چگونه از ماهی قرمز درست نگهداری کنیم؟
ماهیان قرمز خوش آب و رنگی که هر سال نزدیک عید سر و کله‌شان در گل‌فروشی‌ها و بساط دست‌فروشان پیدا می‌شود، چند سالی است که دیگر چندان مثل سابق طرفدار ندارند. برخی معتقدند که ماهی‌های قرمز به گواه تاریخ با سنت سفره هفت‌سین بیگانه و متعلق به فرهنگ کشور چین هستند. شاید بد نباشد اندکی بیشتر درباره طرز نگهداری ماهی قرمز عید و خاستگاه این موجو زنده بدانیم و آن‌گاه در مورد این که خریدن آن کار درستی است یا نه قضاوت کنیم.
ماهی قرمز از چین آمده اما حیوان خانگی است
بسیاری باور دارند که قرار دادن ماهی قرمز بر سر سفره هفت‌سین هیچ پیشینه‌ی تاریخی ندارد. شاهد این مدعی نیز تابلوی مشهور کمال‌الملک از سفره هفت‌سین است که در آن نشانی از ماهی قرمز دیده نمی‌شود. بر این اساس قدمت حضور ماهی قرمز را در سفره ایرانی‌ها می‌توان چیزی در حدود ۱۰۰ سال پیش تخمین زد. جدای از بعد تاریخی مساله، خرید ماهی قرمز را بسیاری مصداق بارز حیوان‌آزاری می‌دانند اما این مساله نیز جای تعمق دارد.
ماهی قرمز یا همان ماهی طلایی (Goldfish) با نام علمی (Carassius auratus) در اصل گونه‌ای است که خاستگاه جغرافیایی آن به کشور چین برمی‌گردد اما هم‌اکنون در آکواریوم‌ها، استخرهای تزئینی و حتی متاسفانه طبیعت سرتاسر دنیا می‌توان آن را سراغ گرفت. این گونه از نظر زیست‌محیطی یک حیوان خانگی یا همان پت (Pet) است.
یک حیوان بعنوان حیوان خانگی بایستی یکسری شرایط اصلی و یکسری شرایط فرعی داشته باشد که البته شرایط فرعی بسته به منطقه جغرافیایی یعنی کشور، استان و… متفاوت است. شروط اصلی یک حیوان خانگی این است که نخست، بیماری‌های مشترک آن با انسان قابل‌پیشگیری و کنترل باشد. دوم، لزوماً در اسارت زادآوری کرده و تکثیرشده باشد؛ یعنی حیواناتی که از طبیعت گرفته می‌شوند، به هیچ‌عنوان نمی‌توانند حیوان خانگی باشند و همچنین حیوانات بومی یک منطقه جغرافیایی نمی‌توانند بعنوان حیوان خانگی در همان منطقه نگهداری شوند. سوم این که حیوانی می‌تواند خانگی باشد که در زمره حیوانات در معرض خطر انقراض نباشد.
از آن‌جا که ماهی‌های قرمز در ابعاد قابل‌ملاحظه و به شکل گسترده در استخرهای پرورش ماهی تکثیر می‌شوند و ضمناً واجد شروط مذکور هستند لذا از نظر زیست‌محیطی نگهداری آنها بعنوان حیوان خانگی یا پت تحت شرایط درست و کنترل‌شده ممنوعیت ندارد.
نگهداری اصولی مهمترین شرط داشتن حیوان خانگی
استخرهای پرورش ماهی قرمز در سرتاسر دنیا هر ساله میلیون‌ها ماهی را به بازارهای مختلف عرضه می‌کنند. همانطور که همه می‌دانیم، بازار خرید و فروش را تقاضا رونق می‌دهد. خرید و فروش گونه‌های بومی و بالاخص گونه‌های در معرض خطر حیات‌وحش موضوعی جدا و کاملاً غیرقانونی است. یعنی اگر فرضاً شما یک بچه سنجاب ایرانی یا سمندر کایزر یا لاک‌پشت لاک‌نرم بخرید، نه‌تنها کار غیرقانونی کرده‌اید بلکه با خرید آن به حیات‌وحش ایران نیز ضرر زده‌اید. اما بحث گونه‌های خانگی از اساس با این موضوع متفاوت است.
