آیا پلی‌استیشن پلاس جدید رقیب ایکسباکس گیم‌پس است؟
پس از گمانه‌زنی‌های فراوانی که در این ماه‌های اخیر پیرامون سرویس اشتراکی جدید پلی‌استیشن جریان داشت، بالاخره شرکت سرگرمی‌های تعاملی سونی از سرویس اشتراکی جدید خود پرده‌برداری کرد و این راز را که مدت نسبتاً زیادی برای بازیکنان مشخص شده بود، به‌صورت رسمی آشکار کرد. این اتفاق هیجان و هیاهو درباره‌ی پلی‌استیشن پلاس جدید را دوچندان کرد و باعث شد تا بسیاری از طرفداران یا علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیویی دست به مقایسه‌ی پلی‌استیشن پلاس و ایکسباکس گیم‌پس بزنند. اگرچه چنین مقایسه‌ای توسط بازیکنان کاملاً قابل‌انتظار بود اما باید این سؤال را از خود بپرسیم که آیا واقعاً گیم‌پس و پلی‌استیشن پلاس رقبای مستقیم هم هستند و مهم‌تر از آن آیا هدف اصلی این دو سرویس اشتراکی یکسان است؟
پلی‌استیشن پلاس دگرگون‌شده، سرویس فعلی را با PS Now ترکیب کرده و آن را با همان نام تجاری پلی‌استیشن پلاس در یک مجموعه تازه قرار می‌دهد. سطح اول PS Plus Essentials نام دارد و همان ویژگی‌های پلی‌استیشن پلاس فعلی را ارائه می‌دهد. سطح بعدی یعنی PS Plus Extra بیش از ۴۰۰ بازی پلی‌استیشن ۴ و پلی‌استیشن ۵ را به سطح قبل اضافه می‌کند. سطح بعدی یعنی پلی‌استیشن پلاس پریمیوم تمام ویژگی‌های قبلی را به‌اضافه‌ی بازی‌های کلاسیک کنسول‌های قدیمی پلی‌استیشن و دسترسی به نسخه‌ی آزمایشی محدود برای بعضی بازی‌ها را در دسترس قرار می‌دهد.
اگرچه این اولین تلاش سونی در سرویس‌های اشتراکی یا فضای استریم ابری نیست اما طبیعتاً این تلاش آن‌ها را به‌صورت جدی‌تری در مقابل ایکسباکس قرار می‌دهد. این پرسش‌ها به دنبال این مقایسه مطرح می‌شوند: کدام‌یک از آن‌ها قرار است بیشترین ارزش را به ازای پولی که بابت آن پرداخت می‌شود، داشته باشد؟ کدام‌یک از این سرویس‌ها فهرست بازی‌های متنوع‌تری دارند؟ بازی‌های جدید بیشتر قرار است در کدام سرویس بیاید؟
همه این پرسش‌ها حاکی از آن است که سونی قصد دارد یک پیشنهاد مشابه ایکسباکس ارائه کند اما در واقعیت این کار را نکرده است. حداقل تا به حال نه. این نسخه جدید پلی‌استیشن پلاس برای این نیست که کاربران را از پلتفرم‌های رقیب دور کند و به سمت پلتفرم خود بکشاند، بلکه در راستای ترغیب کاربران موجود این پلتفرم به سمت ارتقاء سطح اشتراک خود یا بازگرداندن کاربرانی که از پلی‌استیشن پلاس دور بوده‌اند، انجام شده است.
هدف این نیست که بگوییم هیچ رقابت یا تشابهی میان دو سرویس اشتراکی سونی و مایکروسافت وجود ندارد. به هر حال، پلی‌استیشن پلاس جدید و ایکسباکس گیم‌پس گزینه‌هایی است که سونی و مایکروسافت برای سرویس‌های اشتراکی خود و البته استریم ابری در نظر گرفته‌اند اما رقابت یا بهتر است بگویم شباهت در اهداف اساسی آن‌ها به‌سان شباهت در رقابت و اهداف پلتفرم‌های نینتندو در مقابل پلی‌استیشن و ایکسباکس است. مشخص است که نینتندو سوییچ و پلی‌استیشن ۵ و ایکسباکس سری ایکس هر سه پرچم‌داران فعلی سه شرکت معروف کنسول سازی هستند و از این نظر رقابت و شباهتی وجود دارد ولی اگر دقیق‌تر به آن‌ها نگاه کنیم، هرکدام شیوه‌ی کسب‌وکار و هدف متفاوتی را در نظر گرفته‌اند و حتی می‌توان گفت جامعه‌ی مخاطبان هدف آن‌ها هم همیشه یکسان نیست. قصه‌ی پلی‌استیشن پلاس و اهداف فعلی سونی در رابطه با آن در مقایسه با ایکسباکس گیم‌پس و اهداف مایکروسافت در رابطه با آن دقیقاً مشابه همین است.
