تاریخچه‌ی استیم به روایت تصویر؛ تکامل بزرگترین فروشگاه دیجیتال دنیا

این روزها استیم چهره‌ی پی‌سی گیمینگ است، ولی این پلتفرم مخصوص خرید، بازی کردن و به‌روزرسانی بازی‌های کامپیوتر، ره صدساله را یک‌شبه طی نکرد. چهره‌ی این فروشگاه دیجیتالی بازی‌ها طی سال‌ها تغییر زیادی کرده است و از یک پورتال ساده برای به‌روزرسانی کانتر استرایک ۱.۶ به وبسایت و برنامه‌ی همه‌کاره‌ای تبدیل شده است که در آن می‌توانید بازی‌ها را بخرید، درباره‌یشان نقد بنویسید و حتی در ساختشان مشارکت کنید، البته اگر سرگرم فروختن کلاه‌های تیم فورترس ۲ (Team Fortress 2)، کارت‌های بازی‌ها و چاقوهای ۴۰۰ دلاری در بخش بازار کاربران نباشید!

بیایید زمان را به عقب برگردانیم و ببینیم این پلتفرم محبوب چه مسیر طولانی‌ای را طی کرده تا به اینجا رسیده است.

۲۰۰۳

در ۱۲ سپتامبر، ۲۰۰۳، استیم راه‌اندازی شد تا ولو از راه آن بتواند پروسه‌ی به‌روزرسانی بازی‌هایی چون کانتر استرایک را ساده‌تر انجام دهد و در کنارش جلوی متقلب‌ها را بگیرد و به مخاطب دسترسی ساده‌تری به محتوایی بدهد که سازنده‌ی بازی به‌طور رسمی تولید کرده است. البته همه‌چیز بر وفق مراد نبود. بسیاری از بازیکنان استیم را به‌چشم تهدیدی برای پی‌سی گیمینگ دیدند، چون استیم نیازمند ارتباط اینترنتی دائم بود، آن هم در زمانی که فقط ۲۰ درصد از خانوارهای آمریکایی به اینترنت با باند پهن (Broadband) دسترسی داشتند. مشکل دیگر این بود که سرورهای احراز هویت استیم در برطرف کردن تقاضای زیاد مردم دچار مشکل شدند و دائماً دسترس بازیکنان را به بازی‌هایی که خریده بودند قطع می‌کردند. سرعت پایین دانلود، رابط کاربری بدقلق و به‌روزرسانی‌های پرتعداد را هم به فهرست مشکلات اضافه کنید تا متوجه شوید چرا تجربه‌ی اولیه‌ی بسیاری از افراد با استیم اصلاً خوشایند نبود.

در عکس بالا، تمرکز محدود استیم در روزهای اولیه‌ی حیاتش کاملاً مشهود است: تنها بازی‌هایی که در کلاینت استیم می‌بینید، بازی‌های خود ولو هستند و هیچ راهی هم برای خریدن آن‌ها از خود سایت وجود ندارد. خود کلاینت استیم بخش فروشگاه ندارد و تنها کاربرد آن وصل کردن بازیکن‌ها به سرور است، نه ترغیب آن‌ها به خرج کردن پول‌شان.

۲۰۰۴

انتشار نیمه‌عمر ۲ (Half-Life 2) شاید مهم‌ترین عامل انگیزه‌بخش برای تبدیل شدن استیم به چیزی که امروزه هست باشد. برای همین جای تعجب ندارد که بازی فضای زیادی را در فروشگاه به خود اختصاص داده است. ولو نمی‌خواست شما تجربه‌ی این شوتر تحسین‌شده را فراموش کنید. تازه برای تجربه‌ی آن باید در استیم ثبت‌نام می‌کردید.

۲۰۰۵

رگدال کونگ‌فو (Ragdoll Kong Fu) و داروینیا (Darwinia) اولین بازی‌هایی بودند که به استیم اضافه شدند و ولو هم سازنده‌یشان نبود. این خبر مهمی بود، چون ماهیت استیم از یک کلاینت دانلود و جستوگر سرور به یک فروشگاه واقعی تغییر پیدا کرد.

۲۰۰۶

در سال ۲۰۰۶ استیم شکل‌وشمایل به خود می‌گیرد. ایده‌ی فروش دیجیتالی (که برای آن سال ایده‌ای نو حساب می‌شد) زاده می‌شود و نوید آینده‌ی پیش‌رو را می‌دهد. دموهای رایگان و ویدئوهای HD نیز به سایت اضافه می‌شوند. در این سال حدوداً ۱۰۰ بازی در دسترس قرار می‌گیرند، برای همین دیده شدن و قابل‌جستجو بودن بازی‌ها به مسئله‌ای مهم تبدیل می‌شود.

