چه زمانی باید برای کودک‌مان گوشی هوشمند بخریم؟
زمان درست خرید گوشی هوشمند برای کودکان یکی از سخت‌ترین چالش‌هایی است که والدین امروزه با آن مواجه هستند چرا که این کار نیازمند داشتن اطلاعات کافی از شرایط جامعه، نکات مثبت و منفی گوشی‌های هوشمند و همچنین شرایط روحی کودک است. در این مطلب سعی کرده‌ایم تا حدودی از سختی‌های این چالش برای والدین بکاهیم.
همه‌ی ما امروزه به دلیل پیشرفت تکنولوژی و سریع و آسان‌تر شدن روند زندگی بارها کودکان زیادی را دیده‌ایم که به جای بازی کردن با هم سن و سالان خود با گوشی همراه پدر و یا مادرشان کار می‌کنند و بازی‌های موبایلی را به فوتبال، وسطی و دیگر بازی‌های جمعی کودکانه ترجیح می‌دهند. به عنوان مثال وقتی در جمعی قرار می‌گیرید که کودکان زیادی در آن‌جا قرار دارند در اکثر مواقع دیده می‌شود که کودکان حتی ۵ یا ۶ ساله با گوشی همراه خانواده‌ی خود کار می‌کنند.
حال می‌خواهیم ببینیم که بهترین سن برای خرید اولین گوشی همراه کودکان چه زمانی است و چه باید کرد تا بعدا کودک دچار مشکلات مختلف نشود. با بازگشت بچه‌ها به مدارس و همچنین رونمایی از گوشی‌های خوب از شرکت‌های مختلف خانواده‌ها معمولا به فکر خرید گوشی حتی یک مدل معمولی برای کودکان خود می‌افتند.
اما سن مناسب داشتن یک گوشی واقعا چه زمانی است و چه کسی آن را تعیین می‌کند؟ علاوه بر آن چگونه امنیت فرزند دلبندمان را هنگام کار با گوشی همراه تضمین کنیم و مطمئن شویم که به سایت‌های نامناسب دسترسی پیدا نمی‌کند؟ همانطور که می‌دانید خرید اولین گوشی همراه برای کودکان لحظه‌‌ی بسیار بزرگ و هیجان‌انگیزی برای آنها است. گوشی همراه آنان را وارد دنیای جدیدی می‌کند و تازه آن‌جاست که کودکان اندکی به گستردگی جهان پی می‌برند. گوشی موبایل کودکان را با دنیای تکنولوژی و روز آشنا می‌کند و به خصوص به آنها کمک می‌کند تا با دوستان و هم کلاسی‌های خود به شکل جدیدی در ارتباط باشند.
درباره‌ی این موضوع نظرهای بسیار متنوعی می‌شنویم و نکته‌ی مهم این است که باید به خوبی به همه‌ی آنها فکر کنیم تا در نتیجه بهترین تصمیم را بگیریم. طبق تحقیقاتی که شرکت مخابراتی AT&T انجام داده است، مشخص شده میانگین سنی کودکانی که اولین گوشی همراه خود را دارند رو به کاهش بوده و به سن ۹ و ۱۰ سالگی رسیده است. یعنی زمانی که کودکان کلاس سوم یا چهارم دبستان خود را می‌گذراند، داشتن یک گوشی هوشمند را هم تجربه می‌کنند.
دکتر دیو اندرسون، روانشناس بالینی در موسسه ذهن کودکان می‌گوید: «شاید بهتر باشد تا یک کودک ۱۰ ساله، گوشی خود را داشته باشد تا بتواند در مواقع ضروری با خانواده‌اش تماس بگیرد. اما اکثر خانواده‌ها دوست ندارند که کودکانشان در این سن کم وارد دنیای اینترنت و شبکه‌های مجازی شوند» که این کاملا طبیعی است. در کنارش لزلی آمبرگر این‌طور فکر می‌کند که سن مناسب کودکان برای داشتن گوشی همراه حداقل بالای ۱۲ سال است چون کودکان زیر ۱۲ سال به اندازه‌ی کافی مسئولیت‌پذیر نیستند و نمی‌توانند به شکلی که باید از گوشی همراه و مهم‌تر از همه، از خودشان در برابر صدمات احتمالی مراقبت کنند.
