۹ راهکار ساده برای پیشگیری از سکته‌ی مغزی و افزایش طول عمر
آشنایی با راه‌های پیشگیری از سکته‌ی مغزی اهمیت زیادی دارد، چرا که این بیماری یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر و از کارافتادگی در سراسر جهان است. سکته‌ی مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که عروق خونی مغز مسدود یا پاره شوند. این عروق خونی مسؤولیت انتقال خون و اکسیژن را به سلول‌های مغز بر عهده دارند. درنتیجه، انسداد یا پاره شدن آنها باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود.
بعضی از عوامل خطر سکته‌ی مغزی مثل بالا رفتن سن و سابقه‌ی خانوادگی بیماری قابل تغییر نیستند. اما شما می‌توانید سایر عوامل خطر را که با سبک زندگی در ارتباط هستند، کنترل کنید. تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا درباره‌ی بهترین راه‌ی پیشگیری از سکته‌ی مغزی اطلاعات بیشتری کسب کنید.
علائم سکته‌ی مغز چیست؟
راه‌های پیشگیری از سکته‌ی مغزی در خواب و بیداری
ورزش پیشگیری از سکته‌ی مغزی؛ چقدر ورزش کنیم تا سالم بمانیم؟
داروهای پیشگیری از سکته‌ی مغزی کدام‌اند؟
علائم سکته‌ی مغز چیست؟
قبل از بررسی علائم سکته‌ی مغزی بهتر است با انواع مختلف این بیماری آشنا شوید. سکته‌ی مغزی به ۲ دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
- سکته‌ی مغزی ایسکمیک: سکته‌ی مغزی ایسکمیک زمانی رخ میدهد که لخته‌ی خون باعث انسداد رگ می‌شود و انتقال خون و اکسیژن را به مغز مختل می‌کند. ۸۰ درصد موارد ابتلا به سکته‌ی مغزی از نوع ایسکمیک است.
- سکته‌ی مغزی هموراژیک: سکته‌ی مغزی هموراژیک زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی در مغز یا نزدیک آن پاره شود.
علاوه بر این، یک نوع سکته‌ی مغزی دیگر هم وجود دارد که به آن حمله‌ی ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته‌ی مغزی خفیف می‌گویند. در این بیماری، جریان خون به‌طور موقت در بخشی از مغز مختل می‌شود. علائم TIA در عرض ۲۴ ساعت برطرف می‌شوند، با این حال مهم است که مراقبت‌های پزشکی را دریافت کنید.
سکته‌ی مغزی اغلب روی افراد تاثیر فوری دارد. رایج‌ترین علائم این بیماری عبارتند از:
- مشکل در صحبت کردن
- افتادگی یا بی‌حسی صورت
- ضعف یا فلج در یک سمت بدن
- مشکل در دیدن یا راه رفتن
- گیجی
- سردرد شدید (سکته‌ی مغزی هموراژیک)
اگر این علائم را در خود یا شخص دیگری مشاهده کردید، فورا با اورژانس (تلفن ۱۱۵) تماس بگیرید. اقدام سریع می‌تواند از عوارض طولانی‌مدت و حتی مرگ جلوگیری کند.
راه‌های پیشگیری از سکته‌ی مغزی در خواب و بیداری
عوامل خطر سکته‌ی مغزی به ۲ دسته تقسیم می‌شوند: آن‌هایی که می‌توانید کنترل کنید و آن‌هایی که غیرقابل کنترل هستند. از عوامل خطر غیرقابل کنترل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوامل ژنتیکی (مانند سابقه‌ی خانوادگی بعضی از بیماری‌ها که خطر سکته‌ی مغزی را افزایش می‌دهند.)
- جنسیت (سکته‌ی مغزی تا سن ۸۰ سالگی در مردان شایع‌تر است.)
- سن (هر چقدر سن شما بالاتر باشد، احتمال سکته‌ی مغزی بیشتر است.)
- نژاد (بعضی از نژادها و قومیت‌ها بیشتر از دیگران در معرض خطر سکته‌ی مغزی هستند.)
