نگاهی به چند سیاره فراخورشیدی عجیب و غیرمعمول
اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی بود که اولین سیاره فراخورشیدی به دور یک ستاره خورشیدمانند کشف شد. از آن زمان تا کنون کشف و بررسی سیارات فراخورشیدی به یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های علم اخترشناسی تبدیل شده است. اکنون و با افزایش تعداد سیارات فراخورشیدی شناخته‌شده می‌دانیم که تنوع سیارات در کهکشان‌مان، راه شیری، بسیار زیاد است.
در این سال‌ها و به لطف تلسکوپ‌های زمینی و فضایی جدید تعداد سیارات فراخورشیدی شناخته‌شده از چهار هزار هم فراتر رفته است. دنیاهای دوردستی که برخی از آن‌ها هیچ شباهتی به سیارات منظومه شمسی ندارند. از غول‌های گازی مشتری‌مانندی که در فاصله بسیار نزدیکی از ستاره مادر قرار دارند تا سیاره‌ای که از آسمان آن آهن می‌بارد!
سیاره‌ای با دو خورشید
سال‌ها پیش در یکی از فیلم‌های جنگ ستارگان دنیایی به تصویر کشیده شد که دو خورشید در آسمان آن می‌تابید. سیاره‌ای خیالی که سال‌ها بعد نمونه‌های واقعی از آن در کهکشان راه شیری کشف شد.
صحنه‌ای از فیلم جنگ ستارگان که در آن سیاره‌ای با دو خورشید به تصویر کشیده شد.
تلسکوپ کپلر در سال ۲۰۱۱ موفق به کشف اولین سیاره‌ای شد که به دور یک سامانه ستاره‌ای دوتایی می‌چرخد. این سیاره فراخورشیدی ۲۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. این سیاره که Kepler-16b نام دارد اولین نمونه واقعی از دنیایی خیالی بود که سال‌ها پیش در فیلم جنگ ستارگان به تصویر کشیده شده بود.
سیاره‌ای که از برخی ستاره‌ها نیز داغ‌تر است!
سیاره زهره با دمای بیش از ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد در میان سیارات منظومه شمسی گرم‌ترین سیاره است. با این حال سیاره زهره در مقایسه با برخی از سیارات فراخورشیدی سیاره‌ای خوش آب و هوا است!
سیاره Kelt-9b یکی از داغ‌ترین سیارات فراخورشیدی شناخته شده است. جرم این سیاره حدود سه برابر جرم سیاره مشتری است و دمای آن به بیش از چهار هزار درجه سانتی‌گراد می‌رسد. به عبارت دیگر Kelt-9b حتی از برخی از ستاره‌ها نیز داغ‌تر است!
طرحی گرافیکی از سیاره فراخورشیدی KELT-9b.
Credit: NASA/JPL-Caltech
Kelt-9b به قدری به ستاره مادر نزدیک است که هر ۱/۵ روز یک بار به دور آن می‌گردد. به این معنا که هر سال در این سیاره تنها یک و نیم روز طول می‌کشد. فاصله بسیار کم این سیاره از ستاره مادر باعث شده که این سیاره در شرایط قفل گرانشی قرار بگیرد. در این شرایط همیشه یک سمت این سیاره به روی ستاره است و سمت دیگر همیشه شب را تجربه می‌کند.
دمای سمت روز سیاره Kelt-9b به اندازه‌ای زیاد است که مولکول‌های جو این سیاره از هم پاشیده می‌شوند!
پیش‌بینی هوا؛ احتمال باران آهن!
احتمالا بدون وجود چرخه آب و فرآیند تبخیر و باران حیات در سیاره زمین شکل نمی‌گرفت. فرآیندی که در سیاره WASP-76b هم اتفاق می‌افتد، با این تفاوت که در این سیاره به جای آب از آسمان آهن می‌بارد!
طرحی گرافیکی از سیاره فراخورشیدی WASP-76b و باران آهن در این سیاره.
Credit: ESO/M. Kornmesser
سیاره فراخورشیدی WASP-76b در فاصله ۶۴۰ سال نوری از زمین جای گرفته است. این سیاره نیز در شرایط قفل گرانشی قرار دارد و همیشه یک روی آن به سمت ستاره مادر است. در سمت روز این سیاره دما به حدود ۲۴۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دمایی که برای تبخیر فلزاتی همچون آهن کافی است!
از سوی دیگر اما دما در سمت شب تا حدودی کمتر است. تفاوت دما در دو سمت سیاره WASP-76b باعث وزش باد شدید در جو این سیاره می شود. به این ترتیب بخار آهن از سمت روز روانه نواحی سردتر می‌شود و با کاهش دما و تبدیل بخار آهن به قطرات مایع همچون باران بر سطح سیاره می‌بارد!
اخترشناسان شواهد بارش باران آهن در این سیاره را با روش طیف‌نگاری و با کمک ابزار اسپرسو (ESPRESSO) تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) مشاهده کردند.
سیاره فراخورشیدی WASP-76b فاصله بسیار کمی از ستاره مادر دارد و تقریبا هر دو روز یک بار به دور آن می‌گردد.
موارد عجیب و غیرمعمول دیگری نیز در میان سیارات فراخورشیدی شناخته‌شده وجود دارد. مسئله‌ای که بیان‌گر تنوع بسیار زیاد سیارات در کهکشان راه شیری است. کهکشانی که تنها یکی از صدها میلیاد کهکشان عالم است و ما هنوز هیچ اطلاعاتی از منظومه‌های احتمالی در کهکشان‌های دیگر نداریم.
واقعا خیلی جالب هست.
من علاقه ی زیادی به سیارات و کهکشان ها دارم