فشار بر والدین
شاید یکی از نگرانی‌های والدینی که فرزندی در مقطع راهنمایی دارند این است که نکند فرزندشان با دیدن گوشی موبایل هم‌کلاسی‌های خود احساس ناراحتی، حسادت و یا انزوا کند. بنابراین، یکی از عواملی که پدر و مادر را گاهی مجبور به خرید گوشی همراه برای کودکانشان می‌کند فشارهای وارده از سمت کودکانشان است. پس چه بهتر است که قبل از رخ دادن این اتفاق به تدریج و با رفتارهای درست از بروز آن جلوگیری کرد. طبق تحقیق‌هایی که سازمان Common Sense Media انجام داده است، مشخص شده که امروزه ۴۲٪ از کودکان ۱۰ ساله، ۷۱٪ از کودکان ۱۲ ساله و ۹۱٪ از کودکان ۱۴ ساله اولین گوشی همراه خود را دارند.
مکس استوسل، بنیان‌گذار و مدیرعامل بیداری اجتماعی و عضو انجمن گروهی که استفاده‌ی سالم از فناوری و رسانه‌های اجتماعی را ترویج می‌کند، توصیه می‌کند که والدین برای خرید اولین گوشی همراه کودکان حداقل تا رسیدن آنها به کلاس هشتم یعنی حدودا ۱۳ تا ۱۴ سالگی، صبر کنند. شاید برایتان جالب باشد ولی انجمنی به نام Wait Until 8th وجود دارد و خانواده‌هایی که عضو این گروه هستند تعهدنامه‌ای را امضا می‌کنند و طبق آن تعهدنامه باید صبر کنند تا فرزندشان به کلاس هشتم برسد و سپس برایش گوشی همراه می‌خرند. همچنین والدینی که این تعهد را امضا می‌کنند برای حمایت با یک‌دیگر با هم در ارتباط هستند.
اگر کودکی در سن کم شروع به بهانه‌گیری کرد و اصرارهای زیادی برای داشتن گوشی همراه داشت، یکی از راه‌هایی که استوسل برای جلوگیری از رفتارهای مخاطراه‌آمیز و اعتیادآور پیشنهاد می‌کند این است که والدین در ابتدا برای کودکان گوشی همراهی تهیه کنند که نمی‌توان با آن وارد دنیای شبکه‌های اجتماعی و وب‌گردی شد ولی از امکانات ساده‌ی دیگر و GPS بهره ببرد که شما را قادر می‌سازد تا مکان فرزند خود را کنترل کنید. با این وضعیت کودک دلخوش به داشتن گوشی می‌شود اما در دنیایی کاملا محدود زندگی می‌کند.
کنترل والدین
خوش‌بختانه با وجود تمامی مطالبی که گفته شد یک خبر خوب هم وجود دارد و آن این است که خود گوشی‌های هوشمند قابلیت شخصی‌سازی و اعمال تدابیر امنیتی دارند. همچنین اپلیکیشن‌های زیادی نیز وجود دارند که که والدین می‌توانند با استفاده از آنها یک‌سری از اپلیکیشن‌ها را به راحتی محدود کنند و در نتیجه کودکان دیگر قادر نخواهند بود که از آنها استفاده کنند.
این محدودیت‌ها می‌توانند روی بازی‌ها، اپلیکیشن‌های پیام رسان و شبکه‌های مجازی اعمال شوند تا از بروز هر نوع رفتار اعتیادآوری جلوگیری شود. علاوه بر موارد ذکر شده والدین می‌توانند روی برنامه‌های خاصی محدودیت زمانی اعمال کنند و همچنین در طول روز به تمامی اعمال کودکان در موبایل دسترسی کامل داشته باشند. اگر فرزند کوچکی دارید و می‌خواهید اولین گوشی هوشمندش را بخرید و اطلاعی از روش‌های کنترلی و مراقبتی ندارید حتما راجع به آن تحقیق کنید و بدانید که این کار از کودکتان مراقبت خواهد کرد.
