ناسا نشانه‌هایی امیدوارکننده از حیات فرازمینی در مریخ یافت
مریخ‌نورد پشتکار موفق به شناسایی مواد آلی در سیاره‌ی سرخ شده است که می‌توانند بر اثر فرآیندهای زیستی تولید شده باشند.
اعضای تیم مأموریت ۱۵ دسامبر (۲۴ آذر) اعلام کردند که مریخ‌نورد «پشتکار» (Perseverance) مواد شیمیایی آلی دارای کربن را در برخی از سنگ‌هایی که در کف دهانه‌ی جزرو مریخ بررسی کرده، شناسایی کرده است.
هرچند برای روشن شدن موضوع باید اشاره کرد که این کشف هنوز به معنای تشخیص حیات نیست. مواد آلی یا ارگانیک را می‌توان به دو روش زیستی و غیرزیستی تولید کرد و برای کشف اینکه چه فرآیندهایی باعث تولید ترکیبات دهانه‌ی جزرو شده‌اند به پژوهش بیشتری نیاز است.
پشتکار اما مجبور نیست این بررسی‌ها را به تنهایی انجام دهد زیرا هم‌زمان با کاوش سیاره‌ی سرخ، این مریخ‌نورد در حال جمع‌آوری نمونه‌هایی است که طی تلاش مشترک ناسا و آژانس فضایی اروپا احتمالا در اوایل سال ۲۰۳۱ به زمین می‌آیند.
«لوتر بیگل» (Luther Beegle) از آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا گفت: «این پرسشی است که ممکن است تا زمانی که نمونه‌ها به زمین بازگردانده نشوند، حل نشود اما حفظ شدن مواد آلی در مریخ بسیار هیجان‌انگیز است.»
او که پژوهشگر اصلی ابزار «شرلوک» (SHERLOC) است، خاطرنشان کرد: «وقتی این نمونه‌ها به زمین بازگردانده شوند، برای سال‌های طولانی منبع تحقیقات و اکتشافات علمی خواهند بود.»
مطالعه‌ی یک محیط باستانی بالقوه قابل سکونت
مریخ‌نورد پشتکار که به اندازه‌ی یک خودرو است، در ماه فوریه (اسفند) در دهانه‌ی ۴۵ کیلومتری جزرو مریخ فرود آمد که در گذشته میزبان یک دریاچه‌ی بزرگ و دلتای یک رودخانه بوده است. پشتکار دو هدف اصلی دارد: جست‌وجوی نشانه‌هایی از حیات باستانی در مریخ و جمع‌آوری مواد برای نخستین تلاش بشر به‌منظور آوردن نمونه از مریخ.
برای این کار مریخ‌نورد ۴۳ لوله‌ی تیتانیومی را با خود حمل می‌کند که تا امروز ۶ تای آن‌ها را مهروموم کرده است. طبق اعلام جدید ناسا، چهار تا از لوله‌ها حاوی نمونه هسته‌های سنگی، یکی دارای نمونه‌ای از جو مریخ و دیگری دارای مواد «شاهد» است تا به اعضای تیم مأموریت کمک کند تا هر گونه ترکیبات آلوده‌ای را که پشتکار ممکن است از زمین با خود حمل کرده باشد، شناسایی کنند.
پشتکار چند ماه اول حضور خود در مریخ را به بررسی ابزارها و سیستم‌های خود گذراند و همچنین از پروازهای بالگرد «نبوغ» (Ingenuity) در فاز نمایش فناوری پشتیبانی کرد. سپس در اوایل ژوئن (خرداد) بر اهداف علمی خود تمرکز کرد و از آن زمان تاکنون پیشرفت زیادی داشته است.
برای نمونه یک یافته‌ی ارگانیک وجود دارد که اعضای تیم مأموریت در نشست پاییزی اتحادیه‌ی ژئوفیزیک آمریکا از آن رونمایی کردند. مقامات JPL اعلام کردند که ابزار علمی شرلوک، مواد آلی را داخل برخی از سنگ‌های مریخی شناسایی کرده است که هم از قسمت درونی سنگ‌های تراشیده شده توسط مته و هم از گردوغبار سنگ‌های دست نخورده جمع‌آوری شده‌اند.
