نقد کتاب «باغ وحش شیشهای» تنسی ویلیامز؛ یکی از بهترین نمایشنامههای تاریخ
«باغوحش شیشهای» یکی از تأثیرگذارترین نمایشنامههای قرن بیستم و اثری است که نام تنسی ویلیامز را بهعنوان یکی از برجستهترین نمایشنامهنویسان آمریکا تثبیت کرد. این نمایشنامه که در سال ۱۹۴۴ به صحنه رفت، با استقبال گستردهای روبهرو شد و همچنان یکی از ماندگارترین آثار درام مدرن محسوب میشود. ویلیامز در این اثر، ترکیبی از واقعگرایی روانشناختی و نمادگرایی شاعرانه را ارائه میدهد و تصویری تلخ، اما درخشان از خانوادهای شکستخورده را ترسیم میکند.
درباره نویسنده
تنسی ویلیامز، نام مستعار توماس لانیر ویلیامز سوم، یکی از بزرگترین نمایشنامهنویسان قرن بیستم آمریکا بود. وی در سن ۳۳ سالگی با نمایشنامه موفق «باغ وحش شیشهای» (۱۹۴۴) در نیویورک به شهرت رسید. این نمایشنامه تا حد زیادی منعکس کننده زندگی خانوادگی ناخوشایند ویلیامز و سرآغاز رشتهای از موفقیتها برای خود بود. بسیاری از آثار برجسته ویلیامز برای سینما اقتباس شدهاند. او علاوه بر نمایشنامه، داستان کوتاه، شعر، مقاله و کتاب خاطرات نیز نوشتهاست. در سال ۱۹۷۹، چهار سال پیش از مرگش، ویلیامز به تالار مشاهیر تئاتر آمریکا راه یافت.
خلاصه داستان «باغ وحش شیشهای»
داستان نمایشنامه درباره تام وینگفیلد است که در قالب یک روایت خاطرهای، زندگیاش را با مادر سلطهجویش آماندا و خواهر شکننده و منزویاش لورا بازگو میکند. پدر خانواده سالها پیش آنها را ترک کرده و اکنون این سه نفر در خانهای تنگ و تاریک در سنلوییس زندگی میکنند. آماندا که در گذشتهای پرشکوه و اشرافی زندگی کرده، نمیتواند با واقعیت کنونی کنار بیاید و تلاش میکند آینده دخترش را تضمین کند. تام، که روحیهای شاعرانه دارد، از زندگی پر از محدودیت و وظایف طاقتفرسا به ستوه آمده و آرزوی فرار دارد. لورا، دختری خجالتی و آسیبپذیر، در دنیایی خیالی از مجسمههای شیشهای حیوانات پناه گرفته است. ورود جیم اوکانر، مهمان ناخواندهای که امید واهی برای لورا میآورد، اوج دراماتیک نمایشنامه را رقم میزند.
نقد کتاب «باغ وحش شیشهای»
نمایشنامه «باغ وحش شیشهای» از بهترین آثار تنسی ویلیامز شناخته شده و موضوعات اصلی آن حول خاطره، ناامیدی، خانواده، رؤیاهای ازدسترفته و گریز از واقعیت میچرخد. ویلیامز با مهارتی بینظیر، نشان میدهد که چگونه شخصیتهایش در چنبره گذشته و خیالات غیرواقعی خود اسیرند. آماندا، مادر خانواده، در توهم گذشتهای پرزرقوبرق زندگی میکند و حاضر نیست بپذیرد که دوران جوانی و جذابیتهای اجتماعیاش به پایان رسیده است. او مدام در تلاش است دخترش را از این انزوا بیرون بکشد، اما این تلاش بیشتر به یک زورگویی مادرانه تبدیل میشود تا حمایت واقعی. تام، در تضادی درونی میان وظیفه و آرزو گرفتار شده است. از یک سو احساس مسئولیت نسبت به مادر و خواهرش دارد و از سوی دیگر، رؤیای زندگی مستقل را در سر میپروراند. سرانجام تصمیم به ترک خانواده میگیرد، اما این انتخاب نیز با عذاب وجدان و احساس گناه همراه است.
منتقدان در نقد کتاب «باغ وحش شیشهای» به این موضوع تأکید میکنند که نمادگرایی در نمایشنامه، یکی از نقاط قوت و ویژگیهای منحصربهفرد آن است. عنوان «باغوحش شیشهای» خود نمادی از شکنندگی و انزوا است. لورا، درست مانند مجموعه شیشهای ظریفش، شخصیتی شکننده دارد که با کوچکترین ضربهای فرومیریزد. هر جانور شیشهای میتواند نشاندهنده یک بخش از شخصیت یا آرزوهای لورا باشد. شمعها و فضای تاریک صحنه نمادی از خاطرات و رویاهای گذشته هستند، و ماشیننویسی تام نشاندهنده تمایل او به فرار از زندگی خانوادگیاش است.