حیوان خانگی مثل ماهی قرمز نیازهای خاص زیستی دارد. در اصل تفاوت‌های فیزیولوژیکی، آناتومیکی، درمانی و دامپزشکی مهمترین عامل طبقه‌بندی و تفکیک حیوانات خانگی به دو گروه معمولی و خاص هستند. مشکل اغلب ما عدم تشخیص همین تفاوت‌ها است. یعنی بعنوان مثال نحوه‌ی نگهداری از حیوانات مختلف را به نوعی یکسان تصور می‌کنیم در حالی که فرضاً خرگوش، خوکچه هندی و همستر بعنوان حیوانات خانگی خاص نیازهای زیستی متفاوتی دارند. عین این وضعیت در مورد ماهی‌های قرمز نیز صادق است.
طرز نگهداری ماهی قرمز
ماهی قرمز بعنوان یک حیوان خانگی به غذا نیاز دارد یعنی اگر شما همین فردا یک ماهی قرمز خریدید، باید حتماً غذای آن را هم بخرید. این باور که ماهی قرمز به غذا نیاز ندارد از اساس یک باور غلط است. غذای ماهی قرمز اغلب کرم‌های خشک و فریزشده خاصی از نوع (Tubifex)، لارو حشرات، کرم‌های خونی، دافنی (یک نوع جانور بندپا و سخت‌پوست)، نوعی میگوی خاص موسوم به (Brineshrimp)، نخودفرنگی پخته و کاهو به شکل کاملاً خرد و ریزشده است. در حقیقت ماهی‌های قرمز دقیقاً همان چیزی را می‌خورند که سایر ماهی‌ها از آنها تغذیه می‌کنند.
یک ماهی قرمز در اسارت می‌تواند ۳۰ سال هم عمر کند اما چرا ماهی‌های قرمز اغلب به سرعت در تنگ‌های بلورین ما تلف می‌شوند؟ پاسخ این سوال ساده است: نگهداری در شرایط نامناسب.
در دنیا صدها واریته‌ی مختلف از ماهی قرمز وجود دارد که هر کدام از نظر ترکیب رنگی و حتی خصوصیات فیزیکی بسیار با یکدیگر فرق دارند. در حقیقت اصل ماجرا هم همین جاست، یکسری شرایط خاص می‌تواند برای یک نوع مناسب اما برای دیگری کاملاً مضر باشد.
آب ماهیان قرمزی که در اسارت نگه داشته می‌شوند، می‌بایست دست کم دوبار در هفته عوض شود. ماهی‌های قرمز بشدت از گیاهان آبی زنده استقبال و حتی از آنها تغذیه می‌کنند. بنابراین نگهداری ماهی قرمز در یک تنگ کوچک و خالی از هر گونه عنصر حیات‌بخش زیستی یک کار کاملاً اشتباه است.
ماهی‌های قرمز از نظر درجه‌حرارت آب و محیط پیرامونی طیف تحمل به نسبت قابل قبولی دارند. آنها می‌توانند آب خیلی سرد و در مرز نقطه انجماد تا آبی با درجه‌حرارت ۳۰ درجه سانتیگراد را تحمل کنند اما از ۳۰ درجه به بعد به طور قطع برای آنها مشکل‌ساز است.
واریته‌هایی مانند Orandas، سر شیری‌ها، Ranchu، Veiltails و… که بیشتر از سایرین خرید و فروش می‌شوند؛ تنها در آبی دوام می‌آورند که دمای آن از محیط پیرامونی‌اش کمتر نباشد.
ماهی قرمز بخریم یا نخریم؟
بسیاری از ما ایرانی‌ها چندین سال است که برای سفره هفت‌سین ماهی قرمز نمی‌خریم و این کار از بسیاری جهات بسیار درست است. واقعیت امر این است که بسیاری از ما در روزهای نزدیک عید صرفاً شیفته زیبایی آنها می‌شویم اما فقط چند روز که از عید گذشت، دلزده می‌شویم. اغلب ما ماهی را می‌خریم بدون آن که به نیازهای زیستی‌اش توجه کنیم.
