تلسکوپ هابل ابعاد عظیم بزرگ‌ترین دنباله‌دار کشف شده را تأیید کرد
رصدهای جدید تلسکوپ فضایی هابل تأیید می‌کند که دنباله‌دار غول‌پیکر برناردینلی-برنشتاین با ابعادی ۳ برابر شهر تهران، در واقع بزرگ‌ترین دنباله‌داری است که تا کنون دیده شده است.
بر اساس بیانیه‌ی ناسا، هسته (یا مرکز جامد) این دنباله‌دار که با نام C/2014 UN271 یا «برناردینلی-برنشتاین» (Bernardinelli-Bernstein) و به اختصار «بی‌بی» (BB) شناخته می‌شود حدود ۱۲۹ کیلومتر طول دارد که ۳ برابر شهر تهران و حدود ۵۰ برابر بزرگ‌تر از میانگین هسته‌ی دنباله‌دارهاست.
«دیوید جویت» (David Jewitt) یکی از نویسندگان مطالعه‌ی تازه‌ای که اندازه‌ی دنباله‌دار را تأیید می‌کند و ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) در نشریه‌ی «استروفیزیکال ژورنال لترز» (Astrophysical Journal Letters) منتشر شده است، گفت: «این دنباله‌دار به معنای واقعی کلمه نوک کوه یخ و نشانه‌ای برای هزاران دنباله‌داری است که در نقاط دورتر منظومه‌ی شمسی و بسیار کم‌نور هستند.»
ناسا هم در این زمینه اعلام کرد: «ما همیشه فکر می‌کردیم که این دنباله‌دار باید بزرگ باشد، زیرا در چنین فاصله‌ای بسیار درخشان است. اکنون تأیید می‌کنیم که واقعا چنین است.»
این دنباله‌دار هم‌اکنون از زمین دور است و با سرعتی حدود ۳۵ هزار و ۴۰۵ کیلومتر بر ساعت، به سیاره‌ی ما نزدیک می‌شود. دنباله‌دار برناردینلی-برنشتاین، بیش از ۱ میلیون سال است که به سمت خورشید در حرکت است اما جای نگرانی نیست زیرا به گفته‌ی ناسا نزدیک‌ترین فاصله‌ای که به ما خواهد داشتف حدود ۱.۶ میلیارد کیلومتر است که حتی تا سال ۲۰۳۱ میلادی (۱۴۱۰ خورشیدی) به آن نخواهد رسید.
پیش از این، دنباله‌داری که عنوان «بزرگ‌ترین هسته» را در اختیار داشت، C/2002 VQ94 بود که در سال ۲۰۰۲ مشاهده شده و حدود ۹۶ کیلومتر عرض داشت.
این غول دنباله‌دار جدید برای نخستین بار در سال ۲۰۱۲ مشاهده شد. چند سال بعد، اخترشناسان «پدرو برناردینلی» (Pedro Bernardineli) و «گری برنشتاین» (Gary Bernstein) آن را در داده‌های آرشیوی جمع‌آوری شده توسط «بررسی انرژی تاریک» (Dark Energy Survey) در رصدخانه‌ی بین آمریکایی «سرو تولولو» (Cerro Tololo) در شیلی شناسایی کردند.
برناردینلی-برنشتاین از نگاه هابل
NASA, ESA, Man-To Hui (Macau University of Science and Technology), David Jewitt (UCLA); Image processing: Alyssa Pagan (STScI)
از زمان کشف اولیه، این جرم با استفاده از مجموعه‌ی وسیعی از ابزارها ازجمله تلسکوپ‌های زمینی و تلسکوپ‌های فضایی مانند هابل مطالعه شده است. با مشاهدات هابل، پژوهشگران سرانجام توانستند رسما اندازه‌ی عظیم این «گلوله برفی کثیف» را تأیید کنند.
دنباله‌دارها را به این دلیل گلوله‌های برفی کثیف می‌نامند که از سنگ، یخ و دیگر مواد و بقایای فضایی تشکیل شده‌اند، اگرچه می‌توانند ازنظر ترکیب متفاوت باشند. در این نقطه از مدار دنباله‌دار برناردینلی-برنشتاین، که فقط حدود ۳.۲ میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله دارد، این جرم یخی دارای دمای حدود منفی ۲۱۱ درجه‌ی سانتی‌گراد است.
