روان‌رنجوری چیست و چگونه می‌تواند بر روابط شما تاثیر بگذارد؟
روان‌رنجوری یکی از ۵ ویژگی بزرگ شخصیتی است که می‌تواند زندگی و روابط شما را مختل کند. در ادامه، درباره‌ی این ویژگی شخصیتی، نشانه‌ها، علل و تأثیر آن بر روابط افراد بیشتر توضیح می‌دهیم.
روان‌رنجوری چیست؟
روان‌رنجوری (Neuroticism) یک ویژگی شخصیتی است که سطح ثبات عاطفی فرد را نشان می‌دهد. این ویژگی اغلب به عنوان خصوصیتی منفی شناخته می‌شود. فرد مبتلا به روان‌رنجوری بسیار تحریک‌پذیر است و هنگام ناراحتی یا نگرانی نمی‌تواند احساسات خود را کنترل کند. زیگموند فروید و هانس آیزنک از جمله روان‌شناسانی هستند که درباره مفهوم روان‌رنجوری آثار و مقالات بسیاری نوشته‌اند. روان‌رنجوری را معمولا با استفاده از آزمون‌های خودسنجی ارزیابی می‌کنند. از آنجایی که این ویژگی به‌راحتی قابل تشخیص نیست، نمی‌توان مثل اختلالات روانی درباره میزان شیوع آن چیزی گفت. این ویژگی در افراد مختلف از بسیار کم تا بسیار زیاد متغیر است. به عبارت دیگر، همه‌ی ما تا اندازه‌ای دچار روان‌رنجوری هستیم.
ویژگی‌های روان‌رنجوری
از کجا بفهمیم که تا چه اندازه درگیر روان‌رنجوری هستیم؟ افرادی که این ویژگی‌ها را دارند، دچار روان‌رنجوری شدید هستند و به عنوان روان‌رنجور شناخته می‌شوند:
- احساسات منفی همیشگی؛
- احساس اضطراب یا تحریک‌پذیری؛
- ثبات عاطفی اندک؛
- شک و تردید نسبت به خود؛
- نگران بودن نسبت به قضاوت دیگران درباره خود؛
- دمدمی مزاج، غمگین یا افسرده بودن؛
- به‌راحتی دچار استرس یا ناراحتی شدن و ناتوانی در مدیریت این احساسات؛
- تغییرات چشم‌گیر در احساسات؛
- در شرایط دشوار تاب‌آوری اندکی دارد و پس از آن نیز به سادگی بهبود نمی‌یابد؛
- نگرانی مزمن و همیشگی درباره‌ی چیزهای مختلف؛
- موقعیت‌های عادی و خنثی را به عنوان تهدید تلقی می‌کند؛
- اغلب مشکلات جزئی را سخت و طاقت‌فرسا می‌داند؛
- تمایلات یا احساسات خود در لحظه را به سختی کنترل می‌کند؛
- حسادت نسبت به آنچه دیگران دارند؛
- ناامیدی یا عصبانیت درباره اتفاقات عادی روزمره؛
- احساس ترس یا گناه نسبت به مسائل جزئی.
علل روان‌رنجوری
چه چیزی باعث می‌شود که فردی در مقایسه با دیگران بیشتر دچار روان‌رنجوری شود؟ به عقیده‌ی روان‌شناسان روان رنجوری ۶ دلیل مهم دارد.
۱. عملکرد مغز
در سال ۲۰۱۹، دانشمندان اسپانیایی آزمایشی بر افراد با سطح روان‌رنجوری متفاوت ترتیب دادند. به افرادی که در این آزمایش شرکت کرده بودند، تصاویر ناخوشایندی نشان دادند. پس از مشاهده این تصاویر، در قشر جلویی پیشانی کسانی که مبتلا به روان‌رنجوری شدید بودند، اکسیژن کمتری وجود داشت. این بخش از مغز در انواع فرایندهای شناختی نقش دارد.
۲. ترومای دوران کودکی
تجربه‌ی برخی حوادث آسیب‌زا یا همان تروما در دوران بزرگسالی در افزایش روان‌رنجوری افراد تأثیر چندانی ندارد. در مقابل، اگر این حوادث در دوران کودکی اتفاق بیفتند، احتمال اینکه فرد در بزرگسالی دچار روان‌رنجوری شود افزایش می‌یابد.
۳. آب‌وهوا
اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که تغییرات آب‌وهوایی شدیدتری دارد، احتمال اینکه دچار روان‌رنجوری شوید بیشتر خواهد بود. علت هم این است که تغییرات شدید آب‌وهوایی می‌تواند عملکرد دوپامین را تضعیف کند.
۴. جنسیت
نتایج پژوهش دانشمندان آمریکایی در سال ۲۰۲۱ درباره شخصیت‌های چندفرهنگی نشان داد که زنان در تمام ۲۲ کشور مورد مطالعه بیشتر دچار روان‌رنجوری شده‌اند. همچنین، این پژوهش نشان داد که شکاف جنسیتی در فضای آنلاین کمتر وجود دارد چون در این فضا افراد می‌توانند ناشناس باقی بمانند. در نتیجه، کمتر نگران این هستند که دیگران درباره آن‌ها چه فکری می‌کنند.