بیگل با اشاره به مریخ‌نورد «کنجکاوی» (Curiosity) ناسا که از آگوست ۲۰۱۲ در حال کاوش دهانه‌ی گیل در ۱۵۴ کیلومتری پشتکار است، گفت: «کنجکاوی هم در محل فرود خود در دهانه‌ی گیل مواد آلی را کشف کرد.»
او افزود: «آنچه شرلوک به این مجموعه کاوش‌ها می‌افزاید، توانایی آن در ترسیم توزیع فضایی مواد آلی در داخل سنگ‌ها و ارتباط آن‌ها با مواد معدنی موجود در آنجاست. این به ما کمک می‌کند تا محیطی را که مواد آلی در آن شکل گرفته‌اند، درک کنیم.»
نقشه‌ی ورود مریخ‌نورد پشتکار به منطقه‌ی سیتا جنوبی مریخ
Credit: NASA/JPL-Caltech/University of Arizona/USGS/FFI
فعالیت‌های آتشفشانی باستانی
یکی دیگر از ابزارهای پشتکار، «پیکسل» (PIXL) نام دارد که با لیتوشیمی پرتو ایکس، محیط باستانی سیاره را به‌طور واضح‌تری بررسی می‌کند. تجزیه‌وتحلیل پیکسل از یک سنگ ساییده شده در منطقه‌ی «سیتا جنوبی» (South Séítah) دهانه‌ی جزرو، فراوانی قابل توجهی از کریستال‌های «الیوین» (Olivine) را در پیوند با بلورهای «پیروکسن» (Pyroxene) نشان می‌دهد.
«کن فارلی» (Ken Farley) دانشمند پروژه‌ی پشتکار گفت: «یک دانشجوی خوب زمین‌شناسی به شما خواهد گفت که چنین بافتی نشان‌دهنده‌ی سنگی است که هنگام رشد کریستال‌ها و پایدار شدن آن‌ها در یک ماگمای به آرامی در حال خنک شدن، برای مثال یک جریان ضخیم گدازه، دریاچه‌ی گدازه یا مخزنی از گدازه تشکیل شده است.»
او افزود: «سپس این سنگ چندین بار توسط آب تغییر یافت و آن را تبدیل به گنجینه‌ای کرد که به دانشمندان آینده امکان می‌دهد تا رویدادهای جزرو را تاریخ‌گذاری کنند، دوره‌ای را که در آن آب سطحی رایج‌تر بود بهتر درک کنند و تاریخ اولیه‌ی سیاره را نمایان کنند. بازگشت نمونه از مریخ یافته‌های شاخصی خواهد داشت!»
فارلی و همکارانش مدت‌ها به این فکر می‌کردند که آیا سنگ بستر جزرو آتشفشانی است و یا رسوبی؟ اکنون به‌نظر می‌رسد که آن‌ها پاسخ را دارند اما هنوز لایه‌های بیشتری برای شناسایی دارد. برای نمونه آیا سنگ مذاب بخشی از یک دریاچه‌ی گدازه در کف دهانه بوده است؟ یا در یک محفظه‌ی ماگمایی زیرزمینی شکل گرفته است که فرسایش باعث در معرض سطح قرار گرفتن آن شده است؟
همچنان که پشتکار به اقامت در سیاره‌ی سرخ ادامه می‌دهد، می‌تواند به حل این معما و بسیاری دیگر از اسرار مریخ در ماه‌ها و سال‌های آینده کمک کند.
برخی از این اطلاعات به زیر سطح مریخ هم گسترش می‌یابد. ازجمله نخستین تصویر راداری یا «رادارگرام» (Radargram) که یک عکس از زیر سطح مریخ تا عمق ۱۰ متری است و با استفاده از داده‌های ابزار رادار نفوذگر سطحی کاوشگر ایجاد شده است.
به گفته‌ی ناسا توانایی مشاهده‌ی ویژگی‌های زمین‌شناختی حتی در زیر سطح، بُعد تازه‌ای به قابلیت‌های نقشه‌برداری مریخ‌شناسی تیم مأموریت می‌افزاید.
عکس کاور: نمایی از مریخ که توسط دوربین مست‌کم-زد تهیه شده است.
Credit: NASA/JPL-Caltech/ASU/MSSS
منبع: Space