از آن‌جایی که با فراگیری اینترنت، کتاب‌ها و… کودکان امروزی بسیار باهوش و کنجکاو هستند، معمولا همیشه یک قدم جلوتر از خانوداه‌ی خود هستند و دسترسی کامل بدون کنترل به اینترنت می‌تواند برایشان آسیب‌زا و در عین حال مخاطره‌آمیز باشد. بنابراین چه بهتر است که این توصیه‌ها را جدی بگرید و اگر برای فرزند خود گوشی هوشمند تهیه کردید حتما تدابیر امنیتی را اعمال کنید. همچنین اقدامات تربیتی را از همان دوران کودکی انجام دهید و نگذارید کودک به سنی برسد که مقاومت در برابر خواسته‌اش بی‌فایده و گاها خطرناک است. این کار آنقدر مهم است که باید بسیار اصولی انجام شود بدون اینکه فرزندتان حس کند که دارد محدود می‌شود.
همه چیز فقط سن کودک نیست
نکته‌ی جالبی که می‌توان به آن فکر کرد این است که شاید این پرسش که چه زمانی باید برای کودک‌مان گوشی هوشمند بخریم سوال درستی نباشد. گوجری بابریک دکتر روانشناس بالینی در موسسه ذهن کودک می‌گوید که اغلب اوقات این سوال از او پرسیده می‌شود و پاسخ او به والدین این است که این موضوع آن‌قدرها که فکر می‌کنید فقط مربوط به یک سن خاص نیست، بلکه به آگاهی اجتماعی و درک کودک از معنای فناوری مربوط می‌شود. هر چه فرزند شما از لحاظ ذهنی بیشتر رشد کرده و دانسته‌های اجتماعی بیشتری داشته باشد به احتمال زیاد داشتن گوشی هوشمند به او آسیب جدی و یا خاصی نمی‌رساند.
از طرفی کودکانی که می‌خواهند با استفاده از گوشی هوشمند کنجکاوی خود را پوشش دهند، قطعا وارد دنیایی خواهند شد که پر از موارد خطرناک، محتوای نامناسب و… است که می‌تواند یک عمر روی ذهن او تأثیر منفی بگذارد. بنابراین سعی کنید کودک را تا جایی که امکان دارد به صورت فیزیکی با دنیای اطراف آشنا کنید و نگذارید او با گوشی به خواسته‌هایش برسد.
نکات مهم قبل از خرید گوشی برای کودکان
نکته‌ی اول: حتما از این بابت مطمئن شوید که فرزند شما کامل مسئولیت‌پذیر بوده و کاملا مراقب وسایل شخصی خود است. اگر فرزندتان دائما چیزی را گم می‌کند و یا هنوز توانایی نگهداری از وسیله‌‌های خود را ندارد این بدان معناست که هنوز به اندازه‌ی کافی مسئولیت‌پذیر نشده است و خود را وابسته به شما می‌بیند.
نکته‌ی دوم: در درجه‌ی دوم باید دقت کنید که فرزندتان چقدر توانایی مدیریت پول‌های تو جیبی‌اش را دارد. آیا او با دیدن اسباب بازی‌های مورد علاقه‌اش بدون نظر گرفتن هزینه‌های ضروری خود به سرعت و به طور ناگهانی خرید می‌کند؟ اگر این طور است متاسفانه باید بگوییم که کودک شما هنوز به اندازه‌ی کافی مسئولیت‌پذیر نیست و با داشتن گوشی هوشمند ممکن است از طریق‌های مختلف به خود و به شما ضرر مالی برساند.
نکته‌ی سوم: یکی دیگر از نکات مهمی که باید قبل از خرید گوشی کودکان به آن توجه داشته باشید این است که باید به اندازه‌ی کافی از رفتار اجتماعی فرزند خود آگاه باشید. آیا به اندازه‌ی کافی با جامعه آشناست و می‌دانید چه چیزهایی را کجا بگوید و چه چیز ها را نگوید؟ شاید این موضوع به نظرتان مسئله‌ی بزرگ و یا پیچیده‌ای به نظر نرسد اما اگر مشکلی پیش بیابید ممکن است صدمات جبران ناپذیری برجا بگذارد. عدم توانایی کودک در تشخیص خوب یا بد را پای شیرین‌زبانی‌اش نگذارید. درست است که بچه باید بچگی کند اما این بچگی نباید با داشتن گوشی هوشمند سپری شود.
