آتش‌فشان‌های ماه چگونه فوران می‌کنند
ماه سال‌ها پیش دارای آتش‌فشان‌هایی بود که درست مثل آتش‌فشان‌های زمین، مواد مذاب را با فشار از دهانه‌ی خود بیرون می‌دادند. البته دانشمندان دست کم در چند دهه‌ی اخیر کاملا از این موضوع آگاه بودند. ماموریت‌های آپولو، توانستند اطلاعات بیشتری از آتش‌فشان‌های ماه و مواد مذابی که روی این سیاره جریان داشته‌اند پیدا کنند. بیشتر این اطلاعات هم از شیشه‌های آتشفشانی که روی ماه پیدا شده بودند به‌دست آمد.
یافتن پاسخ به این سوال که دقیقا چه چیزی عامل اصلی فوران آتش‌فشان‌های سطح ماه بوده، سال‌ها است که ذهن دانشمندان را مشغول کرده است. جدیدترین تحقیقاتی که در این باره انجام شده، فوران آتش‌فشان‌های روی ماه را به وجود عنصر کربن ربط می‌دهد.
چیزی که باعث فوران آتش‌فشان‌های روی زمین می‌شود، فشار گازی است که بر مواد مذاب زیر زمین وجود دارد. این فشار گاز باعث می‌شود که مواد مذاب با شتاب به بیرون از دهانه‌ی آتش‌فشان پرتاب شوند. ما هیچ‌گاه اطلاعات دقیقی از گازی که منجر به فوران آتش‌فشان‌های ماه می‌شد نداشتیم، ولی دانشمندان اخیرا توانسته‌اند با پیدا کردن گازی که موجب فوران این آتش‌فشان‌ها شده بود، چگونگی فراوان آتش‌فشان‌های ماه را کشف کنند.
انفجار و فوران آتش‌فشان‌های هاوایی، با مخلوط شدن گازهایی با مواد مذاب در حال حرکت به‌وجود می‌آیند. دانشمندان هم مدت‌ها به دنبال یافتن عنصری بوده‌اند که در ماه باعث انفجار و آتش گرفتن مواد مذاب می‌شده است.
تحقیقات جدید که اخیرا در نشریه‌ی Nature Geoscience منتشر شده است، این گازها را پر از کربن عنوان می‌کند. این گازها از اعماق ماه خارج می‌شدند و با ادغام کربن و اکسیژن، تولید مقدار زیادی کربن مونوکسید می‌کردند.
این گاز کربن مونوکسید دلیل اصلی به‌وجود آمدن آتش‌فشان‌های سطح ماه بوده است. برای سال‌ها تصور می‌شد که در ماه کربن و هیدروژن وجود نداشته، اما حدود یک دهه‌ی پیش با بازگشت نمونه‌هایی از سطح ماه، وجود این عناصر هم در قمر زمین ثابت شد.
پس از آن هم وجود عناصر سولفور، کلرین و فلورین هم تایید شدند. با اینکه گازهای زیادی در ماه پیدا شده بودند، اما هنوز هم هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌شد عامل اصلی فوران آتش‌فشان‌های ماه عنوان کرد.
در تحقیقات جدید انجام شده، نمونه‌هایی از شیشه‌های آتشفشانی تشکیل شده در ماه که توسط ماموریت‌های آپولو ۱۵ و ۱۷ به زمین آورده شده بودند استفاده شده است. مخصوصا شیشه‌هایی مورد بررسی قرار داده شده‌اند که در آن‌ها ماگمای ذوب شده وجود داشته است. کریستال‌ها گاز را قبل از اینکه بتوانند خارج شوند در خود محبوس کرده‌اند. محققان سپس تکنیک‌های جدیدی برای یافتن کربن ساختند که محدودیت‌های سیستم‌های گذشته را نداشت.
تکنیک جدید آن‌ها این امکان را برای‌شان فراهم کرده است تا سطوح بسیار پایین کربن را کشف کنند؛ آن هم در اجرامی که قطری به‌اندازه‌ی یک موی انسان دارند.
ظاهرا بیشتر کربن‌ها زیر لایه‌های سطحی ماه حالت گازی خود را از دست داده‌اند. گازهایی مثل هیدروژن هم پس از آن حالت گازی‌شان را از دست دادند؛ زمانی که ماگما نزدیک به سطح زمین بوده است. این موضوع کربن را به تنها عاملی تبدیل می‌کند که می‌تواند در فوران آتش‌فشان‌ها نقش داشته باشد.
مقدار کربن پیدا شده در مواد مذاب هم بسیار شبیه کربن‌های پیدا شده در مواد مذاب فوران کرده در اعماق اقیانوس است.
محققان در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که شکل‌گیری ماه، با برخورد جرمی فضایی به زمین شروع شده است. این جرم فضایی که به اندازه‌ی مریخ بوده، به زمین برخورد کرده و پس از آن ماه را شکل داده است.
منبع: Daily Mail
