ترکیب شیمیایی عجیب جو سیاره‌ی زهره شاید نشانه‌ی حیات نباشد
یک پژوهش جدید نشان می‌دهد فسفین که به‌عنوان یک ترکیب شیمیایی ناپایدار در آسمان سیاره‌ی زهره شناسایی شده، نشانه‌ی حیات نیست بلکه نتیجه‌ی فوران‌های آتشفشانی انفجاری است.
سال گذشته دانشمندان گزارش کردند که نشانه‌های مولکول فسفین را در ابرهای دومین سیاره‌ی سنگی منظومه‌ی شمسی کشف کرده‌اند. این ماده‌ی شیمیایی که از یک اتم فسفر و سه اتم هیدروژن تشکیل شده است، باید به سرعت در جوهای غنی از اکسیژن مانند زمین و ناهید تجزیه شود.
بر روی زمین فسفین در کارخانه‌ها تولید می‌شود و در نزدیکی انواع خاصی از میکروب‌ها یافت می‌شود. بدین ترتیب محققان در فرضیه‌ای که بحث پیرامون آن زیاد است، پیشنهاد کردند که فسفین موجود در سیاره‌ی زهره هم ممکن است نشانه‌ی حیات در این جهان جهنمی باشد.
یک دیدگاه مخالف بیان می‌کند که آیا اصلا واقعا فسفین در جو ناهید دیده شده است یا خیر؟ و دیدگاه دیگری بیان می‌کند که آیا کشف فسفین قطعا می‌تواند نشانه‌ی حیات باشد؟
اکنون گروهی از دانشمندان علوم سیاره‌ای پیشنهاد می‌کنند که فوران‌های آتشفشانی انفجاری هم می‌توانند باعث ورود فسفین به جو زهره باشند. «نگوک ترونگ» (Ngoc Truong) سرپرست این مطالعه از دانشگاه کرنل گفت: «ممکن است ما شاهد آتشفشانی فعال در ناهید باشیم.»
برای بررسی اینکه آیا ممکن است توضیحی غیر از زیست‌شناختی برای فسفین در آسمان ناهید وجود داشته باشد، پژوهشگران داده‌های آزمایشگاهی مربوط به شیمی مرتبط با فسفر و همچنین محاسبات مرتبط با فعالیت آتشفشانی و جوی را تجزیه‌وتحلیل کردند.
سال گذشته بود که کشف فسفین در ابرهای غلیظ سیاره‌ی زهره خبرساز شد.
Credit: ESO/M. Kornmesser/L. Calçada & NASA/JPL/Caltech
دانشمندان دریافتند که آتشفشان در ناهید می‌تواند به‌طور بالقوه مقادیر کمی از ترکیبات دارای فسفر را که با نام فسفید شناخته می‌شوند، از عمق لایه‌ی گوشته‌ی این سیاره به سطح زمین بیاورد. پس از آن فوران‌های آتشفشانی انفجاری می‌توانند این فسفیدها را به‌صورت گردوغبار آتشفشانی به جو منتقل کنند و سپس این ترکیبات در آنجا با سولفوریک اسید واکنش داده و فسفین را تشکیل می‌دهد.
برای رسیدن فسفیدها به ارتفاع لازم که کشف فسفین در آن گزارش شده بود، پژوهشگران پیشنهاد کردند که فوران‌های انفجاری ناهید در ابعادی قابل مقایسه با فوران «کراکاتوآ» (Krakatau) است که در سال ۱۸۸۳ میلادی در زمین روی داد. این فاجعه یکی از مرگبارترین و مخرب‌ترین رویدادهای آتشفشانی ثبت شده در تاریخ است که بیش از ۷۰ درصد جزیره‌ی کراکاتوآ اندونزی و مجمع‌الجزایر اطراف آن را نابود کرد.
ترونگ گفت: «اینکه آیا سیاره‌ی زهره از نظر آتشفشانی فعال است یا خیر، همیشه مورد بحث بوده است. اگر واقعا فسفین وجود داشته باشد، کارهای ما نشان می‌دهد که فعالیت آتشفشانی ممکن است توضیحی قابل قبول برای تولید فسفین در ناهید باشد.»
دانشمندان یادآور شدند که پژوهش‌های قبلی از جمله افزایش موضعی میزان گوگرد دی‌اکسید و یا نوسانات میزان مه که در بالای ابرها دیده می‌شود، نشان‌دهنده‌ی آن است که ناهید می‌تواند فعالیت آتشفشانی پیوسته و کافی برای تولید فسفین قابل تشخیص داشته باشد.
«جاناتان لونین» (Jonathan Lunine) پژوهشگر ارشد این مطالعه گفت: «ناهید مانند یک سیاره‌ی آتشفشانی به‌نظر می‌رسد. این سیاره سطحی جوان دارد و نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد در سال‌هایی نزدیک در تاریخچه‌ی سیاره، سطح آن بازسازی شده است.»
ترونگ هم خاطرنشان کرد: «پژوهش‌های آینده با استفاده از آرایه‌ی میلی‌متری بزرگ آتاکاما در شیلی و رصدخانه‌های دیگر بر این متمرکز می‌شوند که آیا ناهید واقعا فسفین دارد؟»
به گفته‌ی او علاوه بر رصدهای زمینی، هم‌اکنون سه مأموریت هیجان‌انگیز برای کاوش این سیاره برنامه‌ریزی شده است که شامل داوینچی پلاس و وریتاس ناسا و این‌ویژن آژانس فضایی اروپا می‌شوند و پژوهشگران قصد دارند در هر یک از آن‌ها به دنبال راهی برای برای شناسایی فسفین و فعالیت آتشفشانی باشند.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از «کوه مات» (Mons Maat) سیاره‌ی ناهید
Credit: NASA/JPL
منبع: Space