خوشبختانه، بسیاری از عوامل خطر مرتبط با سکته‌ی مغزی را می‌توان کنترل کرد یا حداقل تحت تاثیر قرار داد. اصلاح بعضی از جنبه‌های سبک زندگی و دریافت درمان‌های پزشکی مناسب می‌تواند خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی را کاهش دهد. در ادامه این موارد را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
۱. از افزایش فشار خون خود جلوگیری کنید
فشار خون طبیعی باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه باشد. افزایش فشار خون یک عامل خطر مهم برای سکته‌ی مغزی است، به طوری که خطر ابتلا به این بیماری را ۲ تا چهار برابر افزایش میدهد. تخمین زده می‌شود که کنترل فشار خون می‌تواند از حدود ۴۰ درصد موارد ابتلا به سکته‌ی مغزی جلوگیری کند.
رعایت نکات زیر به کاهش فشار خون و درنتیجه پیشگیری از سکته‌ی مغزی کمک می‌کند:
- مقدار مصرف نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
- از خوردن غذاهای پرچرب مانند فست فود و بستنی خودداری کنید.
- هر روز چهار تا پنج لیوان میوه و سبزی و چند سروینگ غلات کامل و لبنیات کم‌چرب مصرف کنید.
- ۲ تا سه بار در هفته ماهی بخورید.
- حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید.
- اگر سیگار می‌کشید، برای ترک آن اقدام کنید.
- فشار خون خود را به‌طور منظم با دستگاه‌ی فشارسنج اندازه بگیرید.
- در صورت نیاز، تحت نظر پزشک از داروهای کاهنده‌ی فشار خون استفاده کنید.
۲. قند خون‌تان را کنترل کنید
دیابت یک عامل خطر مهم برای سکته‌ی مغزی است. در حقیقت، ۲۰ درصد مرگ‌ومیرها در افراد مبتلا به دیابت در اثر سکته‌ی مغزی رخ میدهد. چون بالا بودن قند خون به‌مرور زمان به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و احتمال تشکیل لخته را در آنها افزایش میدهد.
مدیریت دیابت با تغییر سبک زندگی (افزایش فعالیت بدنی و پیروی از رژیم غذایی مناسب) به کاهش خطر سکته‌ی مغزی کمک می‌کند. بعضی از افراد هم ممکن است برای حفظ قند خون در محدوده‌ی طبیعی به دارو نیاز داشته باشند.
۳. سطح کلسترول خون خود را کاهش دهید
کنترل کلسترول خون فقط به‌معنی کاهش کلسترول بد (LDL) نیست، چرا که افزایش کلسترول خوب (HDL) هم مهم است. در حقیقت، این ۲ نوع کلسترول تاثیر متفاوتی بر سکته‌ی مغزی دارند. بالا بودن LDL خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی ایسکمیک را افزایش میدهد، در حالی که که پایین بودن HDL یکی از عوامل خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی هموراژیک است.
یک رژیم غذایی متعادل که حاوی چربی‌های سالم مانند روغن زیتون، آووکادو، ماهی و آجیل است می‌تواند به حفظ LDL و HDL در محدوده‌ی مناسب کمک کند. بعضی از افراد هم باید از دارو برای کاهش کلسترول و کاهش خطر تجمع پلاک در شریان‌ها استفاده کنند.
۴. از نوشیدن الکل بپرهیزید
پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها برای پیشگیری از سکته‌ی مغزی است. چون الکل فشار خون را بالا می‌برد و همان‌طور که می‌دانید فشار خون بالا یکی از عوامل خطر سکته‌ی مغزی است. امروزه روش‌های مختلفی برای ترک الکل وجود دارد که می‌توانید برای انتخاب بهترین گزینه با پزشک صحبت کنید.
۵. سیگار کشیدن را ترک کنید
سیگار از راه‌های مختلف باعث لخته شدن خون می‌شود. برای مثال، خون را غلیظ می‌کند و میزان تجمع پلاک را در رگ‌ها افزایش میدهد. آمارها نشان میدهد که خطر ابتلا به سکته‌ی مغزی ایسکمیک در افراد سیگاری ۲ تا چهار برابر بیشتر از افرادی است که سیگار نمی‌کشند.
