گاو ایکس‌باکس زایید؛ تق فیل اسپنسر درآمد!
چند ساعتی بیشتر از انتشار مجموعه‌ای از گزارش‌ها حول برنامه‌های جدید ایکس‌باکس و مایکروسافت نمی‌گذرد؛ برنامه‌هایی که در تاریخ صنعت بازی سابقه ندارند و قرار است به معنای واقعی کلمه، بازی را دگرگون کنند. منابعی درست و درمان و نزدیک به مایکروسافت، از تصمیم آن‌ها برای عرضه‌ی بازی‌های تولید ایکس‌باکس روی کنسول‌های رقیب و مشخصا پلی‌استیشن گفته‌اند. بازی‌های ایکس‌باکس قرار است به پلی‌استیشن بیاید و دلیل این تصمیم هم یک چیز است: تجارت ایکس‌باکس برای مایکروسافت در چند سال گذشته چیزی جز ضرر به جای نگذاشته است.
با استناد به گزارش‌های منتشر شده، در حال حاضر از عرضه‌ی چند بازی بزرگ ایکس‌باکس روی پلتفرم رقیب کم و بیش مطمئن شده‌ایم: بازی‌های Sea of Thieves و Starfield و ایندیانا جونز جدید قرار است به پلی‌استیشن بیایند و Hi-Fi Rush هم قرار است روی پلی‌استیشن و سوییچ عرضه شود. صد البته که مایکروسافت نمی‌خواهد همزمان با عرضه‌ی نسخه‌ی ایکس‌باکس، بازی‌های جدید خود را به پلتفرم رقیب بیاورد. این طور که به نظر می‌رسد، بازی Starfield کمی پس از عرضه‌ی بسته‌ی الحاقی اول به پلی‌استیشن می‌آید و بازی ایندیانا جونز هم برای عرضه چند ماه پس از نسخه‌ی کامپیوتر و ایکس‌باکس روی پلی‌استیشن برنامه‌ریزی شده است. گزارش‌ها می‌گویند که مایکروسافت تعداد زیادی کیت توسعه‌ی نرم‌افزاری پلی‌استیشن ۵ خریداری کرده و به استودیوهای خود فرستاده است تا این تصمیم جدید بسیار جدی در آینده و برای بازی‌های دیگر هم اجرا شود.
اما ریشه‌ی این اتفاق غریب چیست و چه چیزی مایکروسافت را به این تصمیم سوق داده است؟
برنامه‌ی ده ساله‌ی فیل اسپنسر برای ایکس‌باکس گیم پس
از زمانی که برای اولین بار نام اشتراک «ایکس‌باکس گیم پس» را شنیدیم، مدیر ایکس باکس بارها و بارها درباره‌ی برنامه‌ی طولانی مدتی که برای این اشتراک داشته‌اند صحبت کرده است. فیل اسپنسر از همان ابتدا این اشتراک را معادل سرویس «نت‌فلیکس» برای بازی‌های ویدیویی خواند و گفت که برنامه‌ای ده ساله برای ارایه‌ی بازی در قالب این سرویس اشتراکی روی «تمام صفحه‌های نمایش دنیا» دارد. فیل اسپنسر می‌گفت که مخاطب ایکس باکس گیم پس قرار نیست کنسول‌های ایکس‌باکس باقی بمانند و او می‌خواهد میلیاردها نفر در دنیا و اساسا هر کسی که یک گوشی هوشمند یا هر صفحه‌ی نمایشی در اختیار دارد، بتواند بازی‌های ویدیویی را تجربه کند، بدون نیاز به خرید کنسول یا سخت‌افزار گران‌قیمت برای اجرای بازی‌ها.
اسپنسر با تکیه روی همان عبارت «نت‌فلیکس بازی‌های ویدیویی»، این برنامه‌ی بلند مدت و ده‌ساله‌ی خود را به مدیران مایکروسافت فروخت. او به دنبال ده‌ها و نهایتا صدها میلیون مشترک برای ایکس‌باکس گیم پس بود تا ماهانه رقمی قابل توجه را با خرید این اشتراک به سمت مایکروسافت روانه کنند. لازمه‌ی اجرای این برنامه، هزینه‌ی ابتدایی هنگفتی بود. اسپنسر به مدیران مایکروسافت گفته بود که رقیب آن‌ها در صنعت بازی نه سونی است و نه نینتندو، بلکه اگر آن‌ها دیر بجنبند، گوگل و آمازون زودتر دست به کار می‌شوند و نت‌فلیکس بازی‌های ویدیویی را راه‌اندازی می‌کنند و آن کسی برنده‌ی ماجراست که زودتر و کامل‌تر از رقبا این سرویس را در اختیار مخاطب قرار دهد و این خلأ را پر کند.
