سنگ کوارتز چیست و چه کاربردهایی دارد؟

کوارتز یکی از پرکاربردترین و محبوبترین سنگها در دنیای کریستالها و سنگها به شمار میآید. این سنگ با دوام بالا و زیبایی چشمگیری که دارد شناخته میشود و میتواند انواع بسیار زیادی داشته باشد که هر کدام دارای رنگها و ویژگیهای مخصوص خودشان هستند. همین موضوع باعث شده تا از سنگ کوارتز با اهداف متفاوتی چون تزئینی، درمانی و صنعتی استفاده شود. در این مطلب از دیجیکالا مگ قصد داریم تا شما را با دنیای بزرگ و شگفت انگیز سنگهای کوارتز آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
سنگ کوارتز چیست؟
تاریخچهی سنگ کوارتز چیست؟
انواع سنگ کوارتز
آیا سنگ کوارتز قیمتی است؟
خواص سنگ کوارتز
کاربرد سنگ کوارتز
نحوهی مراقبت از سنگ کوارتز
آیا منشا سنگ مروارید و کوارتز به هم مرتبط است؟
سنگ کوارتز چیست؟
کوارتز یک سنگ معدنی سخت و کریستالی است که از دو مادهی سیلیس و اکسیژن تشکیل میشود. این سنگ دومین کانی رایج در پوستهی زمین به شمار میآید؛ به طوریکه میتوانید آن را در تمامی محیطهای زمینشناسی پیدا کنید. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کوارتز سازندهی اصلی انواع سنگهای معدنی یعنی آذرین، دگرگونی و رسوبی است. کوارتز بیشترین تنوع رنگی و شکلی را در میان سنگها دارد و در سنگهای رسوبی به صورت دانههای شن و در سنگهای آذرین و دگرگونی به صورت بلور یافت میشود.
درجهی سختی سنگ کوارتز 7 است و همین موضوع نشان میدهد که این سنگ تا چه اندازه میتواند بادوام و مقاوم باشد. در حالت کلی، کوارتزها شفاف تا نیمه شفاف به نظر میرسند و درخشندگی شیشهای خاصی دارند. با این حال، ظاهر این سنگها با تغییر میزان ناخالصیها و قرار گرفتن در معرض عناصر طبیعی دیگر دستخوش تغییر میشود. سنگهای کوارتز همچنین توانایی ویژهای در شکست و پراکنده کردن نور دارند و همین گاهی اوقات میتواند باعث ایجاد رنگین کمانهای داخلی در آنها شود. این روزها افراد زیادی به جمعآوری کریستالهای کوارتز روی آوردهاند. دلیلش هم مشخص است؛ انواع باکیفیت این سنگ به شدت زیبا به نظر میرسد و همهی مردم دنیا میتوانند به آن دسترسی داشته باشد.
برزیل، آرکانزاس آمریکا، ماداگاسکار و کوههای آلپ بیشترین ذخایر سنگ کوارتز را در سراسر دنیا دارند. کوههای آلپ اروپایی با کریستالهای کوارتز دیدنی خود معروف هستند که اغلب توسط «جویندگان کریستال» در شکافهای کوهستانی در ارتفاعات یافت میشوند. این کریستالها به دلیل کیفیت و اندازهی خاصی که دارند بسیار ارزشمند هستند. اگرچه ترکیب شیمیایی تمامی سنگهای کوارتز یکسان است، اما منطقهی منشا این سنگها میتواند بر ویژگیهای فیزیکی آنها مانند رنگ، شفافیت و شکلشان تاثیر بگذارد. به عنوان مثال کوارتز رز برزیل ممکن است به دلیل شرایط خاص زمین شناسی منطقه، رنگ متفاوتی با رنگ کوارتز ماداگاسکار داشته باشد.
تاریخچهی سنگ کوارتز چیست؟
سنگ کوارتز به دلیل ویژگیهای زیبایی شناختی، خواص درمانی و البته درجهی سختی بالا در طول تاریخ برای اهداف مختلفی مورد استفاده قرار گرفته شده است. این مادهی معدنی در ابتدا با واژهی آلمانی «Querkluftertz» شناخته میشد. این نام توسط افرادی ابداع شده بود که خیال داشتند کریستالهای کوارتز در اصل ذرات رعد و برقهای خشکشدهی زئوس یا یخهای محافظتشده در دهان موجودات غول پیکر یخی هستند.