نکته‌ی چهارم: چیز دیگری که باید به آن توجه کنید این است که به خوبی کودک خود را بشناسید و بدانید که او تا چه اندازه از تکنولوژی سر در می‌آورد و تا چه اندازه‌‌ای با اپلیکیشن‌های پیام‌رسان و یا شبکه‌های مجازی آشنایی دارد. آیا او می‌داند اگر تصویو و یا ویدیویی را در شبکه‌ی اجتماعی آپلود کند همه‌ی افراد می‌توانند محتوای به اشتراک گذاشته شده‌ی وی را ببینند؟ یا آیا می‌داند که می‌تواند به چه محتوایی از طریق اینترنت دسترسی داشته باشد؟
نکته‌ی پنجم: یکی از کارهایی که می توانید برای کنترل و محدود کردن کودکان در استفاده از گوشی هوشمندشان انجام دهید این است که باید برای او محدودیت زمانی بگذارید. به عنوان مثال به او اجازه دهید یک ساعت در طول روز بازی کند و بعد از اتمام آن یک ساعت استفاده از گوشی منع می‌شود. اما باید دقت کنید که کودک شما تا چه اندازه این محدودیت را می‌پذیرد. توجه داشته باشید محدودیت باید با پاداش هم همراه باشد. صرف اینکه گوشی را بعد از مدت زمانی خاص از کودک بگیرید و او را از سرگرمی و تفریح منع کنید نه تنها فایده ندارد بلکه نتیجه‌ی عکس خواهد داشت. بنابراین وقتی کودک را از بازی با گوشی محروم می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که آنقدر وقت دارید که او را به گردش، ماهیگیری، کلاس ورزشی و… ببرید.
نکته‌ی ششم: آیا بعد از اتمام زمان تعیین شده از سوی شما، کودک به گوشی خود چسبیده و با گریه آن را پس نمی‌دهد و همچنان می‌خواهد بازی کند؟ اگر این طور است باید بگوییم کودک شما هنوز برای داشتن گوشی همراه شخصی آماده نیست چون ممکن است این حرکات نشانه‌ی رفتارهای اعتیادآور باشد. این نکته واقعا مهم است چون اگر کار به اینجا برسد، کنترل شرایط سخت می‌شود. پس سعی کنید از همان ابتدا شرایط را به گونه‌ای فراهم کنید که کودکتان برای بودن در دنیای واقعی لحظه‌شماری کند نه اینکه نگران باشد تا چند دقیقه‌ی دیگر باید گوشی را پس بدهد.
گوشی هوشمند و اختلال بیش‌فعالی
از آن‌جایی که می‌توان توسط گوشی هوشمند به دنیایی پر از مطالب، محتوا و ویدیوهای جدید و جذاب و در عین حال نامناسب دسترسی داشت، بزرگسالان هم گاهی اوقات در دام شبکه‌های مجازی گرفتار می‌شود و ممکن است ساعت‌ها از عمر با ارزش خود را فقط صرف گشت و گذار در نت کنند. از همین رو است که گوشی هوشمند مخصوصا برای کودکانی که از اختلال بیش‌فعالی یا ADHD رنج می‌برند می‌تواند بدترین ابزار باشد.
کودکان بیش‌فعال حتی در حالت عادی و زندگی روزمره‌‌ی خود با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند همانند حواس‌پرتی در کلاس و مدرسه، قطع کردن صحبت دیگران، عجول بودن و مواردی از این قبیل. حال فقط تصور کنید که گوشی هوشمند تا چه حد می‌تواند این مشکلات را تشدید کند چون در فضای مجازی مرز خاصی وجود ندارد. پس حتما قبل از تهیه‌ی گوشی هوشمند کودک خود با مشاور مشورت کنید. اگر شرایط را مناسب دانستند و تصمیمتان برای خرید گوشی هوشمند کودک خود قطعی شد حتما به خاطر بسپارید که این نکات را به او خاطر نشان شوید:
- از همان ابتدا به فرزند خود بگویید که نیاید تلفن همراهش هیچ رمز ورودی داشته باشد و یا اینکه باید رمز ورودش را حتما به شما بگوید تا کنترل شرایط آسان‌تر شود.
- حتما قبل از خرید گوشی به فرزندتان گوشزد کنید که باید بداند در طول روز در محدوده‌ی زمانی مشخص می‌تواند از گوشی همراه خود استفاده کند. به عنوان مثال فقط صبح‌ها یا مثلا در طول روز فقط ۱ ساعت.