مدیر فعلی ایکس‌باکس تاییدیه‌ی برنامه‌ی نت‌فلیکس بازی را از مدیران بالارده‌ی مایکروسافت گرفت و برای اجرای آن، مراحل مختلفی که شامل خرید استودیوها و شرکت‌های بازی‌سازی مختلفی بودند را مشخص کرد. این استودیوها که قرار بود به زیرمجموعه‌ی ایکس‌باکس تبدیل شوند، اطمینان حاصل می‌کردند تا سرویس ایکس‌باکس گیم پس جریانی قدرتمند از محتوای جدید که همان بازی باشد را به صورت منظم به مخاطب ارایه می‌دهد. بگذارید از زبان «تیم شیفر»، مدیر و موسس استودیوی دابل فاین، چگونگی مدیریت این استودیوهای خریداری شده از سوی مایکروسافت را شرح دهیم: «مایکروسافت به ما گفت کاری نداریم چه چیزی می‌سازید، فقط به صورت منظم برای اشتراک گیم پس بازی تولید کنید.»
با این حال، وخامت معضل ضعف مدیریتی در مایکروسافت به ایکس‌باکس محدود نمی‌شود. تجارت ایکس‌باکس بخش بسیار کوچکی از مایکروسافت است. سرویس‌های ابری مایکروسافت، بسته‌های بزرگی که شامل سرور و نرم‌افزارهای مختلف هستند و بزرگترین شرکت‌های دنیا روی آن‌ها اجرا می‌شوند و تمام کارهای خود را مبتنی بر این سرویس‌ها انجام می‌دهند، منابع مالی دیگری مثل ایده‌های حقوقی ثبت شده‌ی (پتنت) بسیار زیاد و منابع متعددی حتی فراتر از این‌ها، سالانه رقم عجیب و غریبی را به سمت مایکروسافت روانه می‌کنند. رقمی که به مایکروسافت اجازه می‌دهد ۷۰ میلیارد دلار برای خرید اکتیویژن هزینه کند و ککش هم نگزد.
صدای ماجرا زمانی درمی‌آید که پس از این همه هزینه، نمودارها به فجیع‌ترین حالت ممکن روندی رو به سقوط را گوشزد می‌کنند. مایکروسافت عذر ایکس‌باکس را خواسته است و در ضرب‌الاجلی، آن‌ها تصمیم‌های تازه گرفته‌اند.
شکست برنامه‌ی فیل اسپنسر
ایکس‌باکس می‌دانست که چه در زمینه‌ی فروش نرم‌افزار و چه در زمینه‌ی فروش سخت‌افزار، توانایی رقابت با پلی‌استیشن را ندارد. ایکس‌باکس سال‌هاست که رسما هیچ آمار فروشی ارایه نمی‌دهد، اما آمارهای ارایه شده از سوی دیگر شرکت‌های آماری این موضوع را گوشزد کرده‌اند که در همین نسل جدید که اتفاقا ایکس‌باکس حال و روز بسیار بهتری از دوره‌ی ایکس‌باکس وان دارد، کنسول‌های سری ایکس و اس روی هم رفته یک سوم پلی‌استیشن ۵ هم نفروخته‌اند. به لطف اشتراک ایکس‌باکس گیم پس، آمار خرید بازی روی ایکس‌باکس فاجعه است. ایکس‌باکس حتی برنامه دارد تا در آینده‌ی نزدیک دیسک بازی هم نفروشد و سری ایکس را هم صد در صد دیجیتالی کند. (صد البته که دیسک‌هایشان اکثر مواقع دیتایی هم رویش ندارد و دیسک‌های ایکس‌باکس بیشتر جنبه‌ی کد دانلود را دارند).
