عملیات عمرانی رصدخانه‌ی ملی ایران پایان یافت

امیر نیک‌رو

۷ آبان ۱۳۹۹ | ۱۱:۳۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۲ دقیقه

مدیر پروژه‌ی رصدخانه‌ی ملی ایران از تکمیل عملیات عمرانی این رصدخانه و برنامه‌ریزی برای آغاز نورگیری آن در سال آینده خبر داد.

با وجود آنکه طرح احداث رصدخانه‌ای در مقیاس جهانی از سال‌های دور مطرح بوده است اما عملیات رسمی برای اجرایی کردن آن در سال 1377 آغاز شد و با تصویب این طرح به‌عنوان یکی از دو طرح کلان پژوهشی در شورای پژوهش‌های علمی، مکان‌یابی آن در سال 1378 تأیید و نخستین جست‌وجوها از سال 1379 آغاز شد.

در عین چالش‌های بودجه‌ای که احداث این رصدخانه همواره با آن روبه‌رو بوده است، در سال 1388 و از میان چندین گزینه‌ی احتمالی، سرانجام قله‌ی گرگش در نزدیکی کاشان به‌عنوان سایت احداث انتخاب شد. این انتخاب بر پایه‌ی جست‌وجوی هشت ساله از بین نقاط سراسر کشور انجام گرفت و تاریخچه‌ی داده‌های هواشناسی، بررسی آلودگی نوری و دسترسی از عواملی بودند که در انتخاب این سایت برای رصدخانه‌ی ملی مطالعه شدند.

پس از انتخاب سایت احداث رصدخانه، فعالیت‌های گوناگونی در جهت تربیت نیروی متخصص، طراحی مفهومی و تفصیلی رصدخانه و همچنین ساخت رصدخانه و امکانات ارتباطی صورت گرفته است که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به احداث 11٫2 کیلومتر جاده‌ی اختصاصی برای دسترسی به شبکه‌ی راه‌های کشور اشاره کرد.

نمای ورودی جاده‌ی رصدخانه‌ی ملی ایران
Credit: Iran National Observatory

اکنون رصدخانه‌ی ملی ایران یکی از نقاط عطف خود را پشت سر گذاشت و دکتر حبیب خسروشاهی، مدیر این پرژه‌ی ملی خبر از پایان عملیات عمرانی آن داده است. به گزارش روابط عمومی رصدخانه‌ی ملی ایران، با تکمیل ساختمان محفظه، ساختمان خدمات و سالن لایه‌نشانی و محوطه و تأسیسات، عملا تمامی فعالیت‌های عمرانی طرح که پیش‌نیاز نصب و راه‌اندازی گنبد و تلسکوپ رصدخانه است پایان یافت.

هم‌زمان با پایان عملیان عمرانی رصدخانه‌ی ملی ایران، تلسکوپ آن هم تکمیل شده است و مراحل تست خود را می‌گذراند. بخش عمده‌ی سازه‌ی گنبد هم که شامل دریچه‌ی رصد، پنجره‌های هواشویی، پوسته‌ی گنبد و عایق گرمایی است پایان یافته است. این گنبد 16 متر عرض، 15 متر ارتفاع و 270 تن وزن دارد. آزمون اولیه‌ی چرخش این گنبد عظیم نیز در روزهای گذشته انجام شد تا این رصدخانه برای نصب گنبد تا پایان سال کاری 1399 آماده باشد و بتواند به زودی نخستین نورگیری کامل را انجام دهد.

تست حرکت گنبد رصدخانه‌ی ملی ایران
Credit: Iran National Observatory

خسروشاهی در گفت‌وگو با رادیو جوان تأکید کرد که پیش از نصب تلسکوپ باید شرایط محیطی رصدخانه برای فعالیت‌های علمی و اداری آماده باشد و انتظار می‌رود که عملیات نصب تلسکوپ هم از اوایل سال 1400 آغاز شود. این تلسکوپ آینه‌ای 3٫4 متری دارد که تا 1 نانومتر صیقل داده شده و وزن آن به 4 تن می‌رسد تا بدین ترتیب وزن مجموعه‌ی تلسکوپ را به 90 تن برساند.

با آزمون گنبد، دقت حرکت تلسکوپ رصدخانه 1/36000 درجه سنجیده شده است. به گفته‌ی مدیر پروژه‌ی رصدخانه‌ی ملی ایران هرچند با توجه به شرایط اقتصادی و همه‌گیری ویروس کرونا مراحل لازم برای آغاز نورگیری رصدخانه با اندکی تأخیر همراه بوده اما اکنون تا 90 درصد پیشرفت داشته و طبق برنامه‌ریزی نخستین نورگیری در تابستان سال آینده انجام خواهد شد.

طرح نهایی گنبد رصدخانه‌ی ملی ایران
Credit: Iran National Observatory

این تلسکوپ در زمینه‌های رصدی بسیاری به فعالیت خواهد پرداخت و به پژوهش‌های دانشگاهی ایران کمک خواهد کرد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به مطالعه‌ی منظومه‌ی شمسی، ستاره‌ها و خوشه‌های ستاره‌ای، سیارات فراخورشیدی، کهکشان‌ها، نجوم دامنه‌ی زمانی، انرژی و ماده‌ی تاریک اشاره کرد. داشتن یک ابزار علمی قدرتمند در کشور به کاهش هزینه‌های بسیاری از فعالیت‌های علمی که پیش از این با همکاری رصدخانه‌های خارج از کشور انجام می‌شد کمک می‌کند و همچنین امکان استفاده‌ی پژوهشگران بیشتری را فراهم خواهد کرد.