آسیب جدی سازه‌ی گوش بزرگ زمین به کار آن پایان داد
گوش بزرگ زمین در شرایط بسیار بحرانی قرار دارد و طبق اعلام بنیاد ملی علوم آمریکا (NFS) با توجه به اینکه خسارت وارد شده برای تعمیر بسیار خطرناک است، دیش رادیویی عظیم آرسیبو (Arecibo) از رده خارج خواهد شد.
در حالی که دانشمندان پس از آسیب دیدن یکی از کابل‌های پشتیبانی سازه‌ی علمی ۹۰۰ تنی معلق روی دیش ۳۰۵ متری تلسکوپ آرسیبو (Arecibo)، در انتظار نتیجه‌ی بررسی‌ها درباره‌ی سرنوشت این رصدخانه‌ی شاخص بودند، حالا با آسیب بیشتر و خبر تعطیلی کامل این رصدخانه غافلگیر شدند.
پاره شدن کابل‌های تلسکوپ
در ماه آگوست (مرداد) یکی از کابل‌های این رادیوتلسکوپ شد، اما مهندسان با ارزیابی وضعیت، آن را پایدار ارزیابی کردند. اما در هفته‌های گذشته یک کابل دوم هم به شکلی غیرمنتظره پاره شد و سرنوشت این رصدخانه را بسیار خطرناک‌تر کرد. پس از در نظر گرفتن سه گزارش مهندسی جداگانه، بنیاد ملی علوم که مالک این رصدخانه است، اعلام کرد که این مرکز به اندازه‌ی کافی ناپایدار است و راهی برای ترمیم خسارت وجود ندارد که پرسنل را در معرض خطر بی‌مورد قرار دهد.
آسیب دیش تلسکوپ رادیویی آرسیبو
Credit: University of Central Florida
«شان جونز» (Sean Jones) ، دستیار اداره‌ی علوم ریاضی و فیزیکی بنیاد ملی علوم در یک کنفرانس خبری گفت: «هدف ما یافتن راهی برای حفظ تلسکوپ بدون به‌خطر انداختن امنیت کسی بوده است. با این حال، پس از دریافت و بررسی ارزیابی‌های مهندسی، هیچ راهی نیافتیم که به ما اجازه دهد با خیال راحت ترمیم تلسکوپ را انجام دهیم. هر تأخیری در تصمیم‌گیری، کل مرکز را در معرض خطر سقوط غیرقابل کنترل قرار می‌دهد، و افراد و تأسیسات دیگر را بی‌مورد را به خطر می‌اندازد.
«رالف گائوم» (Ralph Gaume) مدیر بخش علوم نجوم NSF هم خاطرنشان کرد: «در حال حاضر این تلسکوپ در معرض خطر جدی سقوط غیرمنتظره و کنترل نشده قرار دارد. طبق ارزیابی‌های مهندسی، حتی تلاش برای تثبیت یا آزمایش کابل‌ها می تواند منجر به تسریع یک خرابی فاجعه‌بار شود. مهندسان نمی‌توانند حاشیه ایمنی سازه را به ما بگویند، اما توصیه کرده‌اند که سازه در آینده‌ی نزدیک خودبه‌خود فرو خواهد ریخت.»
اگرچه بنیاد ملی علوم، پیوندی نزدیک‌تر با تلسکوپ آرسیبو دارد، اما ناسا هم در حال حاضر حدود یک سوم هزینه‌های عملیاتی این رصدخانه را برای تأمین بودجه‌ی رصدهای راداری سیاره‌ای، به ویژه سیارک‌های نزدیک به زمین فراهم می‌کند. نمایندگان ناسا در بیانیه‌ای نوشتند: «در حالی که ناسا مستقیما در تحقیق درباره‌ی آنچه منجر به خسارت رصدخانه در ماه آگوست شده بود، مشارکت نداشته است اما بنیاد ملی علوم با ادامه‌ی تحقیقات خود با نهادهای مرتبط ازجمله ناسا ارتباط برقرار کرد. ناسا به تصمیم بنیاد ملی علوم درخصوص رعایت ایمنی کسانی که در این رصدخانه‌ی تاریخی کار می‌کنند، از آن بازدید می‌کنند و یا در آن مطالعه می‌کنند، بیش از هر چیز دیگری احترام می‌گذارد.»
نگرانی های ایمنی سازه
مقامات بنیاد ملی علوم تأکید کردند که این تصمیم بر اساس اولویت‌بندی ایمنی گرفته شده است و نه نگاه به کار علمی گسترده‌ای که آرسیبو طی دهه‌های گذشته انجام داده است یا می‌تواند در آینده هم ادامه دهد و داده‌های علمی احتمالی که با آن از دست خواهد رفت. گائوم در این زمینه تأکید کرد: «این تصمیم هیچ ارتباطی با شایستگی‌های علمی رصدخانه‌ی آرسیبو ندارد. این فقط یک ملاحظه نیست بلکه همه چیز درباره‌ی ایمنی است.»
گیرنده‌ی عظیم معلق ