مورد نظر وجود ندارد.
اما درباره‌ی کامپیوتر همه چیز از پایه و اساس فرق دارد. استیم و اپیک هر دو از یک سخت‌افزار مشابه استفاده می‌کنند و بازی‌کنندگان می‌توانند با صرف تنها چند دقیقه هر یک از این برنامه‌ها را مجانی دریافت کنند. از آنجایی که بازار بازی‌های کامپیوتر در اختیار استیم قرار دارد، اپیک باید کاری می‌کرد تا مخاطبان را به سمت خود بکشاند. آن‌ها برای حل این موضوع به محتوای انحصاری روی آوردند. در واقع، راه دیگری وجود نداشت. چه دلیلی دارد مخاطب برای خرید محتوایی که روی استیم موجود است، سراغ فروشگاه اپیک برود و بازی را از آنجا تهیه کند؟ در چنین قابی، پرواضح است که مخاطب ترجیح میدهد تا بازی را روی همان استور همیشگی و با همان اکانت خریداری کند.
اپیک در کنار اینکه سود بیشتری به سازندگان میدهد، این امکان را به آن‌ها داده تا بازی خود را به صورت انحصاری روی فروشگاهشان منتشر کنند و از مزایای مختلفی بهره‌مند شوند. از رقم دقیق قراردادها اطلاعی نداریم، اما همین را می‌دانیم که قرارداد اپیک با تهیه‌کنندگان برای محتوای انحصاری در حدی هست که بتواند بخشی از هزینه‌ی ساخت اثر را جبران کند. از این رو، این یک موضوع برد برد برای تهیه‌کنندگان محسوب می‌شود؛ سود بیشتر حاصل از فروش و یک قرارداد فوق‌العاده.
نتیجه کار این شد که دو بازی Hades و Ashen فروشگاه اپیک را به جای استیم انتخاب کردند و روی آن منتشر شدند. در ادامه هم فهمیدیم که دو بازی The Division 2 و Metro Exodus در ابتدا تنها از طریق فروشگاه اپیک قابل دسترس خواهند بود.
در این چند روز اخیر بازی Metro Exodus حرف و حدیث‌های زیادی به راه انداخته است. تهیه‌کننده‌ی این اثر تنها چند هفته مانده به انتشار آن اعلام کرد که بازی از این پس تنها از طریق فروشگاه اپیک در دسترس خواهد بود. با این حال، افرادی که پیش از این آن را از استیم خریداری کرده بودند می‌توانند همچنان از بازی و به‌روزرسانی‌هایش استفاده کنند. این خبر خشم شدید هواداران را در پی داشت. عده‌ی زیادی به صفحه قسمت‌های قبلی مجموعه Metro در استیم رفتند و تهیه‌کننده بازی و اپیک گیمز را با انتقادات تند و شدید خود زیر تازیانه قرار دادند. علاوه بر این، در هنگام اعلام شدن این خبر، عده زیادی همان لحظه Metro Exodus را از استیم پیش‌خرید کردند و آن را در صدر جدول بیش‌ترین پیش‌خریدها قرار دادند.
در حال حاضر Metro Exodus با قیمت بسیار کم‌تری در فروشگاه اپیک به فروش می‌رسد. در مقابل هم شرکت ولو (Valve) تنها از کلمه «غیرمنصفانه» برای توصیف جریانات اخیر استفاده کرده است.
اپیک گیمز به یمن موفقیت فورت‌نایت توانست تا ثروت زیادی را برای خود بسازد. این موفقیت مالی آن‌ها را به این مسیر هدایت کرد و با نفوذ مالی خود توانستند تا تهیه‌کنندگان بزرگ را به سمت و سوی خود بکشانند. سیاست انحصار‌طلبی اپیک گیمز برای خیلی از دارندگان کامپیوتر اصلا قابل قبول نیست. اما باید این را پذیرفت که اپیک هیچ راه دیگری برای رقابت با استیم ندارد. تا زمانی که بازی روی هر دو فروشگاه موجود باشد، مخاطب استیم را ترجیح میدهد. اگر از منتقدان سیاست‌های اپیک هستیم و فروشگاه آن‌ها را آفت این صنعت می‌دانیم، باید از خود بپرسیم که اگر ما می‌خواستیم با استیم رقابت کنیم، چه استراتژی در پیش می‌گرفتیم؟ آیا غیر از این بود که ما هم با وجود این منابع مالی به قدرت انحصاری‌ها متوسل می‌شدیم؟ گفتنی است که در سال‌های دور هم شرکت ولو برای جا انداختن استیم در بین مردم، از قدرت تبلیغاتی Half-Life 2 و Counter Strike استفاده کرد و آن‌ها را در انحصار فروشگاه خود قرار داد. همانند کاری که امروزه الکترونیک آرتز با فروشگاه «اوریجین» (Origin) انجام میدهد. به شخصه اگر من جای مدیران اپیک بودم، به جای اینکه سراغ بازی‌های استیم بروم و آن‌ها را به فروشگاه خود بیاورم، ترجیح می‌دادم تا روی بازی‌های آینده سرمایه‌گذاری کنم و سعی می‌کردم تا هرطور شده آن‌ها را از همان روز اول در فروشگاه خود قرار دهم.
با تمام این‌ها نباید از مشکلات و ایرادهای پرشمار فروشگاه اپیک غافل شد. عدم امکان تجربه بازی‌ها به صورت آفلاین، نبود بخش نقد و بررسی کاربران و… از بزرگ‌ترین عیب‌های این فروشگاه هستند. این فروشگاه هنوز راهی طولانی در پیش دارد. اما در حال حاضر سوالی که باید از خودمان بپرسیم این است که آیا روزی می‌رسد که تهیه‌کنندگان و سازندگان فروشگاه اپیک را فارغ از تمام مزایا و سودهایی که به آن‌ها میدهد، انتخاب کنند؟ آیا اپیک گیمز به جز منفعت‌های مختلف و پولی که به شرکت‌ها میدهد، چیز دیگری برای ارائه کردن دارد؟ و از همه مهم‌تر، این روند تا کی و تا کجا ادامه خواهد داشت؟
