پیش از ماموریت آپولو ۱۱ از ماه چه می‌دانستیم؟
شاید باورش سخت باشد اما پیش از ماموریت آپولو ۱۱ برخی گمان می‌کردند که جنس خاک ماه به گونه‌ای است که سطح‌نشین در آن فرو خواهد رفت!
ماه نزدیک‌ترین جرم آسمانی به زمین است. با این وجود پیش از سفر انسان به ماه در ماموریت آپولو ۱۱ دانسته‌های ما از تنها قمر سیاره‌مان اندک بود. نظریه‌ی جامعی درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری ماه وجود نداشت و هنوز نمی‌دانستیم ماه از چه موادی ساخته شده است. از آن عجیب‌تر حتی مشخص نبود خاک ماه چه جنس و بافتی دارد.
سوالات بی‌جواب درباره‌ی ماه در حدی بود که پیش از فرود بر سطح ماه برخی به طور جدی گمان می‌کردند به دلیل بافت خاک ماه ماه‌نشین در خاک فرو خواهد رفت. چرا که تا پیش از ماموریت آپولو ۱۱ بیشتر اطلاعات ما از ماه با رصدهایی که از روی زمین انجام می‌شد به دست آمده بود.
با این حال یافته‌های به دست آمده در ماموریت آپولو ۱۱ و دیگر ماموریت‌های برنامه آپولو درک ما را از ماه متحول کرد. بشر با سفر به ماه به اطلاعات جدیدی دست پیدا کرد و شناخت ما از قمر سیاره‌مان دگرگون شد.
ماه چگونه شکل گرفت؟
تا پیش از برنامه آپولو فرضیات مختلفی درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری ماه وجود داشت. فرضیه‌ای این احتمال را مطرح می‌کرد که ماه پیش از آن که در دام گرانش زمین بیفتد شکل گرفته بوده. فرضیه‌ای دیگر شکل‌گیری ماه و زمین را به صورت هم‌زمان و در ۴/۵ میلیارد سال پیش در نظر می‌گرفت. گروهی از دانشمندان نیز بر این باور بودند که شکل‌گیری ماه نتیجه برخورد جرمی بزرگ به زمین است.
طرحی گرافیکی از برخورد جرمی بزرگ با زمین که منجر به شکل‌گیری ماه شده است.
با نمونه‌های جمع‌آوری شده از سطح ماه در ماموریت آپولو دانشمندان بالاخره توانستند درستی فرضیه‌های‌شان را با انجام آزمایش‌های دقیق علمی بسنجند. نکته قابل توجه این جاست که فضانوردان آپولو پیش از سفر به ماه دوره‌های زمین‌شناسی را پشت سر گذاشتند و می‌توانستند با توانایی بالای‌شان در این زمینه نمونه‌های مناسبی را برای آوردن به زمین انتخاب کنند.
در نهایت نتایج بررسی سنگ‌های ماه در آزمایشگاه‌های زمینی با فرضیه شکل‌گیری ماه بر اثر برخورد جرمی بزرگ به زمین همخوانی داشت. نظریه‌ای که اکنون نیز مورد قبول بخش بزرگی از جامعه علمی است.
دهانه‌های ماه
دهانه‌ای در سطح ماه.
Credits: NASA/Goddard/Arizona State University
حتی با تلسکوپی کوچک می‌توان ده‌ها دهانه را در سطح ماه رصد کرد. هر چند امروز می‌دانیم که این دهانه‌ها بر اثر برخورد سنگ‌های آسمانی ایجاد شده‌اند اما در آن زمان شک و تردیدهایی درباره‌ی ماهیت این دهانه‌ها وجود داشت و تا پیش از برنامه آپولو دانشمندان بر سر چگونگی شکل گرفتن دهانه‌های روی ماه به توافق نرسیده بودند.
برخی دانشمندان در آن دوران بر این باور بودند که دهانه‌های سطح ماه حاصل فعالیت‌های آتشفشانی هستند. اما با بررسی دقیق شکل دهانه‌ها و نمونه‌هایی که به زمین آورده شدند مشخص شد که این دهانه‌ها حاصل برخورد سنگ‌های آسمانی به سطح ماه هستند.
چنین برخوردهایی، به خصوص در دوران ابتدایی شکل‌گیری منظومه شمسی، در زمین نیز رخ می‌داده است. اما با وجود فرسایش در زمین و جریان آب و پوشش گیاهی، کمتر اثری از آن‌ها باقی مانده است.
از دانستن جنس و بافت خاک ماه تا رسیدن به نظریه‌ای درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری تنها قمر زمین؛ ما بخش زیادی از دانسته‌های‌مان درباره‌ی ماه را به برنامه آپولو مدیونیم.