به دلیل سلطه‌ی مالکیت دیجیتالی در این سال‌های اخیر سرویس‌های اشتراکی فراوانی در زمینه‌ی فیلم و تلویزیون پدید آمده‌اند اما نبردها آن‌ها کاملاً با چیزی که در صنعت بازی داریم، متفاوت است. از نت‌فلیکس، آمازون پرایم، NOWTV و اچ‌بی‌او مکس گرفته تا سرویس‌های جدیدتری مثل دیزنی پلاس همگی پلتفرم‌هایی از سرگرمی هستند که همگی یک رسانه و هدف را دنبال می‌کنند. نت‌فلیکس می‌تواند یک فیلم را برای یک سال نگه دارد، قبل از اینکه متوجه شوید، سایت دیگری آن را برای مدتی در اختیار گرفته. هنوز هم می‌توانید برخی از فیلم‌های مارول را – که برندی متعلق به دیزنی است – در نت‌فلیکس تماشا کنید. تمامی این سرویس‌های مختلف که البته تفاوت‌های خاص خودشان را هم دارند، همگی برای محتوا و رسانه‌ای که بتواند مخاطب را به سمت خود بیاورد و محتوایی که بتواند مخاطب را حفظ کند، رقابت می‌کنند. در واقع، آن‌ها در هسته‌ی اصلی خود همگی برای یک هدف مشخص و البته یک نوع محتوا رقابت می‌کنند.
سرویس‌های اشتراکی و استریم بازی‌ها این‌طور کار نمی‌کنند. مطمئناً، یک عنوان ساخته‌شده توسط یک شرکت شخص ثالث می‌تواند پس از یک دوره انحصاری برای یک پلتفرم به پلتفرم‌های دیگر هم بیاید اما به‌طورکلی پلتفرمی که اولین بار آن را داشته، این دسترسی را از دست نمی‌دهد. بازی‌ها، در بیشتر موارد، همان‌جایی که منتشر می‌شوند، باقی می‌مانند – بعید است که سونی یک سال یک بازی را داشته باشد و سپس آن را به ایکسباکس از دست بدهد. این قضیه غیرممکن نیست اما بازی‌هایی که انحصاری یک سرویس اشتراکی یا سرویس‌های استریم می‌شوند، همچنان می‌توانند در جاهای دیگر و به اشکال دیگر قابل‌دسترسی باشند.
در حال حاضر گیم‌پس هنوز قانع‌کننده‌ترین سرویس اشتراکی میان سرویس‌های اشتراکی سه پلتفرم بزرگ است زیرا اهداف آن فراتر و بزرگ‌تر از پیشنهادهایش است. همه بازی‌های انحصاری بزرگ مایکروسافت در روز اول عرضه روی گیم‌پس در دسترس هستند. در حالی که سونی می‌گوید قرار نیست چنین کاری را با پلی‌استیشن پلاس انجام دهد.
در واقع، عرضه‌ی بازی‌های انحصاری پلی‌استیشن در روز انتشار روی چنین سرویسی به نفع سونی هم نیست. آثار بزرگ پلی‌استیشن نظیر هورایزن، گاد آو وار، آنچارتد و بسیاری دیگر در پی موفقیت‌های فراوانی که در زمینه‌های مختلف به دست آورده‌اند و فروش فوق‌العاده‌ای که تجربه کرده‌اند، نیازی ندارند تا به این شیوه مخاطب جذب کنند چراکه مخاطب‌ها به‌صورت طبیعی از این بازی‌ها و کیفیت بالای آن‌ها استقبال می‌کنند. بازیکنان پلی‌استیشن به دلیل کیفیت از پیش تعیین‌شده‌ی این بازی‌ها، آن‌ها را دسته‌دسته می‌خرند و برای خلق چنین آثاری، سونی به پول و سرمایه نیاز دارد. این همان چیزی است که جیم رایان آن را چرخه‌ی فضیلت خلق آثار انحصاری استودیوهای داخلی پلی‌استیشن خطاب می‌کند. به همین خاطر است که جیم رایان در اوایل هفته‌ی قبل بیان کرده بود که ممکن است آثار این شرکت در صورت قرار گرفتن روی این سرویس‌ها آسیب ببینند.
