انواع خونریزی و روش متوقف کردن آن‌ها؛ مرز باریک مرگ و زندگی
درمان خونریزی مهم‌ترین اقدامی است که باید در حوادث و سوانح انجام داد. اگر یک پنجم خون خود را از دست بدهید، فشارخونتان افت می‌کند و قلب برای انتقال خون به اندام‌های داخلی بدن دچار مشکل میشود. این موضوع به بروز وضعیتی به نام «شوک هیپوولمیک» منجر میشود که درمان نکردن آن کشنده است. شوک هیپوولمیک یا شوک ناشی از کاهش حجم خون، شایع‌ترین شوکی است که در افراد مصدوم مشاهده میشود.
با توجه به اینکه کدام یک از عروق بدن آسیب دیده باشد، خونریزی به ۳ دسته‌ی خونریزی سرخرگی، سیاهرگی و مویرگی تقسیم میشود. خونریزی سرخرگی در عروقی که خون را از قلب به سایر نقاط بدن منتقل می‌کنند و خونریزی سیاهرگی در عروقی که خون را به قلب بازمی‌گردانند، رخ می‌دهد. خونریزی مویرگی در کوچک‌ترین عروق خونی که سرخرگ‌ها را به سیاهرگ‌ها متصل می‌کنند، اتفاق می‌افتد. خونریزی شدید می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل، این مقاله از دیجی‌کالا مگ را به آشنایی با انواع خونریزی اختصاص داده و نکاتی را درباره‌ی کمک‌های اولیه ارائه خواهیم داد.
درمان خونریزی با توجه به نوع عروق آسیب‌دیده
انواع اصلی خونریزی از جهات مختلف با هم تفاوت دارند. خون سرخرگ‌ها با فشار از بدن خارج میشود. اما خروج خون سیاهرگ‌ها به‌آرامی و به صورت جریان مداوم و خروج خون مویرگ‌ها به صورت چکه کردن است.
خونریزی از سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها می‌تواند شدید باشد و به همین دلیل باید بلافاصله برای درمان خونریزی اقدام کرد. خونریزی مویرگی که رایج‌ترین نوع خونریزی محسوب میشود، خفیف بوده و راحت‌تر کنترل میشود.
خونریزی سرخرگی
خونریزی سرخرگی، شدیدترین نوع خونریزی است که معمولا از آسیب‌دیدگی اندام‌ها و عروق خونی ناشی میشود. خونی که از سرخرگ‌ها خارج میشود، با خون سایر عروق بدن متفاوت است. به‌عنوان مثال، رنگ آن به دلیل داشتن اکسیژن قرمز روشن است. علاوه بر این، با جهش و فشار از بدن خارج میشود.
با توجه به اینکه میزان فشارخون در سرخرگ‌ها در مقایسه با سیاهرگ‌ها بیشتر است، پاره شدن سرخرگ‌های بزرگ باعث میشود خون قابل‌توجهی از بدن خارج شود. کنترل این نوع خونریزی می‌تواند سخت باشد. چون فشار آن از تپش قلب ناشی شده و به‌راحتی لخته یا متوقف نمی‌شود. راهکارهای زیر می‌توانند به درمان خونریزی سرخرگی کمک کنند؛
- با دستکش لاتکس و گاز استریل روی جراحتی که باعث خونریزی شده، فشار مستقیم وارد کنید. همچنین برای دریافت کمک‌های پزشکی با اورژانس تماس بگیرید.
- در صورت قطع خونریزی، باید روی محل جراحت را با گاز استریل و پانسمان بپوشانید تا فشار روی زخم ادامه پیدا کند. برای اینکه متوجه شوید خونریزی متوقف شده یا خیر، پانسمان را از روی زخم برندارید. بهتر است کمی دست خود را بلند کنید تا ببینید آیا خون نشت می‌کند یا خیر.
- اگر سرخرگ دست یا پا پاره شده است، بالا نگه داشتن این اندام‌ها نسبت به سطح قلب می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- اگر تلاشتان برای جلوگیری از خروج خون از بدن بی‌نتیجه بود، از «رگ‌‌بند» یا «تورنیکت» (Tourniquet) در بالای محل خونریزی استفاده کنید.