برنامه‌ی رقابت با سونی و زنده ماندن در صنعت بازی یک چیز بود: افزایش تعداد مشترکان ایکس‌باکس گیم پس. این برنامه قرار بود با ده‌ها استودیو محقق شود. استارفیلد قرار بود یک تنه میلیون‌ها مشترک ایکس‌باکس گیم پس اضافه کند؛ بازی‌ای که هفت هشت سال ساختش طول کشیده و ده‌ها و شاید حتی صدها میلیون دلار برای ساختش هزینه شده است. استارفیلد می‌آید و در بازه‌ای بسیار کوتاه کمی روی تعداد مشترکان گیم پس تاثیر می‌گذارد، اما طولی نمی‌کشد تا نمودار تعداد مشترکان به رویه‌ی سقوط سنگین خود بازمی‌گردد. اولین بار هم نیست که چنین اتفاقی رخ می‌دهد. هیلو، بزرگترین مجموعه‌ی ایکس‌باکس و یکی از محبوب‌ترین و مهم‌ترین سری بازی‌های غربی، با شماره‌ی جدیدش چندان ضربه‌ای به طرفداران و برند ایکس‌باکس می‌زند که بازگشتش به این راحتی‌ها ممکن نیست.
فقط هم استارفیلد نیست. آن همه هزینه‌ی تولید بازی‌های ایکس‌باکس قرار نیست با این رقم مشترکان گیم پس تامین شود، چه برسد به اینکه ایکس‌باکس گیم پس بخواهد به سوددهی برسد. وقتی استارفیلد نه هزینه‌ی ساختش را بازمی‌گرداند و نه تاثیری روی مشترکان گیم پس می‌گذارد، بالاخره باید به دنبال راهی برای بازگشت حجمی از این هزینه‌ها باشند و آن‌ها هم حداقل یک راه را مطرح کرده‌اند: عرضه‌ی بازی‌های خود روی پلتفرم رقیب.
برنامه‌ای که ظاهرا صحاب نداشت
فیل اسپنسر و ایکس‌باکس برای اینکه بازی‌های خود را انحصاری کنند، دو سه سال تمام در دادگاه مشغول دعوا بودند. دیزنی پلاس محتوای انحصاری خودش را دارد، نت‌فلیکس محتوای خودش را می‌سازد و اچ‌بی‌او مکس سریال‌های خودش را روی پلتفرم خودش به شکل انحصاری پخش می‌کند. ایکس‌باکس هم برای اشتراک گیم پس خود بازی انحصاری می‌خواست. اسپنسر و تیمش دو سال در دادگاه برای خرید اکتیویژن دعوا نکردند تا در یک بازه‌ی کوتاه، زیر برنامه‌های خود بزنند و بازی‌ها را روی کنسول رقیب عرضه کنند.
این تصمیم به وضوح از یک چیز می‌گوید: دخالت فوری مایکروسافت در ایکس‌باکس در نتیجه‌ی شکست مالی سنگین این بخش. تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و اجرای آن در شرکتی با وسعت مایکروسافت، سال‌ها زمان می‌برد. اگر تا همین چند ماه پیش در دادگاه مشغول دفاع از بازی‌های انحصاری خود بودید و ناگهان زیر همه چیز می‌زنید، یعنی مدیران بالارده‌ی مایکروسافت سر وقت‌تان آمده و عذرتان را خواسته‌اند. «بازگشت مالی آن همه هزینه‌ای که برای خرید شرکت‌ها و استودیوها شد کجاست؟» و در پاسخ حتی برنامه‌ای چند ساله برای آن هم وجود ندارد.
تصمیم‌هایی که در شرکت‌هایی به این وسعت گرفته می‌شود، معمولا زمانی اجرا می‌شوند که ترندها سال‌هاست به پایان رسیده‌اند. برنامه‌ی «نت‌فلیکس بازی‌های ویدیویی» زمانی از سمت ایکس‌باکس اجرا شده که خود نت‌فلیکس و دیزنی پلاس و اچ‌بی‌او مکس به مشکل جدی در حفظ مشترکان خود برخورده‌اند. حالا ایکس‌باکس می‌خواهد با محتوای نداشته و حتی بدتر از آن، با محتوای نه‌چندان باکیفیت، سرویس اشتراکی بازی به ملت بفروشد.
