تلسکوپ فضایی جیمز وب سرانجام به‌طور کامل در فضا باز شد
لحظاتی پیش ناسا مستقر شدن آینه‌ی اصلی جیمز وب را هم تأیید کرد تا عملیات دو هفته‌ای باز شدن و استقرار کامل این تلسکوپ فضایی در چیدمان نهایی با موفقیت پایان یابد.
«تلسکوپ فضایی جیمز وب» (James Webb Space Telescope) دو هفته‌ی پیش و درست در آغاز کریسمس از پایگاه فضایی گویان فرانسه در آمریکای جنوبی به فضا پرتاب شد. حالا دو هفته پس از سفر فضایی خود، عملیات پیچیده‌ی استقرار این ابزار علمی کامل شد.
با توجه به ابعاد بزرگ تلسکوپ فضایی جیمز وب و ابزارهای آن مانند سپر خورشیدی، قرارگیری آن در محفظه‌ی پرتابگر بدون تا شدن ممکن نبود و به همین دلیل این تلسکوپ با یک سازو‌کار اوریگامی پیچیده در فضا باز شد تا در چیدمان نهایی خود قرار بگیرد و برای نورگیری آماده شود.
در ابتدا و لحظاتی پس از پرتاب سلول‌های خورشیدی وب باز شدند. پس از آن پالت‌های سازه‌ی وب مستقر شدند و در ادامه پایه‌ی ابزار علمی ارتفاع گرفت. سپس سپر خورشیدی یا آفتابگیر جیمز وب که به اندازه‌ی یک زمین تنیس است با طی چندین گام در چندین روز مستقر شد. استقرار رادیاتور و آینه‌ی ثانویه گام‌های بعدی بودند که در روزهای گذشته انجام شدند.
در نهایت نوبت به آینه‌ی اصلی تلسکوپ و چشم جیمز وب رسید. عملیات استقرار آینه‌ی اصلی روز گذشته با باز شدن بال سمت چپ (بال یا بازوی پورت) آغاز شد و امروز با باز شدن بال سمت راست (بال یا بازوی استاربورد) ادامه یافت. هر یک از بال‌ها یا بازوهای آینه‌ی اصلی دارای ۳ آینه‌ی شش ضلعی از مجموع ۱۸ آینه هستند که در مجموع قطر آینه‌ی اصلی را به ۶٫۵ متر می‌رسانند.
استقرار بخش‌های آینه با استفاده از موتورهایی انجام شد که هر یک از بال‌ها را روی لولاهای مخصوص چرخاندند و در موقعیت نهایی خود قرار دادند. بدین ترتیب آخرین بخش آینه درست پیش از ساعت ۱۰:۳۰ منطقه‌ی زمانی شرقی (۱۹:۰۰ به وقت تهران) در جای خود قرار گرفت.
پس از آن نیاز به عملیات چند ساعته‌ی قفل شدن دقیق بال‌ها بود. این عملیات برای این انجام شد تا از پایداری این سازه‌ها در همه‌ی جهت‌ها اطمینان حاصل شود. این پایداری برای قرارگیری دقیق هر آینه در کنار آینه‌ی دیگر و ممکن شدن رصد ضروری است.
«توماس زوربوچن» (Thomas Zurbuchen) معاون علوم ناسا گفت: «این یک نقطه عطف شگفت‌انگیز است. ما اکنون آن الگوی زیبا را در آسمان می‌بینیم که تقریبا کامل است، من از این موضوع بسیار شگفت‌زده هستم.»
«میشل تالر» (Michelle Thaller) دانشمند ناسا هم درباره‌ی پایان استقرار آینه‌ی اصلی تلسکوپ گفت: «در حال حاضر با دیدن بخش‌های آینه که همه به‌خوبی در کنار هم قرار گرفته‌اند، بسیار احساس خوشایندی دارم.»
بدین ترتیب سرانجام عملیات استقرار نهایی وب در ساعت ۱۳:۱۸ منطقه‌ی زمانی شرقی (۲۱:۴۸ به وقت تهران) تأیید شد. با باز شدن موفقیت‌آمیز وب اکنون ۵۰ گام اصلی استقرار کامل شده‌اند، ۱۷۸ پین آزاد شده‌اند و بیش از ۲۰ سال تلاش نتیجه داده است.
مقامات ناسا روز گذشته و پس از تأیید باز شدن بال نخست خاطرنشان کردند که پس از کامل شدن استقرار آینه‌ی اصلی، وب یک گام مهم استقرار را پشت سر گذاشته است. اکنون اما آغاز روند دشوار و بسیار حساس دیگری است.
خوشحالی تیم و مهندسان وب پس از قرارگیری بال دوم آینه‌ی اصلی در محل خود
Credit: NASA/Bill Ingalls
هرچند عملیات امروز، آخرین گام از استقرار اصلی مجموعه‌ی رصدخانه بود اما با استقرار کامل تلسکوپ جیمز وب، اکنون بازه‌ی پنج‌ونیم ماهه‌ای آغاز شد که طی آن عملیات لازم برای نخستین نورگیری و آغاز عملیات علمی انجام می‌شود. این روند شامل قرارگیری آینه‌ها و مجموعه‌ی تلسکوپ در دمای پایدار عملیاتی کرایوژنیک، تنظیم دقیق انفرادی هر یک از آینه‌های هجده‌گانه و کالیبره کردن ابزارهای علمی است.
تلسکوپ فضایی جیمز وب هم‌اکنون حدود ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار کیلومتر از زمین دور شده است و با پیمودن حدود ۷۵ درصد مسیر، دو هفته‌ی دیگر تا قرارگیری در مدار هاله‌ی نقطه‌ی لاگرانژی ۲ (حدود ۱٫۵ میلیون کیلومتری زمین) فاصله دارد. با توجه به اینکه پیشرانه‌های فضاپیما فقط در یک جهت عمل می‌کنند، به‌تدریج از سرعت آن کاسته می‌شود تا امکان قرارگیری در مدار مد نظر باشد.
مأموریت اصلی وب، نگاه به نخستین ستاره‌ها و کهکشان‌های کیهان، شناسایی سیارات فراخورشیدی، کشف مواد شیمیایی جذاب در نقاط مختلف کیهان و دیگر مأموریت‌های برجسته‌ی علمی است.
این رصدخانه برای مشاهده‌ی کیهان در طیف فروسرخ، بازه‌ای از طیف الکترومغناطیس که ما به‌عنوان گرما احساس می‌کنیم، طراحی شده است. به همین منظور اپتیک و ابزارهای علمی باید بسیار سرد نگه داشته شوند تا نشانه‌های ضعیف گرمایی را از دورترین نقاط کیهان دریافت کنند.
اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، وب که تلاش مشترک ناسا، آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی کانادا است، مأموریت علمی مورد انتظار خود را در اواخر ژوئن (اوایل تیر) یا اوایل جولای (اواسط تیر) آغاز خواهد کرد و حداقل برای ۵ سال به رصد کیهان ادامه خواهد داد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از تلسکوپ فضایی جیمز وب در حالت استقرار کامل
Credit: NASA
آقای نیک‌رو در مورد اینکه چرا پنج‌ونیم ماه زمان لازمه واسه شروع به کار تلسکوپ یه مقاله بزارین.