چند نوع متخصص سلامت روان وجود دارد و روش درمانی هر کدام چیست؟

در جامعه‌ی پزشکی متخصصان سلامت روان بسیار زیادی وجود دارند اما نام روانپزشک و روانشناس به گوش ما آشناتر است. باید بدانید که نقش یک متخصص بهداشت روان با توجه به شرایط مراجعه کننده و وضعیت روحی او متفاوت است. ممکن است یک متخصص از دو روش درمانی متفاوت برای دو دوست استفاده کند.

امروز در دیجی‌کالا مگ تصمیم گرفته‌ایم که درباره‌ی انواع تخصص‌های سلامت روان صحبت کنیم تا با هر کدام بهتر آشنا شوید.

آشنایی با متخصصان حوزه‌ی سلامت روان

در بین این متخصصان عده‌ای به ارزیابی وضعیت روحی بیمار و درمان‌های غیر دارویی می‌پردازند و عده‌ای دیگر اجازه‌ی تجویز دارو را هم دارند. در ادامه تخصص‌های هر دسته را به تفکیک معرفی می‌کنیم تا در زمان مراجعه به آن‌ها بدانید چه نقشی می‌توانند ایفا کنند.

متخصصان سلامت روان – ارزیابی و درمان

• روانشناس

رانشناس‌ها امکان تجویز دارو ندارند اما با ارزیابی سلامت روان مراجعه کننده می‌توانند روش‌های درمانی تخصصی خود را انجام دهند. یک روانشناس در حوزه‌ی روانشناسی بالینی و درک ذهن و رفتار انسان مدرک دکتری می‌گیرند و مانند هر پزشک دیگری برای شروع کار نیاز به دریافت مجوز دارند.

روانشناسی زیرشاخه‌های متفاوتی مثل روانشاسی کودک یا اعتیاد دارد. روانشناسی بالینی یکی از زیرشاخه‌های این تخصص است که به تشخیص و درمان بیماری‌های روانی مربوط است. یک روانشناس می‌تواند بر اساس تشخیص و ارزیابی علائم روانی مراجعه کننده، از روش‌های درمانی مختلفی مانند درمان شناختی – رفتاری (CBT) و رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) را پیش بگیرند.

در هر حال بعضی از مراجعه‌کنندگان به روانشناس برای درمان نیاز به مصرف دارو هم دارند و در این مرحله روانشناس با کمک پزشک برای آن‌ها دارو تجویز می‌کند. مثلا در کنترل اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی درمان فقط از طریق روان‌درمانی بسیار سخت و گاهی غیرممکن است، در نتیجه از مداخلات دارویی هم استفاده می‌شود.

• مشاور

مردم معمولا از اصطلاح مشاور و روان‌درمانگر به جای یکدیگر استفاده می‌کنند اما باید بدانید با اینکه هر دو براساس مکالمه درمانی کار می‌کنند اما دو تخصص متفاوت هستند. مشاوران پزشک‌هایی در سطح کارشناسی ارشد هستند که به درمان افرادی با مشکلی خاص مشغول می‌شوند. بعضی از مشاوران در زمینه‌ی درمان بیماری‌های روانی تخصص دارند و بعضی دیگر در حوزه‌ی سلامت روان، مثل مشاوره‌ی ازدواج یا اعتیاد، فعالیت می‌کنند.

• مددکار اجتماعی بالینی

مددکاران اجتماعی با هدف حفاظت از حقوق و رفاه افراد فعالیت می‌کنند و به همین دلیل نقش آن‌ها با توجه به شرایط هر مورد و مراجع متفاوت است. بعضی از مددکاران اجتماعی در حوزه‌ی سلامت روان تخصص دارند و بعضی دیگر به خدمات مدیریت پرونده مشغول می‌شوند.