- باید او بگویید که چه ساعاتی در طول روز نباید از گوشی خود استفاده کند. به عنوان مثال از ۱۰ شب به بعد. حتما قبل از خواب کودکتان گوشی را کنار خود نگه دارید تا خواب فرزندتان بهم نریزد.
- به کودکتان بیاموزید که نباید مداوم درخواست پول برای بسته‌های اینترنتی و یا شارژ و دیگر موارد کند. مقدار مشخصی از پول را همیشه برای در نظر گرفتن اینترنت کودکتان در نظر بگیرید و اگر خرج از آن میزان بالاتر رفت دیگر هزینه‌ی اضافی پرداخت نکنید.
- برای کودک خود یک قاب و گلس با کیفیت خریداری کنید و به او یادآور شوید که باید در حفظ آنها کوشا باشد و به خوبی از آنها مراقبت کند. همچنین به او بگویید که اگر قاب گوشی‌اش را خراب کند قاب دیگری در کار نیست. چون معمولا کودکان علاقه‌ی زیادی به عوض کردن قاب گوشی خود دارند.
- فرزندتان باید بداند که هنگامی که می‌خواهد از صفحه‌های مجازی و یا پیام رسان‌ها استفاده کند باید کاملا زیر نظر شما باشد و بداند که شما دائما حق دارید که او را کنترل کنید.
- برای او پاداش در نظر بگیرید؛ برای مثال اگر در طول روز کمتر از زمان تعیین شده از گوشی استفاده کرد، برایش کارت تلاش در نظر بگیرید و بعد از رساندن این کارت تلاش به تعداد معین، حتما هدیه‌ی قابل توجهی خریداری کنید تا کودک را به دنیای واقعی نزدیک‌تر کند.
نکاتی که گفته شد کاملا کلی تلقی می‌شوند و حتما والدین مختلف به طریقه‌های مختلف با فرزندان خود حرف می‌زنند و این کاملا به رفتار شما با کودک و همچنین نحوه‌ی تربیت‌تان بستگی دارد. ولی توجه داشته باشید هر طوری که می‌خواهید نکته‌ها را به فرزند خود گوشزد کنید باید بدانید که در همان ابتدا همه چیز واضح و روشن باشد تا هنگامی که فرزندتان گوشی همراه خود را در اختیار گرفت، دیگر کنترل شرایط سخت و یا طاقت‌فرسا نشود.
دکتر بابریک توضیح می‌دهد: «شما به فرزندانتان آموزش می‌دهید که در طول زمان تصمیم‌های خوبی بگیرند به طوری که در نهایت وقتی که به طور کامل مستقل شدند، بتوانید اعتماد کنید که آنها به تنهایی تصمیم‌های خوب را خواهند گرفت و در نتیجه دیگر نگرانی خاصی وجود نداشته باشد.»
نتیجه
همانطور که خرید گوشی برای یک کودک زمان درستی را می‌طلبد و باید شرایط مهیا باشد، تربیت فرزندان هم به همین شکل است. شما وقتی یک یا چند فرزند دارید، یعنی موظف هستید که از او مراقبت کنید تا از آب و گل رهایی پیدا کند. تربیت شما روی جامعه تأثیر می‌گذارد و در نتیجه نمی‌توانید مسأله‌ی تربیت را خیلی ساده در نظر بگیرید و به آن بی‌توجه باشید. گوشی هوشمند، شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و… فوق‌العاده کاربردی، مفید و در برخی مواقع نجات‌بخش هستند اما هر یک از آنها باید در زمان و شرایط درستی مورد استفاده قرار بگیرند.
انتظار نمی‌رود کودک شما این موارد را از همان بدو کودکی بداند، انتظار نمی‌رود شما کار راحتی در فهماندن این مطالب به او داشته باشید، اما انتظار می‌رود تا جایی که می‌توانید برای کودک وقت بگذارید، او را به گردش و تفریح ببرید، به‌جای خرید لوازم مربوط به گوشی، برایش توپ، لوازم بازی تنیس و… خریداری کنید تا او با انجام تفریح، سالم و سلامت باشد، نه اینکه منزوی شود، سیب روحی و روانی ببیند، به محتوای نامناسب دسترسی داشته باشد و بسیاری موارد دیگر.
من دقیق دوماه دیگه ۱۳ سالم میشه و میرم تو ۱۴ سال کلاس هفتم هستم این سن من برای داشتن گوشی مناسبه؟