۲۰۰۷

اضافه شدن ویژگی‌های جدید چون قابلیت جستجو، میانگین نمرات متاکریتیک و فیلترهایی چون پرفروش‌ترین بازی‌ها و عناوین جدید باعث می‌شوند که فروشگاه بسیار کارآمدتر شود. با اضافه شدن انجمن‌های کاربران، استیم نشان می‌دهد که کاربرانش را به‌عنوان بخشی ارزشمند از استیم حساب می‌کند.

داخل کلاینت استیم، تاسیس شدن پلتفرم استیم کامیونیتی (Steam Community) همراه با خود ویژگی‌های ارزشمند زیادی می‌آورد: مثل پیگیری آمار، فهرست دوستان، گروه‌های اجتماعی و  گفتگوی صوتی.

۲۰۰۸

اضافه شدن لینک دسته‌بندی بازی‌ها بر اساس ژانر و تمرکز بیشتر سایت روی فهرست عناوین جدید باعث می‌شود که پیدا کردن بازی موردنظر بین فهرست پرتعداد بازی‌ها – که روز به روز در حال گسترش بود – آسان‌تر شود. همچنین بخش‌های جدیدی چون اسپات‌لایت (Spotlight)، اسلاید عکس‌ها و بنر بزرگ مخصوص تبلیغ بازی‌ها باعث می‌شوند بعضی بازی‌های خاص در معرض دید ۲۰ میلیون کاربر استیم قرار بگیرند.

در حوزه‌ی نرم‌افزار، اضافه شدن قابلیت استیم کلاود (Steam Cloud) باعث می‌شود تجربه‌ی بازی یکسان بین چند کامپیوتر مجزا به‌مراتب آسان‌تر شود. همچنین این قابلیت فایل ذخیره‌ی بازی‌ها، چینش دکمه‌های کیبورد و تنظیمات بازی را بین کامپیوترهای مختلف هماهنگ نگه می‌دارد.

۲۰۰۹

اضافه شدن گزینه‌ی بازی‌های زیر ۵ دلار و زیر ۱۰ دلار حاکی از سیاست جدید استیم است: تشویق کاربران به خریدهای هیجانی و لحظه‌ای بازی‌ها. این سیاست جدید شالوده‌ی شوخی‌هایی است که گیمرها درباره‌ی فهرست بازی‌های ارزان‌قیمت و پرتعدادی که از استیم خریده‌اند مطرح می‌کنند؛ بازی‌هایی که در بک‌لاگ (Backlog) آن‌ها وجود دارد و احتمالاً هیچ‌گاه بازی‌شان نخواهند کرد.

۲۰۱۰

اکنون تخفیف‌ها به‌شکل درصد نمایش داده می‌شوند و تشخیص تخفیف عالی کار راحت‌تری شده است. نمودار آمار فعالیت استیم به بازدیدکنندگان یادآوری می‌کند که استیم تا چه حد در حال بزرگ شدن است. همچنین اضافه شدن حمایت از بازی‌های مکینتاش اولین اقدام استیم برای گسترش دادن بازار خود به قلمرویی فراتر از ویندوز است.

۲۰۱۱

تعداد بازی‌های استیم به بیش از ۱۰۰۰ عنوان رسیده است، برای همین استیم ابزاره‌ی (Widget) جدیدی برای توصیه کردن بازی‌ها را اضافه می‌کند تا فرآیند کشف بازی‌ها را راحت‌تر کند و با معضل «تعداد بیش از حد زیاد بازی‌ها» مبارزه کند. (آه، آن موقع چقدر جوان و خام بودیم که فکر می‌کردیم ۱۰۰۰ بازی زیاد است!)

ولو در واکنش به زیاد شدن جعل اکانت و کلاه‌برداری، قابلیت استیم گارد (Steam Guard) را اضافه می‌کند که فرآیند ورود دومرحله‌ای از راه ایمیل و (بعداً اپ موبایل استیم) را به سایت اضافه کرد. در این میان، مادسازها با اضافه شدن بخش کارگاه استیم (Steam Workshop) که مدت‌ها بود منتظرش بودند، حسابی خوشحال شدند. این بخش به کاربران اجازه می‌دهد محتوایی را که خود تولید کرده‌اند، مستقیماً از راه استیم توزیع کنند.