گاهی دلزدگی ما از آنها به حدی است که در اولین نهر یا رودخانه یا حتی دریا و دریاچه رهایشان می‌کنیم. رها کردن ماهی در استخر یک پارک شاید کار درستی باشد اما در طبیعت، بدون‌تردید یک اشتباه بزرگ است. ما می‌توانیم ماهی بخریم اما به هیچ‌وجه نباید آن را در طبیعت رها کنیم چرا که این کار بزرگترین ظلم به سایر موجودات است. ماهی کوچک و زیبای شما می‌تواند و قابلیت آن را هم دارد که در طبیعت به راحتی تبدیل به آفت شود.
پاسخ این که ماهی بخرید یا خیر دقیقاً به خود شما بستگی دارد. شما می‌توانید ماهی بخرید، اگر جای نگهداری مناسب آن را دارید، اگر زمان و علاقه برای نگهداری‌اش دارید، اگر در طبیعت رهایش نمی‌کنید، اگر در صورت بروز مشکل با دامپزشک مشورت می‌کنید و مهمتر از همه این که اگر درباره نیازهای زیستی آن مطالعه می‌کنید.
ماهی قرمز را نباید صرفاً به بهانه شب عید خرید، ماهی قرمز یک موجود زنده است و هر موجود زنده نیازهای خاص زیستی دارد. این که ما چقدر در حفظ آداب و سنت‌هایمان کوشا باشیم یک طرف قضیه است و مسوولیت‌پذیری نسبت به هر موجود زنده، طرف دیگر ماجرا.
سنت‌های ما نمی‌گویند که ماهی را از سر سفره هفت‌سین بردارید چون ایرانی نیست. سنت‌های ما و همچنین تاریخ ما همیشه با آغوش باز به استقبال هدایا رفته‌اند. همانطور که در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید می‌بینید؛ در ایام شادباش نوروزی، هندی‌ها، زرنگی‌ها و رخجی‌ها، ایونی‌ها، کاپادوکیه‌ای‌ها، سغدی‌ها و خوارزمی‌ها، لیدیایی‌ها، سکایی‌ها، سوری‌ها، بابلی‌ها و خیلی اقوام دیگر برای ایرانی‌ها هدیه می‌آوردند و با آغوش باز از آنها استقبال می‌شد.
همانطور که هندی‌ها چای را به ما هدیه دادند و نوشیدن چای هم‌اکنون جزئی خدشه‌ناپذیر از آداب ما ایرانی‌ها است، ما می‌توانیم ماهی قرمز را هم در سفره‌های نوروزی‌مان داشته باشیم ولی به یک شرط و آن شرط این است که نیازهای زیستی ماهی‌های قرمز را خوب بشناسیم.
بیشتر بخوانید: سال چگونه تحویل می‌شود؟
سلام
بسیار لذت بدیم ممنون
من کهماهی قرمز خیلی دوست دارم
منم با نظر اقای سینا موافقم و از مردم خواهشمند هستم بعد از اینکه عید تمام شد لطفا ماهی ها را در حوض های مناسب در پارک ها رها کنن
درود …. سال نو مبارک … از بابته این متن ممنون … با اجازه با ذکر نام و آدرس هرجا که بتونم انتشارش میدم
بسیار خوب و آفرین به شما که این مطلب را از بیشتر دیدگاههای موجود آن واشکافی کردید.
خانواده ی من هرگز ماهی نخریدن چون تمام نکات بالا رو در نظر می گرفتن . وقتی ۷-۸ سالم بود با کمال تعجب سه ماهی قرمز رو در جوی آب خیابونمون که تقریبا آبی هم نداشت پیدا کردیم .یعنی حتی به خودشون زحمت نداده بودن ببرن تا حوض پارک نزدیک خونه! یکیش رو گربه داشت می خورد . و یکیش رو هم گاز زده بود . یکیش نهایتا زنده موند و بعد از چند سال انقدر بزرگ شده بود که در خونه دیگه امکان نگه داریش رو نداشتیم و اون رو به یه پارک بردیم و در دریاچه ی مصنوعی پارک رها کردیم .
در همین مدت همسایه هامون هیچ یک از همسایه هامون ماهیشون بیشتر از ۱۰ روز زنده نموندن ! تعویض آب ، عدم استفاده از آب کلر دار و تغذیه برای این ماهی ها بسیار مهم هست . هر کدوم از این سه عامل رعایت نشن عمر ماهی به ۱۰ روز نمی رسه .