خبر خوب این است که وقتی سیگار را ترک کردید، فورا از فواید این کار بهره‌مند می‌شوید. بر اساس تحقیقات، در عرض ۲ تا چهار سال پس از ترک سیگار، خطر سکته‌ی مغزی مرتبط با آن تقریبا به صفر می‌رسد. با این حال، ترک سیگار می‌تواند دشوار باشد. اگر نمی‌توانید به‌تنهایی سیگار کشیدن را کنار بگذارید، با پزشک در مورد نحوه‌ی انجام این کار مشورت کنید.
۶. وزن خود را در محدوده‌ی سالم حفظ کنید
اضافه وزن و چاقی از عوامل خطر اصلی سکته‌ی مغزی هستند. چون با سایر بیماری‌هایی که احتمال ابتلا به سکته‌ی مغزی را افزایش می‌دهند، از جمله فشار خون بالا و دیابت، ارتباط دارند. معمولا کارشناسان برای بررسی چاقی از معیاری به‌نام شاخص توده‌ی بدنی (BMI) استفاده می‌کنند. BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. با این حال، امروزه مشخص شده است که چاقی شکمی یا نسبت دور کمر به دور باسن بیشتر از BMI با سکته‌ی مغزی مرتبط است.
خطر سکته‌ی مغزی در افراد مبتلا به اضافه وزن (BMI بین ۲۵ تا ۲۹/۹) در مقایسه با کسانی که وزن نرمال دارند (BMI بین ۱۸/۵ تا ۲۴/۹) تقریبا ۲۲ درصد بیشتر است. در افراد چاق (BMI بالاتر از ۳۰) احتمال بروز این بیماری ۶۴ درصد بالاتر از افراد با وزن طبیعی است.
حتی چهار تا پنج کیلو کاهش وزن هم می‌تواند برای پیشگیری از سکته‌ی مغزی مفید باشد. تکنیک‌های مختلفی برای کاهش وزن وجود دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اصلاح رژیم غذایی و فعالیت بدنی منظم اشاره کرد. با این حال، بعضی از افراد برای کمک به کاهش وزن باید دارو مصرف کنند یا حتی جراحی شوند.
۷. خواب را جدی بگیرید
تحقیقات نشان میدهد که پایین بودن کیفیت خواب با افزایش خطر سکته‌ی مغزی مرتبط است و به مشکلاتی مانند خستگی، ضعف حافظه و حتی اضطراب و افسردگی منجر می‌شود. از مشکلات خواب مرتبط با سکته‌ی مغزی می‌توان به بی‌خوابی، خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، آپنه‌ی خواب و… اشاره کرد.
همان‌طور که بی‌خوابی برای سلامتی مضر است، خواب بیش از حد هم می‌تواند به بدن آسیب برساند. بر اساس تحقیقات، کسانی که بیش از ۹ ساعت در شب می‌خوابند در معرض خطر سکته‌ی مغزی هستند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که حد اعتدال را رعایت کنید و هر شب هفت تا هشت ساعت بخوابید. اگر به‌تنهایی قادر به انجام این کار نیستید، با پزشک در مورد داروها و تکنیک‌های که به داشتن خواب کافی و باکیفیت کمک می‌کنند، صحبت کنید.
۸. رژیم غذایی سالم داشته باشید
پیروی از رژیم غذایی سالم نه‌تنها به کاهش وزن کمک می‌کند، بلکه می‌تواند روی عوامل خطر مرتبط با سکته‌ی مغزی تاثیر بگذارد. برای مثال:
- کاهش مصرف سدیم به کاهش فشار خون کمک می‌کند. سدیم در نمکی که به غذاها اضافه می‌کنید، تنقلات شور و غذاهای کنسروی به‌وفور یافت می‌شود.
- افزایش مصرف چربی‌های سالم مانند ماهی و روغن زیتون می‌تواند سطح کلسترول خون را بهبود بخشد.
- محدود کردن مصرف قند با کنترل آسان‌تر قند خون مرتبط است.
برای کاهش وزن لازم نیست روی شمارش کالری تمرکز کنید. در عوض، غذاهای سالم مثل میوه‌ها و سبزیجات تازه، حبوبات، غلات کامل، ماهی و مرغ بخورید و میزان مصرف گوشت قرمز و غذاهای فرآوری‌شده را کاهش دهید.