همه می‌دانستند که این حجم هزینه از سمت ایکس‌باکس قرار نیست بازگشت مالی داشته باشد و منظورمان از همه، افراد داخل مایکروسافت نیست؛ آن‌ها که آمار و ارقام دقیق دم دست‌شان بود، چه برسد به افرادی که از بیرون به آن‌ها نگاه می‌کردند. نه خرید بتسدا و نه خرید اکتیویژن با آن رقم تخیلی، به این زودی‌ها که هیچ، حتی در آینده‌ی دور هم قرار نبود به سوددهی برسد. مدیران مایکروسافت آن زمان کجا بودند که حالا گریبان ایکس‌باکس و فیل اسپنسر را گرفته و از آن‌ها خواسته‌اند تا با عرضه‌ی بازی‌ها روی کنسول رقیب کمی پول به سمت تجارت ایکس‌باکس سرازیر کند؟ بحث مدیریت چند ده استودیوی بازی‌سازی و خروجی نداشته‌ی آن‌ها نیست، مشکل در وسعت کل مایکروسافت است؛ شرکتی که به تازگی ارزشش از سه تریلیون دلار گذشت و کنار باارزش‌ترین کمپانی دنیا نشست، اما نمی‌داند در ایکس‌باکس چه می‌گذرد.
راه حل نهایی: تبدیل شدن به بزرگترین تهیه‌کننده و پابلیشر بازی
شرکت‌های زیرمجموعه‌ی ایکس‌باکس و استودیوهای بازی‌سازی‌ای که آن‌ها در اختیار دارند، ایکس‌باکس را همین حالا هم به بزرگترین تهیه‌کننده و پابلیشر بازی تبدیل کرده است. مجموعه‌های در اختیار ایکس‌باکس، تعداد کارمندان و استودیوهای بازی‌سازی تحت نظر آن‌ها، همین حالا هم از مجموع یوبی‌سافت و الکترونیک آرتز بیشتر است. فراموش نکنیم که «کال آو دیوتی» و «کندی کراش» مال ایکس‌باکس است. «دنیای وارکرفت» و «الدر اسکرولز» و «فال‌آوت» و «اورواچ» که به جای خود. ایکس‌باکس اگر به خودی خود در همین مجموعه‌ها و ده‌ها مجموعه‌ی دیگر که مالکیت‌شان را در اختیار دارد بازی بسازد و روی تمام پلتفرم‌ها و کنسول‌ها عرضه‌شان کند، و صد البته عین آدم این بازی‌ها را بفروشد، از هر شرکت بازی‌سازی دیگری پیشی می‌گیرد. اما خروجی این همه استودیو و نحوه‌ی مدیریت‌شان را دیده‌ایم.
لیست کامل استودیوهای بازی‌سازی در اختیار مایکروسافت. (برای دیدن عکس در اندازه‌ی کامل کلیک کنید.)
در نتیجه، تصمیم جدید آن‌ها برای عرضه‌ی بازی‌هایشان روی کنسول‌های نینتندو و و پلی‌استیشن، می‌تواند در ابتدا تصمیم صحیحی باشد. با این حال، مشکلی بزرگ از همین امروز آغاز شده است: سر و صدای طرفداران ایکس‌باکس در شبکه‌های اجتماعی و تالارهای گفت و گو در آمده است. آن‌ها «ایکس‌باکس بدون کنسول» را نمی‌خواهند. نتیجه‌ی این تصمیم در بلند مدت نابودی اکوسیستم ایکس‌باکس است. صد البته که چنین اتفاقی نمی‌افتد و کنسول‌های ایکس‌باکس سر جای خود باقی می‌مانند و سرویس‌ها هم به کار خود ادامه می‌دهند. قرار نیست ایکس‌باکس و ایکس‌باکس گیم پس و ایکس‌باکس لایو جایی بروند. آن‌ها حتی از نظر حقوقی توانایی گرفتن این سرویس‌ها را از مشتریان خود ندارند. اما حضور این همه محتوا روی پلتفرم‌های رقیب، دیگر دلیلی برای وجود سخت‌افزار ایکس‌باکس باقی نمی‌گذارد.
طرفداران سونی و پلی‌استیشن نباید خوشحال باشند
وجود ایکس‌باکس، چه کنسول‌ها، چه بازی‌هایش و چه سرویس‌ها و خدماتی که ارایه می‌دهد، رقابتی بسیار خوب را بین پلی‌استیشن و ایکس‌باکس به‌وجود آورده بود. این رقابت سالم منجر به بالا رفتن هر دو برند و ارایه‌ی سرویس‌ها و خدمات بهتر به مشتریان خود شده بود. پلی‌استیشن ۴ بیشترین میزان درآمد و موفقیت را برای سونی در پی داشته است؛ کنسولی که هنوز هم می‌فروشد و موفقیت‌هایش متوقف نشده‌اند. اصلی‌ترین دلیل موفقیت پلی‌استیشن ۴ هم فقط و فقط یک چیز بود: ایکس‌باکس ۳۶۰ رقابت بین پلی‌استیشن و ایکس‌باکس را دگرگون و سونی را مجبور کرد تا ژاپنی‌بازی‌های خود را (در همه چیز، چه معماری کنسول و تعامل با بازی‌سازان و چه تولید محتوا و چه بازاریابی) کنار بگذارد و در سطح جهانی با ایکس‌باکس رقابت کند.