از طرفی دیگر مصریان باستان از کوارتز برای ساخت طلسم استفاده میکردند چرا که معتقد بودند این سنگ میتواند از آنها در برابر ارواح شیطانی و بیماریها محافظت کند. در همین حال، رومیها سنگ کوارتز را برای ساخت مهر به کار میبردند و قبایل اصیل آمریکایی به امکان بهرهگیری از آن برای پیشبینی آینده باور داشتند. در قرون وسطی، سنگ کوارتز همچنان محبوبیت بسیار زیادی در میان مردم داشت. این سنگ علاوه بر زیبایی، از نظر اکثر افراد ویژگیهای معنوی هم داشت به همین دلیل از آن برای ساخت اشیای مذهبی مانند صلیبها از آن استفاده میشد تا نمادی از پاکی و معنویت باشند.
پیشرفت در تکنیکهای تراش جواهرات و سنگها در دوران رنسانس باعث شد تا مردم بتوانند بیشتر از قبل از زیباییهای طبیعی سنگ کوارتز بهره ببرند. همین موضوع منجر به افزایش استفاده از این سنگ در جواهرات و اشیاء تزئینی شد. بعدها، در عصر صنعتی، کوارتز به دلیل پایداری و فرکانس ثابت، کاربردهای جدیدی در ساخت ساعتها و سایر دستگاههایی که به قطعات دقیقی نیاز داشتند، یافت.

سنگ کوارتز سفید
انواع سنگ کوارتز
همانطور که گفتیم سنگ کوارتز انواع بسیار زیادی دارد که هر کدام از آنها هم دارای ویژگیهای ظاهری مخصوص خودشان هستند. به صورت کلی کوارتزها به دو شاخهی اصلی کوارتز ماکرو کریستالین (Macrocrystalline Quartz) و کوارتز میکرو کریستالین (Microcrystalline Quartz) تقسیم میشوند. کوارتزهای دستهی اول دارای بلورهای درشت و قابل مشاهده با چشم هستند. برخی از سنگهایی که در این زیرمجموعه قرار میگیرند عبارتند از:
- کوارتز سفید: سنگ کوارتز سفید یا شفاف ظاهری درخشان و شیشهای دارد. گفته میشود که این نوع سنگ کوارتز میتواند به جذب، ذخیره و رهاسازی انرژی کمک کند و دقیقا به همین دلیل در گذشته با اهداف درمانی و معنوی از آن استفاده میکردند. این سنگ برای کسانیکه به جمعآوری سنگها و استفاده از آنها برای دکوراسیون منزل علاقهمند هستند مناسب است.
- رز کوارتز: رز کوارتز با رنگ صورتی ملایمی که دارد نمادی از عشق، دوستی با خود و بخشش به شمار میآید. کسانیکه به سنگ درمانی باور دارند میگویند این سنگ میتواند باعث شفای عمیق درونی، افزایش احساس آرامش و از بین رفتن غم شود. به همین دلیل پیشنهاد میکنند آنها در محیطهایی که ممکن است منفی گرایی در آنها افزایش پیدا نماید قرار دهید.
- کوارتز دودی: کوارتز دودی که با رنگهای خاکی و تیرهی خود شناخته میشود به مقابله با استرس، غلبه بر ترس و بهبود افسردگی کمک میکند. این سنگ برای کسانیکه دائما درگیر اتفاقات غمگین گذشته هستند مناسب است. کوارتز دودی همچنین به دلیل زیبایی ظریف و چشمنوازی که دارد به عنوان وسیلهای تزئینی هم مورد استفاده قرار میگیرد.
