آلودگی نوری در دنیای شهرنشینی

زندگی در دنیای مدرن با پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌های مختلف و به همین نسبت افزایش انواع آلودگی‌ها همراه است. امروزه اکثر مردم متوجه خطرات آلودگی های هوا، آب، خاک و خوراک هستند اما آلودگی‌های دیگری هم هستند که کمتر شناخته شده‌اند. آلودگی نوری از جمله‌ی آن‌هاست. آلودگی نوری به استفاده غلط و نادرست از نورهای مصنوعی گفته می‌شود و مانند دیگر آلودگی‌ها اثرات مخربی بر روی انسان، حیوان و  گیاه دارد.

آلودگی نوری در وجوه مختلف جنبه‌های متفاوتی دارد. بطور مثال ‌آلودگی نوری در شهر‌ها به ۵ صورت تولید می‌شود. ۱- آسمان‌تاب (نوری که از روی بی توجهی یا به عمد از زمین به آسمان می‌تابد) ۲- تیزتاب ( نور خیره‌کننده) ۳-کژتاب (نورهای حریم‌شکن) ۴-بیش‌تاب (نورهایی با تابش بسیار زیاد) ۵-درهم‌تاب (نور با تابشی پخشیده)

تمامی این موارد برای ساکنین شهرها می‌تواند عوارضی مانند تاثیر بر ترشح هورمون ملاتونین داشته باشد. این هورمون که وظیفه تنظیم ساعت بیولوژیک بدن را بر عهده دارد  تنها در شب ترشح می‌شود. اگر فضای محل خواب ما در شب کاملاً تاریک نباشد این هورمون به موقع و به اندازه کافی ترشح نمی‌شود و باعث بهم ریختگی ریتم خواب و بیداری می‌شود. به همین دلیل است که با وجود این که به اندازه کافی خوابیده‌ایم اغلب صبح‌ها احساس خستگی و کسالت می‌کنیم. ممکن است برایتان پیش آمده باشد که پس از گذراندن یک شب در محیطی خارج از شهر و به دور از نورهای مصنوعیِ مزاحم، احساس بسیار خوشایندی داشته باشید و صبح را سرحال و قبراق شروع کنید.

آلودگی نوری شهر باعث شده نتوانیم منظره‌ی ستاره‌ها را ببینیم. عکس از بابک امین‌ تفرشی

دانشمندان بر این عقیده هستند که ترشح صحیح هورمون ملاتونین  باعث خواب عمیق در ساعات شب می شود. از اثرات دیگر آلودگی نوری می توان به پدیده خیرگی اشاره کرد. حتما تا بحال برایتان پیش آمده است که هنگام رانندگی و یا پیاده‌روی حجم زیادی از نور به چشمتان وارد می‌شود و برای مدت کوتاهی بینایی شما دچار اختلال می‌شود. این پدیده که به علت زاویه نامناسب یک چراغ، استفاده از لامپ‌های بدون سرپوش، تلویزیون‌های بزرگ شهری و … به وجود می‌آید، باعث بروز تصادفات رانندگی می‌شود و اثرات جبران ناپذیری به بار می‌آورد. در کنار همه این موارد نمی‌توان از هدر رفتن انرژی بر اثر نورپردازی نادرست چشم‌پوشی کرد. بطور مثال لامپ‌های جلوی مغازه‌ها  نوری برابر نور مورد نیاز در یک اتاق عمل تولید می‌کنند. در اکثر موارد این لامپ‌ها به علت نداشتن سرپوش، خیرگی شدیدی در گذرها ایجاد می‌کنند که آسیب‌هایی مانند آب مروارید را برای رهگذران به همراه دارد. گذشته از این‌ها با گسترش شهرها آرزوی دیدن یک آسمان پرستاره از مرکز شهر دیگر به رویای شهرنشینان تبدیل شده.

متاسفانه در روزگاری بسر می‌بریم که برای دیدن آسمان و لذت بردن از زیبایی ستارگان بی‌شمار آن، باید کیلومترها از شهرها دور شویم. هر چند که در بیشتر موارد گنبد نوری شهرهای کوچک و بزرگ در دل کویر هم در افق پیدا است. در این حالت علاقمندان به ستاره‌شناسی مجبورند برای دیدن یک پدیده‌ی نجومی به سفرهای طولانی بروند. دور از دسترس شدن آسمان پرستاره باعث شده شهرنشینانی را بپرورد که در کل عمرشان از لذت تماشای راه شیری محروم باشند. یادمان باشد جلوگیری از گسترش این پدیده تنها با همراهی مردم و افزایش آگاهی عمومی امکان‎پذیر است.

خوشبختانه راهکارهای کاهش آلودگی نوری نیز بسیار ساده هستند. استفاده از سرپوش مناسب، هدایت صحیح پرتوهای روشنایی، یا حتی تماس با شهرداری به جهت اصلاح نورپردازی چراغ‌های نامناسب در نزدیکی محل کار و زندگی خود می‌تواند در کاهش آلودگی نوری بسیار موثر باشد.

یادمان باشد، هدف از جلوگیری از گسترش آلودگی نوری، تاریکی کامل شهرها و جاده‌ها نیست، بلکه التزام به دستورالعمل‌ها و استانداردهای مهندسی روشنایی است تا آسیبی به کسی وارد نشود.