بازی‌هایی که روی پلی‌استیشن داریم، آنچه امروزه با پلی‌استیشن پلاس می‌بینیم، معماری بهتر برای توسعه‌ی راحت‌تر بازی روی پلی‌استیشن ۴ و پلی‌استیشن ۵ و دیدگاه جهانی پلی‌استیشن در تمام فعالیت‌های خود، همه و همه به خاطر وجود ایکس‌باکس است. قیمت رقابتی کنسول فعلی پلی‌استیشن به خاطر این است که مایکروسافت تصمیم گرفت کنسول قوی‌تر خود را آن ابتدا با ضرر بیشتری بفروشد.
بدون وجود ایکس‌باکس و این چرخه‌ی رقابت، سونی هر چه می‌خواهد را به مخاطب و مشتری خود قالب می‌کند و کسی هم نمی‌تواند به آن‌ها چیزی بگوید.
نینتندو رقیب سونی نیست. نینتندو از اساس در سطح دیگری فعالیت می‌کند. در حالی که سونی و مایکروسافت این سمت بازار مشغول رقابت با یکدیگر بودند، نینتندو صدها میلیون کنسول می‌فروخت و روی آن‌ها صد میلیون نسخه ماریو کارت به مخاطب خود قالب می‌کرد. نینتندو نیازی به بازی مایکروسافت و نیازی به بازی سونی ندارد. نینتندو اساسا اپل صنعت بازی است؛ آن‌ها بازی خودشان را می‌سازند (صد البته باکیفیت‌ترین و بهترین بازی‌ها را) و به مخاطب می‌گویند اگر این بازی‌ها را می‌خواهد، باید به اکوسیستم آن‌ها بپیوندد و سخت‌افزار آن‌ها را بخرد. نینتندو است که به مایکروسافت می‌گوید من صدها میلیون کنسول بین مردم دارم و کسی که باید بازی‌اش را پیش من بیاورد، شماها هستید.
اگر مایکروسافت به یک پابلیشر بازی محض تبدیل شود، دیگر ایکس‌باکس بی‌معنی می‌شود و بدون وجود ایکس‌باکس، حتی پلی‌استیشن هم معنای خود را از دست می‌دهد.
سکوت مایکروسافت در پی این گزارش‌ها هنوز شکسته نشده است، اما آن‌ها عادت ندارند تا چنین اتفافاتی را بی‌پاسخ بگذارند. شنیده‌ایم که مایکروسافت برنامه داشته تا یکی دو ماه آینده رسما از این برنامه‌ها پرده‌برداری کند، اما این اتفاقات و صحبت‌هایی که ساعت به ساعت در شبکه‌های اجتماعی قوت می‌گیرند، احتمالا آن‌ها را ترغیب کند تا زودتر نسبت به این اتفاقات عکس‌العمل نشان دهند. روزها و هفته‌های آتی منتظر صحبت‌های رسمی مایکروسافت هستیم و امیدواریم قضایا به وخامتی که تصور کرده‌ایم نباشند. ایکس‌باکس همین هفته‌ی گذشته دو هزار نفر کارمند خود را اخراج کرد. حداقل امیدواریم که این اتفاق نشانگر جریانی تازه در تعدیل نیروها و تعطیلی آن همه استودیوهای بازی‌سازی نباشد؛ مخصوصا اگر بازنگری بر هزینه‌های این همه استودیو از سمت مایکروسافت تازه شروع شده باشد.
چه عالی امیر حسین عزیز دوباره اینجا در دیجی کالا مگ.
بح بح استاد میرزایی ،آقا خواهش میکنم یه پادکستی چیزی با مجید عزیز با هم کار کنید که اصلا رو دست تیم شما دو نفر نیست ،البته که اگر تو یوتیوب برید که فک کنم ویوی بسیار زیادی هم داشته باشید
پادکست بساز لعنتی
تیتر عالی بود اقا
راستی اگر امکانش بود یه سری پادکست دوباره بسازید توی یوتیوب امروزه روز هرکسی که دوربین داره شده یوتیوبر جز گیم پادکستر محبوبم
عالی بود :)))