نمایشنامه در چهار صحنه ارائه میشود و روایتی از نگاه تام است و همین امر، آن را از درامهای واقعگرایانه متداول متمایز میکند. ویلیامز از سبک «تئاتر خاطره» استفاده کرده که فضایی ملایم، شاعرانه و گاه سوررئال به نمایش میدهد. نورپردازی خاص، موسیقیهای نوستالژیک و استفاده از مونولوگهای مستقیم به مخاطب، همگی این حس خاطرهگون را تقویت میکنند. تام، که نقش راوی را بر عهده دارد، خود را درگیر مرز میان گذشته و حال میبیند. او نمایش را از آیندهای نامشخص روایت میکند، اما همچنان در گذشته زندگی میکند و تحت تأثیر آن است.
همچنین در نقد کتاب «باغ وحش شیشهای» میتوان دریافت که این نمایشنامه را میتوان به عنوان یک بررسی از تأثیرات شکست و انزوا بر فرد و خانواده، یک تحلیل از رویاهای زندگی مدرن در آمریکا، یا به عنوان یک تصویر از تلاشهای ناموفق برای رسیدن به آرزوها تفسیر کرد. برخی نیز به آن به عنوان یک داستان خانوادگی نگاه میکنند که به موضوعاتی مانند مسئولیت، فداکاری و ترک خانه میپردازد.
پذیرش عمومی نمایشنامه از همان ابتدا بسیار مثبت بود. منتقدان آن را اثری تأثیرگذار و غمانگیز دانستند که توانسته روابط خانوادگی، تنهایی و رؤیاهای شکستخورده را با دقتی ظریف و شاعرانه به تصویر بکشد. از نظر فرم، این نمایشنامه انقلابی در تئاتر مدرن محسوب میشود، زیرا برخلاف نمایشهای سنتی، بیش از آنکه بر کنشهای بیرونی تمرکز کند، درونیات و خاطرات شخصیتها را آشکار میکند.
چرا «باغ وحش شیشهای» را نخوانیم؟
با این حال، نمایشنامه بینقص نیست و برخی منتقدان به آن ایراداتی وارد کردهاند. یکی از نقاط ضعف آن، کمبود کنش دراماتیک است. برخلاف نمایشنامههایی مانند «گربه روی شیروانی داغ» که تنشهای شدیدی میان شخصیتها جریان دارد، «باغوحش شیشهای» بیشتر بر فضاسازی و احساسات درونی تمرکز دارد. برخی نیز معتقدند که شخصیتها بیش از حد منفعل و تسلیم سرنوشت خود هستند. حتی ممکن است به این نکته اشاره کنند که ممکن است به این نکته اشاره کنند که نمایشنامه بیش از حد به خودمحوری و خودشیفتگی تام میپردازد و شخصیتهای دیگر مانند لورا و مادرش به اندازه کافی توسعه نیافتهاند.
چالش اصلی برای خوانندگان یا تماشاگران ممکن است درک تعادل بین واقعیت و خیال باشد که ویلیامز به آن میپردازد. همچنین، موضوعاتی مانند انزوا و ناتوانی ممکن است برای برخی افراد بیش از حد تلخ یا ناراحتکننده باشد.
آیا «باغ وحش شیشهای» ارزش خواندن دارد؟
تأثیر این نمایشنامه بر تئاتر معاصر غیرقابلانکار است. از نظر سبک، ساختار و شخصیتپردازی، این اثر الهامبخش بسیاری از نمایشنامهنویسان نسلهای بعدی بوده است. ردپای «باغوحش شیشهای» را میتوان در آثار سام شپرد، دیوید ممت و حتی ادوارد آلبی مشاهده کرد. این نمایشنامه همچنین زمینه را برای گسترش سبک «تئاتر خاطره» و ورود مفاهیم شاعرانه و ذهنی به تئاتر مدرن هموار کرد.
در نهایت، «باغوحش شیشهای» را میتوان اثری عمیق، تأثیرگذار و شاعرانه دانست که با پرداختن به موضوعاتی مانند خاطرات، تنهایی، گریز از واقعیت و شکاف میان رؤیا و واقعیت، همچنان برای مخاطبان امروزی نیز جذاب و قابلدرک است. این نمایشنامه نهتنها داستان یک خانواده را روایت میکند، بلکه تصویری از احساسات انسانی مشترک ارائه میدهد. تام، آماندا و لورا، هرکدام نماینده بخشی از انسانهایی هستند که در گذشته اسیرند، از آینده میترسند و در حال، جایی برای امید ندارند. شاید همین جهانشمولی است که باعث شده «باغوحش شیشهای» پس از دههها همچنان درخشان باقی بماند.
20 %
85,000
68,000 تومان
«باغوحش شیشهای» یک اثر ماندگار است که با بهرهگیری از نمادگرایی و ساختار خاطرهمحور، به بررسی پیچیدگیهای روابط خانوادگی و تأثیرات رویاها و واقعیت بر زندگی روزمره میپردازد. این نمایشنامه به عنوان یک شاهکار در ادبیات نمایشی باقی میماند که همچنان مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد.
منبع: دیجیکالا مگ