- کوارتز سیترین: اعتقادها بر این است که سنگ سیترین با ظاهر زرد و درخشانی که درست مانند خورشید است میتواند روح را از تمامی آلودگیها پاک کند و دوباره آن را از نو بسازد. سیترین به عنوان سنگ موفقیت شناخته میشود و برای افزایش تمرکز، غلبه به ترسها و ایستادن در برابر افسردگی مفید است.
- کوارتز آمیتیست: کوارتز آمیتیست که در طیفهای مختلفی از رنگ بنفش به وجود میآید میتواند نمادی از از صداقت، امنیت، توانمندی شخصی و قدرت باشد. برخی از افراد باور دارند که این سنگ میتواند به پاکسازی ذهن از افکار منفی کمک کند و باعث هوشیاری فرد شود. متولدین ماه بهمن میتوانند آمیتیست را به عنوان گردنبند ماه تولد خود استفاده نمایند.
- کوارتز روتایل: کوارتز روتایل به خودی خود در رنگهای مختلفی چون طلایی، سفید و مشکی در دسترس است. با کمی دقت در ظاهر این سنگ خطوط زیادی که در آن وجود دارد را میبینید. گفته میشود که سنگ کوارتز روتایل به رشد معنوی و پاک شدن هاله کمک میکند. همچنین اعتقاد بر این است که استفاده از این سنگ شادی، ثروت و ثبات در زندگی را جذب فرد خواهد کرد.
- کوارتز سبز: سنگ پرازیولیت یا کوارتز سبز یکی از نادرترین انواع این گروه از رنگها است که به سختی پیدا میشود. به عقیدهی برخی از افراد این سنگ میتواند موفقیت، رفاه و خلاقیت را افزایش دهد. همچنین کسانیکه به دنبال یک وسیلهی تزئینی برای خانه یا کامل کردن کلکسیونهای سنگهای خود میگردند باید این کوارتز را حتما در نظر داشته باشند.
از طرف دیگر کوارتز میکرو کریستالین شامل سنگهایی میشود که بلورهای نامرئی یا بسیار ریزی دارند. این دسته از سنگهای کوارتز همچنین معمولا نیمه شفاف یا مات هستند و بدون چشم غیرمسلح دیده نمیشوند. برخی از سنگهای کوارتز میکرو کریستالین عبارتند از:
- عقیق: سنگ عقیق که در رنگهای مختلفی چون قرمز و صورتی در دسترس است نمادی از امید، صداقت، پاکی و فداکاری به شمار میآید. این سنگ به خودی خود زیرمجموعههای زیادی دارد که هر یک میتوانند به نوع خودشان باعث سعادت و خوشبختی فرد شوند. سنگ عقیق در ساخت انگشتر نگین دار به کار میرود.
- اونیکس سیاه: این سنگ که با نام سنگ چشم باباغوری هم شناخته میشود ظاهری لایه لایه با رنگهای سفید و مشکی دارد. کسانیکه به خواص درمانی سنگها باور دارند میگویند این سنگ میتواند از فرد در برابر شر محافظت کند و بیماری و درد را دور نگه دارد. باید در نظر داشته باشید که اکثر سنگهای اونیکس موجود در بازار واقعی نیستند و نوع طبیعی این سنگ بسیار کمیاب است.
- سنگ خون: سنگ خون گوهری سبز رنگ با لکهها و رگههای قرمز رنگ است که نمادی از شادی، شجاعت و نشاط به شمار میآید. باورها بر این است که این سنگ میتواند شجاعت فرد پوشنده را افزایش دهد و باعث بهبود عزت نفس او شود. سنگ خون همچنین زشتیهای اخلاقی مانند خشم و حسادت را از فرد دور نگه میدارد و با به ارمغان آوردن سعادت قلب او را تسکین میدهد.