خونریزی سیاهرگی
شدت خونریزی سیاهرگی از نوع سرخرگی کمتر است. با این حال می‌تواند به مرگ بیمار منجر شود. بنابراین، به درمان اورژانسی نیاز دارد. خونی که از سیاهرگ‌ها خارج میشود اکسیژن زیادی نداشته و به همین دلیل رنگ آن قرمز تیره است. علاوه بر این، چون سیاهرگ‌ها تحت فشار مستقیم قرار ندارند، خون به طور پیوسته و با شدت کمتری نسبت به سرخرگ‌ها از بدن خارج میشود. برای درمان این نوع خونریزی باید همان اقداماتی را که برای سرخرگ‌ها ذکر شد، انجام دهید.
خونریزی مویرگی
مویرگ‌های ریز، کوچک‌ترین عروق خونی بدن بوده و قطر آن‌ها فقط ۱۰-۵ میکرومتر است. این عروق در نزدیکی سطح پوست و همچنین در اندام‌هایی مثل چشم و ریه‌ها وجود دارند.
خونریزی مویرگی در مقایسه با سایر انواع خونریزی شایع‌تر بوده و معمولا به دلیل آسیب‌دیدگی پوست رخ می‌دهد. خون از مویرگ‌ها به شکل چکه‌ای خارج میشود. این نوع خونریزی شدید نبوده و به همین دلیل به‌راحتی کنترل میشود. چون مویرگ‌ها برخلاف سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها در قسمت‌های سطحی بدن قرار دارند. اقدامات زیر می‌توانند به درمان خونریزی مویرگی کمک کنند؛
- ابتدا زخم را با آب و صابون یا پاک‌کننده‌های غیرسمی تمیز کنید.
- ممکن است نیاز باشد شست‌و‌شو را با فشار زیاد آب انجام دهید تا آلودگی‌ها به طور کامل پاک شده و از بروز عفونت جلوگیری شود.
- در انتها، با استفاده از دستکش لاتکس و پانسمان استریل روی محل زخم فشار وارد کنید. معمولا با این کار خونریزی متوقف شده و مراجعه به پزشک ضروری نیست.
ممکن است این نوع خونریزی مشکل بزرگی به نظر نرسد، اما باید جدی گرفته شود. اگر خروج خون متوقف نشد یا بیمار احساس سرگیجه یا حالت تهوع داشت و نمی‌توانست بایستد، با اورژانس تماس بگیرید. چون احتمال دارد این علائم نشانه‌ی یک مشکل جدی‌تر باشند.
تفاوت خونریزی خارجی و خونریزی داخلی
خونریزی خارجی زمانی اتفاق می‌افتد که خون از بدن خارج میشود. به‌عنوان مثال، می‌توان به خونریزی بینی و خونریزی ناشی از بریدن پوست اشاره کرد. اما اگر خونریزی در داخل بدن رخ دهد، به آن خونریزی داخلی گفته میشود. این نوع خونریزی از آسیب اندام‌ها یا قسمت‌های داخلی بدن ناشی میشود.
مفاصل ران، زانو، آرنج و مچ پا، شایع‌ترین نواحی هستند که معمولا خونریزی داخلی در آن‌ها رخ می‌دهد. مغز، عضلات بزرگ، روده یا فضای اطراف ریه‌ها هم ممکن است به این نوع خونریزی دچار شوند.
علائم خونریزی داخلی
خونریزی داخلی جزئی بسیار شایع بوده و به صورت لکه‌های قرمز کوچک روی پوست یا کبودی مختصر مشاهده میشود. اما نوع شدید آن می‌تواند کشنده باشد. چون بیمار حجم قابل‌توجهی خون از دست داده و دچار شوک هیپوولمیک میشود. علائم خونریزی داخلی بسته به محل وقوع آن متفاوت بوده و می‌تواند شامل بخش‌های زیر باشد؛
خونریزی داخل جمجمه
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که عروق خونی داخل جمجمه پاره شده و در اطراف یا داخل مغز خونریزی می‌کنند. معمولا ضعیف شدن دیواره‌ی سرخرگ‌ها که از ابتلا به فشارخون بالا ناشی میشود، در ایجاد این مشکل نقش دارد. از علائم خونریزی داخل جمجمه می‌توان به ضعف در یک طرف بدن، حالت تهوع، استفراغ و سردرد اشاره کرد.
خونریزی حفره‌ی پلورال
حفره‌ی پلورال (فضای جنب) در اطراف ریه‌ها قرار دارد. خونریزی در این ناحیه از انبساط طبیعی ریه جلوگیری کرده و روی تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن بین ریه‌ها و خون تأثیر می‌گذارد. این مشکل با علائمی مثل درد قفسه‌ی سینه، تنگی نفس و سرگیجه مشخص میشود.