۲۰۱۲

با گسترش دی‌ال‌سی‌ها (DLC)، فیلتر «محتواهای قابل‌دانلود» به فهرست عناوین جدید اضافه می‌شود. همچنین به قسمت بالا و سمت چپ عکس تامبنیل بازی‌ها لیبل «دی‌ال‌سی» و «دمو» اضافه می‌شود. سیستم گرین‌لایت (Greenlight) استیم آغاز به کار می‌کند و تمرکز روزافزون استیم روی شفافیت را هرچه بیشتر مورد تاکید قرار می‌دهد، ولی در عین حال مشکلات مدیریت محتوای استیم را تشدید می‌کند.

استیم خود را از انحصار دسکتاپ بیرون می‌آورد و اپ موبایلش را منتشر می‌کند. بدین ترتیب گپ زدن، خریدن بازی و نصب بازی از راه دور و به‌طور لحظه‌ای ممکن می‌شوند. پس از آن بازار استیم (Steam Marketplace) لانچ می‌شود که به‌لطف آن، بازیکنان می‌توانند آیتم‌های داخل بازی را با پول داخل والت (Wallet) استیم‌شان خرید و فروش کنند.

۲۰۱۳

به‌لطف سیستم عامل استیم (SteamOS)، حمایت از لینوکس به استیم اضافه می‌شود و جای مکینتاش روی نوار جستجو (Navigation Bar) را می‌گیرد و روی ابزاره‌ی بازی‌های ویژه (Featured Games) نیز یک زیرمنوی جدید به آن اختصاص داده می‌شود. حالت صفحه بزرگ (Big Picture Mode) نیز به استیم اضافه می‌شود که به بازیکنان اجازه می‌دهد با دسته و روی صفحه‌ی تلویزیون بازی کنند. با اضافه کردن این سیستم استیم نشان می‌دهد که می‌خواهد قلمروی خود را به اتاق پذیرایی – که تاکنون در انحصار کنسول‌ها قرار داشت – گسترش دهد. اضافه کردن حالت ارلی اکسس (Early Acess) – یعنی دسترسی به بازی‌ها پیش از تمام شدن فرآیند ساخت‌شان – آزمایش جدید استیم است. با این‌حال، اقلیت‌پسند بودن این ویژگی باعث می‌شود که در ابتدا فقط یک بنر تبلیغاتی و یک دسته‌بندی جستجوی جدید به آن اختصاص داده شود.

در سال ۲۰۱۳ قابلیت اشتراک بازی بین اعضای خانواده (Family Share) نیز به استیم اضافه می‌شود و به کاربران اجازه می‌دهد بازی‌های خریداری‌شده‌یشان را، در مواقعی که خودشان در حال بازی کردن نیستند، بین کامپیوترهای دیگر به اشتراک بگذارند. علاوه بر این، نقد کاربران نیز در کنار امتیاز متاکریتیک به سایت اضافه می‌شود و بخش پروفایل کاربران نیز با یک سیستم ترازگیری شبیه به بازی‌های نقش‌آفرینی گسترش می‌یابد. هدف از اضافه کردن این سیستم انگیزه دادن به کاربران برای استفاده از قابلیت‌های اجتماعی سایت (مثل خرید و فروش آیتم‌ها و نقد نوشتن برای بازی‌ها) است.

۲۰۱۴

ابزاره‌ی سایت – که به‌تازگی به‌روزرسانی شده – نشان می‌دهد که تمرکز از «بازی به‌عنوان کالا» به «بازی به‌عنوان خدمات» در حال تغییر است. با توجه به واکنش ولرم بازیکنان به SteamOS، لینوکس از نوار جستجوی صفحه‌ی اصلی حذف می‌شود.

با ظهور استریم داخل خانه (In-Home Streaming)، لپ‌تاپ‌ها و تبلت‌ها به صفحه‌های نمایش بی‌سیم برای کامپیوترهای قوی تبدیل می‌شوند. قابلیت برادکست کردن به جایگزینی درون‌نهادینه‌شده در خود استیم برای توییچ (Twitch) تبدیل می‌شود و به کاربران استیم اجازه می‌دهد بازی کردن دوستان خود را تماشا کنند و ویدئوی بازی کردن خود را به اشتراک بگذارند. گزینه‌ی تماشای خانواده (Family View) به والدین اجازه می‌دهد محتوایی را که فرزندانشان به آن دسترسی خواهند داشت محدود و کنترل کنند.