غیر از همه ی این ها اثر این کارتون روی فرزندانتون رو هم در نظر بگیرید . این که هر سال برید یه موجود زنده بخرید و بگذارید سر سفره ی هفت سین و بعد به کشتنش بدید یا با بی مسئولیتی سر به نیستش کنی باعث بی تفاوتی بچه هاتون می شه .
نکاتی در مورد نگهداری ماهی قرمز ( گلدفیش):
۱- حداقل سه لیتر آب به ازای هر سانتیمتر از بدن ماهی(اگه کمتر شه آب زودتر کثیف،عمر ماهی و میزان رشدش کمتر میشه)
۲- هر روز صبح به اندازه چشم ماهی بهش غذا(بیومار) بدید(به جز یه روز در هفته)
۳- حداقل هفته ای یه بار آب تنگ رو تعویض کنید
۴- هنگام تعویض آب،۲ تا ۱۲ ساعت آب جدید روترجیحا در کنار تنگ انبار کنید تا هم کلرش بره هم دمای هر دو آب یکی بشه
۵-تا دو سه ساعت بعد تعویض آب بهش غذا ندین
۶-خوااااهش میکنم به تنگ ضربه نزنید
هه جالب بود…بابام یدونه ماهی قرمز خرید الان نزدیک ۶ ساله داریمش…رو ۶ تا سفر هفت سین گذاشتیم همین ماهیرو…خیلی پوست کلفته من موندم چرا نمیمیره خخخخخخ…اصلا هم تو حوز ننداهتیم تو همون تونگ کوچیک خودش دووم آورده…تنها کاریکه بابام میکرد هفته ای یک با ابش تنگو عوض میکرد و بعضی وقتا بهش خوده نون میداد و اصلا غذای ماهی خبر نبود…مرد بار اومده خخخخ 🙂
موفق باشید 🙂
مطلب خوبی بود مرسی
فقط کافیه چند شاخه از یه گل قلم کنید و بزارید تو آبش.بعد از مدتی ریشه میزنه و ماهی تا مدت ها زنده میمونه و از اون تغذیه میکنه.تقریبا یکی دو هفته یک بار آبش رو عوض کنید.اگر نان و یا نخود خرد شده بریزید توی آب ماهی فورا و با اشتها از اون تغذیه میکنه ولی بعد از ۲۴ ساعت میمیره!!!هر گز این کارو نکنید.اصلا لازم نیست چیزی براش بریزید.تا قبل از ریشه زدن گیاه تند تند آب رو عوض کنید تا از موادش تغذیه کنه.اگه چند تا سنگ هم کف تنگ بریزید که خیلی عالیه.
ماهی و گل و گیاه عشق میخاد.اگه ندارید نخرید لطفا
تشکر از این مقاله و مقاله قبلی
سلام
دوستان من ماهی قرمز خودم هنوز از سال پیش زندست.
و یکی از خویشاوندان خودمون هم بیشتر از ۳ سال ماهی قرمزش رو نگه داری کرد.
کار خیلی سختی هم نیست. همیشه لازم نیست بهش غذای مخصوص بدین؛ حتی با نان ریزشده هم سیر میشه
فقط دقت کنید که تنگش بزرگ باشه و تنگ رو لبریز نکنین چون ماهی ممکنه بیفته بیرون
اینکه بخرین یا نخرین با خودتونه ولی مهم اینه که اگر خریدید نسبت بهش احساس مسئولیت داشته باشید
با تشکر از مقاله جامع و مفیدی که تهیه کردید . من که امسال اصرار دارم از خرید ماهی توسط خانواده جلوگیری کنم که این مقاله شما دلیل محکمی برای اصرار من خواهد بود . تنها تاثیری که این ماهی ها برای من داشته ان این بوده که هر سال با دیدن جسم بی جانشون بر سطح آب تنگ احساس بسیار بد و نا امید کننده ای بهم دست داده که چرا موجودی در کنار ما جان داده و ما توان کمک به اون رو نداشتیم ولی حالا بعد از خوندن این مقاله می دونم شاید حتی ما دلیل مرگ اون موجود بودیم.