آیا سنگ کوارتز قیمتی است؟
سنگ کوارتز به طور کلی بسیار مقرون به صرفهتر از سنگهای طبیعی دیگری چون مرمر، فیروزه و زمرد است. با این حال، بهتر است در نظر داشته باشید که قیمت هر یک از انواع این سنگها با توجه به میزان کمیاب بودن، تراش و شفافیت آنها تغییر پیدا میکند. معمولا سنگهای کوارتز دسته میکرو کریستالین بسیار گران قیمتتر از کوارتزهای ماکرو کریستالین هستند. برای مثال کوارتز شفاف که گفته میشود خاصیت تقویت انرژی و بهبود تمرکز را دارد در کنار آمیتیست که به کاهش استرس و افزایش کیفیت خواب کمک میکند، از گرانترین انواع سنگ کوارتز ماکرو کریستالین به شمار میآیند. علاوه بر این وقتی از این سنگها برای طراحی و ساخت جواهرات استفاده میشود، ممکن است قیمت آنها براساس فلز مصرفی و دقت کار انجام شده تغییر پیدا کند.
خواص سنگ کوارتز
سنگ کوارتز یکی از قدرتمندترین و پرکاربردترین سنگها به شمار میآید. این سنگ از میزان ارتعاش بالایی برخوردار است و میتواند خواص مختلفی داشته باشد. حتی شاید برایتان جالب باشد که در لیتوتراپی یا همان سنگ درمانی از کوارتز با عنوان «سنگ شفادهنده» یاد میکنند. افراد این امکان را دارند که سنگ کوارتز را در کنار کریستالهای دیگر برای حفظ سلامتی، همسو کردن چاکراها، نظم پیدا کردن ذهن و بهبود روابط اجتماعی استفاده نمایند. البته باید در نظر داشته باشید که این خواص از نظر علمی ثابت نشدهاند و تنها بعضی افراد به آنها باور دارند. در ادامه به معرفی برخی خواص سنگ کوارتز میپردازیم.

سنگ کوارتز آمیتیست
پاکسازی روح و بدن
سنگ کوارتز به دلیل خواص درمانی قابل توجهی که دارد میتواند به حفظ سلامت عمومی بدن کمک کند و بر روند بهبودی انواع بیماریهای تاثیر مثبتی بگذارد. این سنگ همچنین به عنوان یک تصفیهکنندهی قدرتمند در نظر گرفته میشود که قادر به پاکسازی فضاها، روح افراد و انرژی منفی سایر کریستالها است. بنابراین کسانیکه به دنبال شفای چاکراهای خود هستند بهتر است سنگ کوارتز را حتما در نظر داشته باشند. با این حال، بهتر است باز هم در نظر داشته باشید که این خاصیت هیچ پایهی علمی قابل اتکایی ندارد و فقط باور یک سری افراد به شمار میآید.
رشد معنوی
سنگهای کوارتز به طور گسترده در تمرینهای معنوی برای کمک به باز کردن چاکراها، تقویت ارتباط با خود برتر و تواناییهای روانی مورد استفاده قرار میگیرند. علاوه بر اینها، برخی افراد هم از انواع کوارتز برای محافظت از خود در برابر انرژیهای منفی و دستیابی به حالتهای مراقبهی ویژه و عمیق استفاده میکنند. اگر اهل مراقبه و دنبال کردن نظریهی چاکرا باشید حتما میتوانید از مزایای سنگهای کوارتز بهره ببرید.
کاربرد سنگ کوارتز
انواع سنگهای کوارتز تنها در سنگ درمانی و جواهرسازی مورد استفاده قرار نمیگیرند. این سنگها در واقعیت به دلیلی سختی، پایداری شیمیایی و مقاومت حرارتی بالا یکی از پرکاربردترین مواد معدنی در صنایع مختلف به شمار میآیند.
- صنعت شیشهسازی: کوارتز مادهی اولیهی اصلی در تولید شیشه است؛ چرا که در ترکیبات تشکیلدهندهی خود مقدار زیادی سیلیس (SiO₂) دارد. تولید شیشه پنجره، بطری، ظروف آزمایشگاهی، فیبر نوری، عدسیهای اپتیکی و آینهها تنها با استفاده از سنگ کوارتز امکانپذیر است.
- صنعت الکترونیک: کریستالهای کوارتز در ساعتها، کامپیوترها و تجهیزات مخابراتی برای حفظ فرکانس دقیق مورد استفاده قرار میگیرند. سیلیکون با خلوص بالایی که از این سنگ مشتق میشود، اساس اصلی تراشههای نیمه هادی، تزازیستورها و پنلهای خورشیدی است. کوارتز همچنین در صفحههای LCD، پنلهای لمسی و فیبر نوری برای انتقال سریع دادهها کاربرد دارد.