مددکاران می‌توانند پس از ارزیابی سلامت روانی فرد از تکنیک‌های درمانی برای افزایش سطح سلامت احساسی او استفاده کنند. این دسته از متخصصین معمولا با افرادی کار می‌کنند که نیازهای پیچیده‌ای دارند. مثلا یک مددکار اجتماعی ممکن است در یک بیمارستان به افراد خدمات روان درمانی ارائه دهد به آن‌ها کمک کند تا پس از ترخیص بتوانند دوباره به جامعه برگردند.

حوزه‌ی فعالیت مددکاران اجتماعی بسیار گسترده است و هر شخصی ممکن است به خدمات آن‌ها در چند شاخه نیاز پیدا کند. مثلا بعضی از مددکاران اجتماعی در زمینه‌ی خشونت خانگی تخصص دارند اما در زمان بررسی یک مراجع ممکن است در حوزه‌های مختلف به او کمک رسانی داشته باشند یا برای درمان یک فرد از چند متخصص سلامت روان دیگر هم کمک بگیرند.

• ۹ سرنخ که نشان می‌دهد با یک سایکوپات طرف هستید

متخصصان سلامت روان – با امکان تجویز دارو

• روانپزشک

روانپزشک‌ها درواقع پزشک‌هایی هستد که در زمینه‌ی روانپزشکی هم تخصص دارند و می‌توانند برای مراجعه کننده از انواع مختلف درمان، از جمله تجویز دارو در کنار روان‌درمانی، استفاده کنند. او حتی می‌تواند برای فرد مراقبت‌های مربوط به پزشکی عمومی را هم انجام دهد. بسیاری از بیماران روان با مشکلات جسمی هم درگیر هستند و روانپزشک می‌تواند به آن‌ها در این زمینه هم کمک کند. البته اگر مشکلات فرد بیمار جدی باشد باید برای درمان به متخصص‌های مربوطه ارجاع داده شود. روانپزشک‌ها امکان درمان بیماری‌های مختلف روانی را دارند. در ادامه به بعضی از بیماری‌هایی که توسط این دسته از متخصصی درمان می‌شوند اشاره می‌کنیم:

• اضطراب
• فوبیا
• اختلال شخصیت
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• اختلالا وسواس جبری (OCD)
• افسردگی
• اختلالات اشتها
• اعتیاد (مثل اختلال سوء مصرف مواد یا سوء مصرف الکل)
• زوال عقل
• اختلال دوقطبی

روانپزشک‌ها براساس شرایط هر فرد روش درمانی خاصی را انتخاب می‌کنند. مثلا ممکن است برای یک بیمار دچار اختلال دوقطبی از روش درمان علائم افسردگی استفاده کنند. روانپزشکی هم مانند دیگر تخصص‌ها زیرشاخه‌های مختلفی مثل روانپزشکی نوجوانان یا پزشکی قانونی دارد.

• پرستار روانپزشک یا پزشک – پرستار سلامت روان

پرستاران روانپزشکی براساس سطح آموزش و مدرکی که دریافت کرده‌اند به ارزیابی، تشخیص و درمان بیماران مختلف روان مشغول می‌شوند. در بعضی از کشورها پرستاران روانپزشک امکان تجویز دارو هم دارند.

• روان‌درمانگر

روان‌درمانگران می‌توانند از همه‌ی روش‌های درمانی بر پایه‌ی مکالمه استفاده کنند. همچنین متخصصین حوزه‌ی سلامت روان می‌توانند در کنار تخصص اصلی خود، دوره‌ی روان‌درمانی را هم گذرانده و از روش‌های این تخصص در کنار روش‌های درمانی خود استفاده کنند. روان‌درمانی روش‌های مختلفی دارد، مثلا ممکن است بعضی از مراجعین برای درک عوامل مؤثر بر ناخودآگاه خود به سراغ روان‌درمانگری با تخصص روانکاوی بروند.