گیم‌پس به‌خودی‌خود می‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای خرید ایکسباکس باشد. از نظر فروش کنسول مایکروسافت از نینتندو و پلی‌استیشن عقب‌تر است. بازی‌های انحصاری استودیوهای داخلی آن هم ممکن است به‌اندازه‌ی نینتندو و سونی قوی نباشند، بنابراین گیم‌پس با ارائه دادن فهرستی از بازی‌های متنوع و با قیمت مناسب انگیزه‌ی قدرتمندی برای انتخاب یک کنسول و دعوت افراد جدیدی به اکوسیستم مایکروسافت ایجاد می‌کند. گیم‌پس یک سرمایه‌گذاری عظیم برای کل اکوسیستم مایکروسافت است نه‌فقط یک سرویس اشتراکی یا خروجی استریم.
در اصل، گیم‌پس به تمرکز اصلی این روزهای ایکسباکس تبدیل شده است و محوریت اصلی آن را شکل می‌دهد. این در حالی است که پلی‌استیشن پلاس حداقل در حال حاضر چنین حکمی را برای پلی‌استیشن ندارد. تفاوت در هدف سرویس‌های اشتراکی این دو شرکت در تبلیغات آن‌ها هم واضح است. اگرچه مایکروسافت در این سال‌ها با خرید استودیوها و شرکت‌های کوچک و بزرگ سعی کرده تمرکز بیشتری روی بازی‌های انحصاری استودیوهای داخلی خود انجام دهد اما اگر به رویدادهای بزرگ ایکسباکس در این چند سال اخیر نگاه کنید، همواره این گیم‌پس بوده که توجه اصلی را به خود جلب کرده و گل سرسبد رویدادهای مایکروسافت بوده است. این در شرایطی است که به نظر نمی‌رسد که سونی بخواهد پلی‌استیشن پلاس توجه اصلی را به خود جلب کند. برای پلی‌استیشن همواره بازی‌های تراز اول و پرهزینه‌ی استودیوهای داخلی‌اش بالاترین اهمیت را داشته و این چیزی بوده که بازیکنان را به کنسول‌های پلی‌استیشن مشتاق کرده است.
پلی‌استیشن پلاس جدید قصد دارد با پیشنهادهای بهترش از طرفی محتوای ارزشمندی را برای حفظ مخاطبان خود ارائه دهد و از طرف دیگر امید دارد تا بتواند کاربران را به سطوح جدید این سرویس اشتراکی ترغیب کند و از این طریق سود بیشتری دریافت کند. حتی تخفیف قابل‌توجهی که سونی روی اشتراک‌های یک‌ساله‌ی پلی‌استیشن پلاس گذاشته، نشان می‌دهد که آن‌ها مایل هستند بازیکنان را تشویق کنند تا اشتراک یک‌ساله را خریداری کنند. در حالی که شیوه‌ی مایکروسافت کمی متفاوت است. مایکروسافت اشتراک را فقط به‌صورت ماهانه ارائه کرده و به این طریق اشتراک سالیانه‌ی سرویس ایکسباکس گیم‌پس آلتیمیت هزینه‌ی بالاتری برای کاربران خواهد داشت اما در این شیوه مایکروسافت باید هر ماه محتوای خاصی را ارائه کند تا بازیکنان را تشویق به تمدید و خرید گیم‌پس کند.