۹. فیبریلاسیون دهلیزی را درمان کنید
فیبریلاسیون دهلیزی (AF یا Afib) یک نوع آریتمی قلبی یا ضربان قلب نامنظم است که خطر لخته شدن خون و سکته‌ی مغزی را بالا می‌برد. این بیماری باید به‌درستی توسط پزشک تشخیص داده شده و درمان شود. در بیشتر افراد، درمان شامل مصرف دارو برای جلوگیری از لخته شدن خون است.
برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی و پیشگیری از سکته‌ی مغزی باید:
- در صورت مشاهده‌ی علائمی مثل تپش قلب یا تنگی نفس به پزشک مراجعه کنید.
- داروهای تجویزشده توسط پزشک را دقیقا طبق دستور مصرف کنید.
ورزش پیشگیری از سکته‌ی مغزی؛ چقدر ورزش کنیم تا سالم بمانیم؟
ورزش فشار خون را که یک عامل خطر مهم برای سکته‌ی مغزی است، کاهش میدهد. همچنین می‌تواند سایر عوامل خطر مرتبط با این بیماری از جمله چاقی، کلسترول بالا و دیابت را کنترل کند.
برای پیشگیری از سکته‌ی مغزی باید به‌طور منظم ورزش کنید و فعالیت‌هایی را انجام دهید که ضربان قلب شما را بالا می‌برند. سعی کنید در طول هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید. برای رسیدن به این هدف می‌توانید حداقل پنج روز در هفته و هر بار حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. اگر برای ۳۰ دقیقه ورزش پیوسته وقت کافی ندارید، آن را به بازه‌های ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم کنید.
فعالیت با شدت متوسط مثل پیاده‌روی برای اکثر افراد بی‌خطر است، با این حال توصیه می‌شود قبل از شروع برنامه‌ی ورزشی خود با پزشک صحبت کنید. مشورت با پزشک برای بسیاری از افراد به‌خصوص کسانی که به بیماری‌های مزمن مثل دیابت، روماتیسم یا آرتروز مبتلا هستند، ضروری است.
پیشگیری از سکته‌ی مغزی دوم با ورزش
اگر سابقه‌ی ابتلا به سکته‌ی مغزی را دارید، از پزشک خود بپرسید که چه نوع فعالیتی برای شما بی‌خطر است. پزشک ممکن است ۳۰ تا ۹۰ دقیقه ورزش متوسط را در هفته توصیه کند. یکی از راه‌های انجام این کار این است که یک تا سه روز در هفته و هر بار ۳۰ دقیقه ورزش کنید. اگر بعد از سکته‌ی مغزی یک برنامه توانبخشی را شروع کرده باشید، تیم توانبخشی می‌تواند برنامه‌ی ورزشی مناسب را برای شما تنظیم کند.
داروهای پیشگیری از سکته‌ی مغزی کدام‌اند؟
انواع مختلفی از داروها می‌توانند به جلوگیری از سکته‌ی مغزی کمک کنند. قرص پیشگیری از سکته‌ی مغزی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضدپلاکت مانند آسپرین: از چسبیدن پلاکت‌های خون به یکدیگر جلوگیری می‌کنند.
- داروهای ضدانعقاد خون مانند وارفارین: مانع لخته شدن خون می‌شوند.
- استاتین‌ها مثل سیمواستاتین و آتورواستاتین: سطح کلسترول خون را کاهش می‌دهند.
- داروهای پرفشاری خون مثل مسدودکننده‌های کانال کلسیم و مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین: به کاهش فشار خون کمک می‌کنند.
- دیورتیک‌ها: از تجمع مایعات در بدن جلوگیری می‌کنند و فشار خون را کاهش می‌دهند.
کلام پایانی
اگر در معرض خطر سکته‌ی مغزی هستید، به پزشک مراجعه کنید تا با راه‌های پیشگیری از بروز این بیماری آشنا شوید. راهکارهایی که معمولا برای پیشگیری از سکته‌ی مغزی پیشنهاد می‌شوند، روی جنبه‌های مختلف سلامتی تاثیر می‌گذارند و حتی می‌توانند خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها را نیز کاهش دهند.
منابع: healthline, health.harvard, myhealth.alberta, medicalnewstoday