نقش پزشک عمومی در سلامت روان

درست است که پزشک‌های عمومی یا پزشک‌های خانواده تخصصی در حوزه‌ی سلامت روان ندارند اما می‌توانند به افرادی که علائم اختلالات روانی دارند کمک کنند. افراد مبتلا به بیماری‌های روانی ممکن است برای بررسی علائم خود به پزشک عمومی مراجعه کنند. برای بسیاری از افراد پزشک عمومی یا پزشک خانواده اولین و مطمئن‌ترین فرد برای شروع درمان است.

پزشک می‌تواند علائم بیماری روانی را تشخیص داده و فرد را برای دریافت درمان مناسب به متخصص مناسب در حوزه‌ی سلامت روان معرفی کند. پزشک‌های خانواده اجازه‌ی تجویز بعضی از داروهای مربوط به سلامت روان، مثل داروهای ضد افسردگی را دارند. همچنین آن‌ها می‌توانند بیمار را به سمت دریافت خدمات تخصصی سلامت روان هدایت کرده و به او برای گذراندن دوره‌ی درمان کمک کنند.

• افسردگی ماسکه یا پوشیده چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟

انتخاب یک متخصص سلامت روان

وقتی قرار است برای درمان به سراغ یک متخصص سلامت روان بروید باید به موارد زیر توجه کرده و آن‌ها را بررسی کنید:

• شرایط و تجربه‌ی آن‌ها چطور است؟
• حوزه‌ی تخصص آن‌ها چیست؟
• امکان تجویز دارو دارند یا خیر؟

شما می‌توانید با کمک یک پزشک عمومی یا پزشک خانواده این موارد را بررسی کرده و بهترین گزینه را برای درمان انتخاب کنید.

افرادی که درگیر اختلالات روان هستند باید بدانند که چه نوع درمان‌هایی برایشان مفید خواهد بود. مثلا فردی که درگیر افسردگی و اختلالات اضطرابی است باید از یک روان‌درمانگر کمک بگیرد. این روان‌درمانگر می‌تواند روانپزشک یا روانشناس باشد اما فرد باید بداند که درمان او در حوزه‌ی روان‌درمانی است.

در حال حاضر و با توجه به شرایط موجود در جامعه که مثل قبل امکان مراجعه‌ی حضوری به مطب وجود ندارد، روان‌درمانگران خدمات درمانی خود را به صورت آنلاین ارائه می‌دهند. به همین دلیل شما خیلی راحت‌تر از قبل می‌توانید به آن‌ها دسترسی داشته و از خدماتشان استفاده کنید.

چه زمانی به متخصص سلامت روان مراجعه کنیم؟

در صورتی که یک یا چند علامت زیر را در خود مشاهده کردید حتما باید به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید:

• گیجی
• دوره‌های طولانی افسردگی
• نوسانات شدید خلقی
• ترس، نگرانی یا اضطراب نامتناسب
• مشکل در معاشرت
• تغییرات شدید در اشتها و خواب
• توهم
• تحریک پذیری
• افکار خودکشی
• احساسات شدید خشم

سخن آخر

بسیاری از متخصصان حوزه‌ی سلامت روان می‌توانند به بهبود شرایط روانی افراد کمک کنند. در این بین روانپزشکان امکان تجویز دارو را دارند و می‌توانند در کنار روش‌های درمانی مختلف، از دارو هم برای بهبود حال بیمار کمک بگیرند. دیگر تخصص‌های این حوزه، یعنی روانشناسان و سایر متخصصان سلامت روان، امکان تجویز دارو ندارند و از روش‌های درمانی مشاوره‌ای و گفت‌وگویی استفاده می‌کنند. اگر قصد مراجعه به یک متخصص سلامت روان را دارید باید بدانید که نیاز به چه نوع درمانی دارید و بر این اساس متخصص را انتخاب کنید. برای انتخاب متخصص می‌توانید با یک پزشک عمومی یا پزشک خانواده مشورت کنید تا بتوانید بهترین تصمیم را بگیرید.

منبع: medicalnewstoday