در حال حاضر گیم‌پس و شیوه‌ای که مایکروسافت برای سرویس اشتراکی خود در نظر گرفته، برای مخاطبان جذابیت بیشتری دارد و حتی برای آن‌ها مقرون به‌صرفه‌تر است. به‌خصوص برای ما که مجبوریم بازی‌ها را با این قیمت‌های گزاف خریداری کنیم. با این وجود، باید توجه کرد که این شیوه نیاز به سرمایه‌گذاری عظیمی دارد و مایکروسافت هم در این زمینه تا به حال کم نگذاشته است. در طرف مقابل، سونی از نظر مالی در وضعیت مشابهی با ابر شرکتی مثل مایکروسافت قرار ندارد و همان‌طور که جیم رایان بیان کرده، پلی‌استیشن احتمالاً نمی‌تواند ریسک چنین سرمایه‌گذاری بزرگی را متحمل شود.
با این اوصاف، ضرورت تحولات این صنعت سونی را به این سمت سوق داده که توجه بیشتری به سرویس‌های اشتراکی خود داشته باشد و پلی‌استیشن پلاس را به این شیوه متحول کند. به همین خاطر در کنار بازی‌های امروزی، پلی‌استیشن برای باارزش‌تر کردن پیشنهاد خود در بالاترین سطح پلی‌استیشن پلاس جدید وعده داده که فهرستی از بازی‌های کلاسیک پلی‌استیشن حضور خواهند داشت. البته، این هم می‌تواند یک چالش مهم برای پلی‌استیشن باشد. در حالی که سونی با آثار امروزی خود پیشتاز است اما بسیاری از بازی‌های برجسته‌ی کنسول‌های پلی‌استیشن ۱ و پلی‌استیشن ۲ از ساخته‌های شرکت‌های شخص ثالث بوده‌اند. بازی‌هایی نظیر کرش بندیکوت، متال گیر سالید، فاینال فانتزی، رزیدنت اویل، سایلنت هیل، دویل می کرای و بسیاری دیگر همه از این نمونه‌ها هستند. آوردن این بازی‌ها – که البته بسیاری از آن‌ها محتمل است – نیاز به همکاری با ناشرهای دیگر دارد. به این دلیل، تا زمانی که آن‌ها فهرست بازی‌های کلاسیک را مشخص نکنند، شاید نتوانیم به‌صورت دقیق درباره‌ی آن صحبت کنیم.
نکته‌ی دیگر به سرنوشت و پتانسیل واقعی این سرویس‌های اشتراکی در آینده باز‌می‌گردد. گیم‌پس در این مدت این‌قدر رشد داشته و مورد استقبال قرار گرفته که پلی‌استیشن را مجبور کرده تحولاتی در پلی‌استیشن پلاس ایجاد کند. احتمالاً در سال‌های آینده هم این رشد همچنان تا حدی ادامه داشته باشد. با این حال، این پرسش بزرگ وجود دارد که پتانسیل نهایی این سرویس‌های اشتراکی در صنعت بازی‌های ویدیویی چقدر است؟ این موضوع مهمی است که هنوز با اطمینان کامل نمی‌توانیم درباره‌ی آن صحبت کنیم. به نظر می‌رسد که مایکروسافت روی این موضوع قمار کرده اما سونی با رویکردی محتاطانه در حال بررسی بیشتر عواقب آن است.
جیم رایان در مصاحبه‌ی خود با سایت GameIndustry.biz هم به چنین چیزی اشاره کرده است. اگرچه رشد این سرویس‌ها بدیهی است اما آیا واقعاً همان‌گونه که اسپاتیفای و نت‌فلیکس به ترتیب در موسیقی و فیلم و تلویزیون بازار را قبضه کردند، آیا در بازار بازی‌های ویدیویی هم شاهد چنین چیزی خواهیم بود؟ نظر مدیر فعلی پلی‌استیشن در حال حاضر به این قضیه منفی است و با دید بدبینانه‌ای به آن نگاه می‌کند. برای حکم دادن هنوز بسیار زود است و حتی جیم رایان هم اشاره می‌کند که تغییرات ناگهانی صنعت ممکن است شرایط را دگرگون کند و باعث تغییر در تصمیم‌های آن‌ها شود اما در حال حاضر شاید در این زمینه بتوانیم به او حق بدهیم. ساختار صنعت موسیقی و سینما – به‌ویژه موسیقی – با صنعت بازی‌های ویدیویی کاملاً فرق دارد.