- صنعت ساختمان سازی و مهندسی: سنگ کوارتز به دلیل استحکام بالا در تولید بتن، سیمان و ملات به کار میرود. این سنگ همچنین در کاشیها، صفحههای کابینتها و کفپوشها به صورت کوارتز مهندسیشده (کوارتز خردشده + رزین) استفاده میشود. ماسه سیلیسی که از کوارتز مشتق شده در ساخت جادهها، خطوط راهآهن و پلها برای تقویت استحکام تحت مصرف قرار میگیرد.
- صنعت نفت و حفاری: ماسه سیلیسی با خلوص بالا در شکست هیدرولیکی برای استخراج نفت و گاز طبیعی ضروری است. ماسه کوارتز باعث میشود شکافهای ایجاد شده در سنگهای زیرزمینی باز بمانند و جریان نفت و گاز افزایش یابد.
- صنعت رنگسازی: پودر کوارتز (سیلیس) به رنگها، پوششها و درزگیرها اضافه میشود تا دوام و مقاومت در برابر آب و هوا را افزایش دهد. کوارتز همچنین در رنگهای خودرو، پوششهای صنعتی و لایههای ضدزنگ استفاده میشود.

سنگ کوارتز روتایل
نحوهی مراقبت از سنگ کوارتز
اگر به جمعآوری سنگها و استفاده از آنها برای اشیای تزئینی علاقهمند باشید احتمالا میدانید که آنها ممکن است پس از مدت کوتاهی آلوده شوند. یک تمیز کردن ساده با آب ولرم و صابون ملایم تمام چیزی است که برای از بین بردن آلودگیهای فیزیکی انباشته شده روی کوارتز شما لازم است. حتما آن را کاملا بشویید تا باقیمانده صابون از بین برود. کوارتز خود را به دقت با یک پارچه نرم خشک کنید تا از لکههای آبی که میتوانند بر درخشندگی طبیعی آن تاثیر بگذارد جلوگیری کرده باشید.
از ایجاد تغییرات دمایی ناگهانی که میتواند باعث ایجاد ترک در کوارتز شود، خودداری کنید. این سنگ را از مواد شیمیایی قوی که ممکن است به سطح آن آسیب برسانند دور نگه دارید. اگر چه کوارتز نسبتا سخت است، اما وارد کردن ضربه یا کوبیدن آن به سطح دیگری میتواند باعث شکستن این سنگ شود.
آیا منشا سنگ مروارید و کوارتز به هم مرتبط است؟
منشا و فرآیند تشکیل دو سنگ مروارید و کوارتز به طور کلی با یکدیگر متفاوت است و این دو هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. مروارید منشا آلی دارد و در واکنش به ذرات خارجی، درون بدن نرم تنان دو کفهای مانند صدفها تشکیل میشود. این در حالی است که کوارتز یک مادهی معدنی است که از سیلیس و اکسیژن تشکیل میشود و طی فرآیندهای زمین شناسی مانند تبلور ماگما یا رسوبگذاری در محیطهای آبی به وجود میآید.
کلام آخر
سنگ کوارتز علاوه بر زیبایی با ویژگیهای شیمیایی بینظیری که دارد در صنایع مختلفی چون جواهرسازی، رنگسازی و ساختمان سازی مورد استفاده قرار میگیرد. اگر جزو آن دسته افرادی باشید که به سنگ درمانی علاقهمند هستند میتوانید از خواش شفادهندهی این سنگ برای رسیدن به اهداف شخصی خود بهره ببرید. از نمونههای شفاف و درخشان گرفته تا مدلهای رنگی و رگهدار، هر یک از انواع سنگ کوارتز کاربرد خاص خودش را دارد. بنابراین، اگر به دنبال سنگی بادوام، زیبا و پرکاربرد هستید، کوارتز میتواند گزینهی خوبی باشد.
منابع: Aglaia ,Geology In