۵. ژنتیک
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که روان‌رنجوری خلق‌وخویی موروثی است. همان‌طور که ویژگی‌هایی مانند قد را از اجدادمان ارث می‌بریم، ممکن است این ویژگی شخصیتی هم یادگاری از آن‌ها باشد. بنابراین، ممکن است با تمایل به این ویژگی خاص شخصیتی متولد شویم.
۶. بقا
برخی از پژوهش‌گران معتقدند که روان‌رنجوری خلق‌وخویی است که احتمالا ریشه در تکامل انسان دارد. گاهی اوقات، حساسیت بیش از اندازه نسبت به خطر یا تهدیدها می‌تواند به بقا و زنده ماندن ما کمک کند.
چگونه روان‌رنجوری بر روابط ما تأثیر می‌گذارد؟
روان‌رنجوری بر روابط شخصی افراد تأثیرات منفی بسیاری می‌گذارد. در این میان، ۵ تأثیر منفی بیش از همه خود را نشان می‌دهند.
۱. آزارگری بیشتر
افرادی که روان‌رنجوری شدیدتری دارند، بیش از سایرین دیگران را آزار می‌دهند. آزارگری این افراد به اشکال مختلف خود را نشان می‌دهد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- انتقاد بیش از حد از دیگران؛
- وابستگی بیش از حد به دیگران یا همیشه از دیگران کمک خواستن؛
- همیشه شاکی بودن؛
- نیاز مداوم به اطمینان گرفتن از دیگران؛
- واکنش شدید نسبت به مسائل کوچک.
۲. ناسازگاری همیشگی با دیگران
روان‌رنجوری شدید ممکن است به درگیری و ناسازگاری با دیگران منجر شود. به عنوان مثال، احتمال اینکه فرد روان‌رنجور در ترافیک با دیگران درگیر شود بیشتر است. در واقع، مشکلات جزئی چنین افرادی را مستأصل می‌کند و با کسانی که باعث استرس یا ناراحتی آن‌ها شده‌اند به‌شدت برخورد می‌کنند. برخی از روان‌رنجورها دیگران را به کارهایی که نگران آن هستند متهم می‌کنند. به طور مثال، همسر خود را بدون هیچ مدرکی به خیانت متهم می‌کنند یا دوستان خود را به خاطر چیزهای مختلف به روشی بیش از اندازه تهاجمی سرزنش می‌کنند. چنین رفتارهایی در نهایت به روابط آن‌ها با دیگران آسیب می‌زند.
۳. غیرقابل اعتماد بودن
فرد روان‌رنجور ثبات عاطفی ضعیفی دارد. همین ویژگی نیز سبب می‌شود که دیگران او را فردی غیرقابل اعتماد بدانند. به طور مثال، این افراد به‌راحتی از کوره در می‌روند. بنابراین، دیگران نمی‌توانند در شرایط سخت روی آن‌ها حساب کنند چون با کوچک‌ترین ناملایمتی کنترل خود را از دست می‌دهند.
۴. احساس گناه بیشتر
فردی که دچار روان‌رنجوری شدید است درباره مسائلی که در آن نقشی نداشته احساس گناه می‌کند. این احساس گناه باعث می‌شود که برای هر اشتباه کوچکی عذرخواهی کند یا درباره آنچه انجام داده وسواس داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث دوری دیگران از او می‌شود.
۵. زندگی دشوار فرزندان
فرد روان‌رنجور از فرزند خود بیش از اندازه محافظت می‌کند. بنابراین، فرزند او زندگی دشواری خواهد داشت و مهارت‌های مقابله‌ای او به اندازه کافی رشد نمی‌کنند. در نتیجه، خطر ابتلای او به اختلالات روانی و اضطراب بیشتر می‌شود.
کلام آخر
روان رنجوری می‌تواند زندگی شما و اطرافیانتان را مختل کند. برای اینکه این مسئله به روابطتان آسیب نرساند، می‌توانید از روش‌هایی مانند تمرین ذهن‌آگاهی یا تقویت مهارت‌های حل مسئله کمک بگیرید. برای مقابله با روان‌رنجوری شدیدتر نیز می‌توانید با روانشناسی حرفه‌ای و باتجربه مشورت کنید تا با استفاده از روش‌های درمانی نظیر درمان شناختی رفتاری (CBT) یا درمان پذیرش و تعهد (ACT) به شما کمک کند.
منبع: verywellmind
نکات خوبی در مقاله ذکر شده است ولی علم رونشناسی بغلت گستردگی و سختی موضوع ٌ هیچ چیز را به یقین و صد در صد نمی تواند بیان ، درمان و یا نتیجه قطعی بدهد.علم روانشناسی همانند سایر علوم ، رشد به روز شده ای ندارد و هنوز از نظریات فروید و پائولوف که نیم قرن پیش بیان کردند بهره می برد و اکنون خطای بعضی از این نظریات اثبات گردیده اند.