خونریزی شکمی
خونریزی شکمی در حفره‌ی بزرگ تنه که شامل معده، کبد و کلیه است، رخ می‌دهد. فشارخون پایین، درد شکم، استفراغ خونی، غش کردن، وجود خون در ادرار و کبودی شکم از مهم‌ترین علائم این نوع خونریزی محسوب می‌شوند. رایج‌ترین دلایل خونریزی در داخل شکم در ادامه آورده شده‌اند؛
- آسیب کبد، کلیه‌ها یا طحال
- آسیب عروق خونی داخل شکم
- پارگی کیست
خونریزی ناشی از شکستگی استخوان
استخوان‌ها دارای شبکه‌ی گسترده‌ای از عروق خونی هستند. در نتیجه، درمان نکردن شکستگی استخوان می‌تواند به خونریزی کشنده منجر شود. این موضوع به‌ویژه زمانی که یک استخوان بلند مثل استخوان بازو، ران یا لگن دچار شکستگی میشود، از اهمیت زیادی برخوردار است.
خونریزی از دستگاه گوارش
التهاب روده‌ی بزرگ، معده یا مری و تومورها از علل احتمالی خونریزی دستگاه گوارش محسوب می‌شوند. این نوع خونریزی با علائم زیر مشخص میشود؛
- کرامپ و گرفتگی معده
- مدفوع سیاه و قیر مانند
- استفراغی که ظاهر آن شبیه تفاله‌ی قهوه است.
- استفراغ قرمز روشن
- احساس ضعف
- تنگی نفس
- زخم معده؛ علل، علائم، رژیم غذایی و درمان‌های خانگی
کمک‌های اولیه برای درمان خونریزی خارجی
شواهد نشان می‌دهد که در جراحت‌ها و آسیب‌دیدگی‌ها عدم درمان خونریزی مهم‌ترین دلیل مرگ است. عمل به توصیه‌های زیر در درمان خونریزی خارجی مؤثر است؛
- با اورژانس (شماره ۱۱۵) تماس بگیرید.
- به فردی که دچار حادثه شده کمک کنید تا آرامش خود را حفظ کند. این کار به کنترل ضربان قلب و فشارخون کمک می‌کند. اگر ضربان قلب یا فشارخون بیش از حد بالا برود، سرعت خونریزی افزایش پیدا می‌کند.
- فرد حادثه دیده را روی زمین بخوابانید تا احتمال غش کردن کاهش یابد. سپس لباس او را درآورید تا بتوانید محل خروج خون را شناسایی کنید.
- ذرات خارجی را از روی زخم بردارید، اما به اجسام بزرگ مثل چاقو دست نزنید. برداشتن این اجسام می‌تواند صدمات بیشتری را به همراه داشته و احتمالا خونریزی را افزایش دهد. در این شرایط، از پانسمان برای ثابت نگه داشتن اجسام و جذب خون استفاده کنید.
- اگر جعبه‌ی کمک‌های اولیه در دسترس نیست، زخم را با یک پارچه پوشانده و با هر ۲ دست روی آن فشار وارد کنید. می‌توانید برای این کار از لباس یکی از افرادی که در محل حادثه حضور دارند، استفاده کنید.
- اگر به جعبه‌ی کمک‌های اولیه دسترسی دارید و دست یا پا به شدت دچار خونریزی شده، از تورنیکت استفاده کنید.
- اگر تورنیکت ندارید یا خونریزی در کشاله‌ی ران، گردن یا شانه رخ داده، زخم را با یک پارچه بسته و به آن فشار وارد کنید.
زمان مراجعه به پزشک
اگر شخص به خونریزی شدید خارجی دچار شده، کمک‌های اولیه را انجام داده و به دنبال کمک‌های اورژانسی پزشکی باشید. چنانچه به خونریزی داخلی مشکوک هستید، به پزشک مراجعه کنید تا از بروز شوک و مرگ جلوگیری شود. صرف نظر از نوع خونریزی یا جراحت، اگر خونریزی شدید باشد باید با اورژانس تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید.
کلام پایانی
خونریزی سرخرگی، سیاهرگی و مویرگی، ۳ نوع اصلی خونریزی هستند که بر اساس عروقی که خون از آن‌ها خارج میشود، نامگذاری شده‌اند. علاوه بر این، با توجه به کانون خونریزی، خونریزی می‌تواند داخلی یا خارجی باشد.
خونریزی شدید، یک وضعیت اورژانسی است که ممکن است به شوک و مرگ منجر شود. اگر فردی دچار خونریزی شدید خارجی شود یا به خونریزی داخلی مشکوک شود، باید بلافاصله کمک پزشکی دریافت کند.