از طرفی هزینه‌ی تولید بازی‌های تراز اول به‌شدت بالا رفته و از طرف دیگر تعداد مخاطب بازار بازی‌های کنسولی (و نه بازی‌های موبایل) از موسیقی و سینما پایین‌تر است. علاوه بر این‌ها، توسعه‌ی بازی‌های ویدیویی بسیار طولانی‌تر از ساخت موسیقی یا فیلم و سریال است. حتی مواجه بازیکنان هم با بازی‌ها متفاوت است. همه‌ی این‌ها در کنار هم توجیه اقتصادی قرار دادن بازی‌های تراز اول (AAA) را در روز انتشارشان در چنین سرویس‌هایی با شک و تردید مواجه می‌کند. هنوز بسیاری از ناشرهای بزرگ مایل نیستند بازی‌های بزرگ و پرهزینه‌ی خود را که شانس فروش بالایی دارند، در روز عرضه در این سرویس‌ها قرار دهند. این در حالی است که شرایط چیزی مثل اسپاتیفای کاملاً متفاوت است. می‌توان حتی گفت اسپاتیفای برای هنرمندان سودآوری بیشتری داشته و مفید واقع شده است. هرچند شاید راهکارهایی وجود داشته باشد که بتواند این شرایط را برای توسعه‌دهندگان بازی‌های پرهزینه‌ی کنسولی هم بهتر کند اما حداقل این نگرانی و دیدگاه شک‌برانگیز در حال حاضر عجیب نیست و می‌تواند کاملاً منطقی باشد.
البته، از طرفی برخلاف سینما که عرضه‌ی آثار سینمایی روی سرویس‌هایی مثل نت‌فلیکس به تجربه‌ی ناب مشاهده‌ی آثار روی پرده‌ی بزرگ سینما لطمه می‌زند، بازی‌های ویدیویی حداقل با چنین خطری مواجه نیستند. حتی سرویس‌هایی مثل نت‌فلیکس تا حدی سلیقه‌ی مخاطبان را هم با آثاری که به آن‌ها ارائه می‌کند تحت تأثیر قرار می‌دهد اما خوشبختانه فعلاً این خطر هم بازی‌ها را به‌صورت جدی تهدید نکرده چراکه هنوز خرید بازی‌ها به‌صورت سنتی جریان غالب بازار است. با این وجود، با توجه به اینکه بسیاری از بازی‌ها فقط برای مدت‌زمان خاصی روی این سرویس‌ها قرار می‌گیرند، شاید بیشترین نگرانی برای بازیکنان این باشد که مجبورند بازی را در یک بازه‌ی مشخص تجربه کنند.
نتیجه‌گیری درباره‌ی پلی‌استیشن پلاس جدید بسیار زود است زیرا ما هنوز حتی فهرست کامل بازی‌های آن را در روز عرضه نمی‌دانیم و مشخص نیست هر ماه چه طیف یا تعدادی از بازی‌های جدید یا قدیمی قرار است به آن اضافه یا از آن کم شود. برای اظهارنظر بیشتر درباره‌ی ارزش این سرویس باید همچنان صبر کنیم اما احتمالاً بتوانیم راحت بگوییم که پلی‌استیشن با دو سطح جدید پلی‌استیشن پلاس سعی کرده با دریافت هزینه‌ی بیشتر ارزش محتوایی بالاتری را برای بازیکنان به همراه آورد.
تنها چیزی که می‌توان در حال حاضر با قطعیت بیان کرد، این است که این پلی‌استیشن پلاس و ایکسباکس گیم‌پس دو هدف و رویکرد متفاوت را در پیش گرفته‌اند و به این خاطر هرگز نمی‌توان آن‌ها را دو رقیب مستقیم و با خواسته‌های یکسان خطاب کرد. با این حال، رقابت آن‌ها ممکن است در مقیاس بزرگ‌تر رقابت سونی و مایکروسافت در صنعت بازی‌های ویدیویی معنا پیدا کند و این احتمال هم وجود دارد که اهداف آن‌ها با مرور زمان و تحولات صنعت دگرگون شود.
این مطلب با الهام از نوشته‌ی Danielle Partis از سایت GameIndustry.biz نوشته شده است.