اواخر ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶

در اواخر سال ۲۰۱۴ به‌روزرسانی اکتشاف (Discovery Update) منتشر می‌شود و شکل و شمایلی را که استیم تا به امروز حفظ کرده است معرفی می‌کند. صفحه‌ی اصلی پر از گزینه‌های مرتبط با توصیه‌ی بازی بر اساس سلیقه‌ی شخصی کاربران می‌شود: از صف اکتشاف (Discovery Queue) خود استیم گرفته تا توصیه‌ی توصیه‌کنندگان (Curators) محبوب کامیونیتی که کارشان معرفی کردن بازی‌های مناسب برای سلیقه‌های متفاوت است. در سال ۲۰۱۵ یک بخش سخت‌افزار اضافه شد تا از دسته‌ی استیم، لینک استیم و دستگاه‌های استیم پشتیبانی کند. در سال  ۲۰۱۶ به مناسبت انتشار اوکولوس ریفت (Oculus Rift) و اچ‌تی‌سی وایو (HTC Vive) بخش واقعیت مجازی (VR) به سایت اضافه شد.

۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ و آینده

استیم این روزها در مقایسه با سال ۲۰۱۵ یا ۲۰۱۶ چندان متفاوت به نظر نمی‌رسد، ولی بسیاری از این تفاوت‌ها در باطن وجود دارند. مثلاً دیگر استیم گرین‌لایت وجود ندارد و با استیم دایرکت (Steam Direct) جایگزین شده است. این سیستم به همه اجازه می‌دهد هر بازی‌ای را که می‌خواهند به فروشگاه عرضه کنند و دیگر به تایید اعضای جامعه‌ی استیم نیازی نیست.

به‌لطف این تغییر سیاست، هر بازی‌ای (به‌شرط این‌که غیرقانونی یا «ترول» نباشد) می‌تواند روی این پلتفرم منتشر شود. یک سری فیلتر هم اضافه شده‌اند تا بازیکنان راحت بتوانند محتوای بزرگ‌سالانه را از فهرست محتوایی که می‌بینند حذف کنند.

همچنین ولو بیشتر از قبل وارد حوزه‌ی استریم زنده شده است و حتی گزینه‌ی استریم سازندگان بازی روی صفحه‌ی بازی به سایت اضافه شده است. همچنین استیم سایت Steam.tv را لانچ کرد که می‌توانست به رقیبی برای توییچ تبدیل شود، ولی ظاهراً این اتفاق نیفتاد. همچنین دستگاه‌های استیم نیز شکست خوردند، ولی استیم از لینوکس دل نکند و طی به‌روزرسانی‌هایی بازی‌های بیشتری را برای  این سیستم عامل اوپن‌سورس – من‌جمله SteamOS – در دسترس قرار داد.

بیشتر بخوانید: بهترین بازی‌های رایگان استیم

استیم بخش ویدئو هم دارد (هرچند رشد آن کند است) و بخش نرم‌افزارهای غیربازی استیم نیز با این‌که در ابتدا جنجالی بود، اکنون به بخشی عادی از فروشگاه تبدیل شده است و در آن می‌توانید نرم‌افزارهای ادیت عکس و ویدئو و… بخرید. با این‌که استیم در زمینه‌ی سخت‌افزارها موفقیت چندانی نداشته است، ولی همچنان تمرکز زیادی روی سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای واقعیت مجازی دارد و اکنون بخش واقعیت مجازی به یکی از بخش‌های اصلی فروشگاه تبدیل شده است. همچنین به نظر می‌رسد استیم دک (Steam Deck)، دستگاه قابل‌حمل استیم، به اولین موفقیت بزرگ استیم در حوزه‌ی سخت‌افزار تبدیل شود.

به نظر می‌رسد که اکنون استیم در نقطه‌ی شروع جدیدی قرار دارد. به‌لطف استیم گرین‌لایت و استیم دایرکت فهرست بازی‌های قابل‌دسترس در استیم بسیار زیاد شده بود، ولی به نظر می‌رسد طی سال‌های آتی قرار است این فهرست بزرگ‌تر و متنوع‌تر شود. با بزرگ شدن مجموعه بازی‌های فروشگاه، گزینه‌های کشف بازی و توصیه‌ی بازی نیز در حال گسترش هستند. در این تردیدی نیست که استیم آینده در مقایسه با استیم زمان حال بسیار متفاوت به نظر خواهد رسید، همان‌طور که استیم زمان حال زمین تا آسمان با سیستم به‌روز رسانی کانتر استرایک که به نوعی نقطه‌ی شروع استیم بود، متفاوت به نظر می‌رسد.

منبع: PC Gamer