در حالی که از نگاه عادی سرد محسوب می‌شود، این دما به اندازه‌ای گرم است که به کربن مونوکسید، اجازه‌ی چگالش (فرآیندی که طی آن مواد جامد به گاز تبدیل می‌شوند) از سطح سنگی دنباله‌دار می‌دهد و یک «گیسو» (Coma) ایجاد می‌کند؛ پوشی از غبار و گاز که مرکز جامد دنباله‌دار را دربر گرفته است.
«من-تو هوی» (Man-To Hui) سرپرست تیم پژوهشی از دانشگاه علم و صنعت ماکائو خاطرنشان کرد: «این یک جرم شگفت‌انگیز است، با توجه به اینکه وقتی هنوز این‌قدر از خورشید فاصله دارد، بسیار فعال است. ما حدس زدیم که دنباله‌دار ممکن است بسیار بزرگ باشد، اما برای تأیید این موضوع به بهترین داده‌ها نیاز داشتیم.»
بر همین اساس هم تیم او در ۸ ژانویه‌ی ۲۰۲۲ از هابل برای گرفتن ۵ عکس از دنباله‌دار استفاده کرد و سپس چالش اصلی تیم، در تأیید اندازه‌ی هسته و تمایز میان آن و گیسوی دنباله‌دار بود.
برناردینلی-برنشتاین برای هابل خیلی دور است و نمی‌تواند دقیقا هسته‌ی آن را تعیین کند. اما تیم علمی، یک سیگنال نوری را با تلسکوپ تشخیص داد که موقعیت دنباله‌دار را نشان می‌دهد. آن‌ها سپس توانستند از مشاهدات هابل و با استفاده از روش مدل‌سازی رایانه‌ای برای نشان دادن محل گیسو و تعیین اندازه‌ی هسته استفاده کنند.
مقایسه‌ی ابعاد بزرگ‌ترین دنباله‌دارها
Credit: NASA, ESA, Zena Levy (STScI)
این پژوهشگران داده‌های خود را با مشاهدات قبلی انجام شده توسط آرایه‌ی میلی‌متری/زیرمیلی‌متر آتاکاما (ALMA) در شیلی مقایسه کردند و دریافتند که تخمین‌های قبلی انجام شده با آلما با یافته‌های تازه همسو هستند. مشاهدات رادیویی آلما همچنین به آن‌ها امکان داد تا روی بازتاب جرم تمرکز کنند و نشان دهند که سطح دنباله‌دار تیره‌تر از چیزی است که انتظار داشتند. آن‌طور که جویت گفت: «این بزرگ و از زغال سیاه‌تر است.»
دانشمندان فکر می‌کنند که دنباله‌دار برناردینلی-برنشتاین، از «ابر اورت» (Oort Cloud)، دورترین منطقه‌ی منظومه‌ی شمسی که شمار زیادی دنباله‌دار در آن ساکن هستند، در حال سفر به بخش داخلی منظومه‌ی شمسی است.
تصور می‌شود که دنباله‌دارهایی که در این ابر عظیم و پراکنده قرار دارند، نزدیک‌تر به خورشید شکل گرفته‌اند اما در اثر برهم‌کنش گرانشی با سیاره‌های غول‌پیگر تازه متولد شده‌ی منظومه‌ی ما، بسیار دورتر پرتاب شده‌اند. این اجرام اغلب تمایل دارند که بیرون بمانند مگر اینکه فشار گرانشی دیگری، آن‌ها را به سوی ما حرکت دهد.
تصور می‌شود که این دنباله‌دار که بسیار دور از زمین است و از دورترین نقاط منظومه‌ی شمسی سرچشمه می‌گیرد، در یک مدار بیضوی ۳ میلیون ساله دور خورشید حرکت می‌کند. دانشمندان فکر می‌کنند که در دورترین نقاط مدار خود ممکن است حدود نیم سال نوری از خورشید فاصله داشته باشد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از دنباله‌دار برناردینلی-برنشتاین
Credit: NOIRLab/NSF/AURA/J. da Silva, Spaceengine
منبع: Space
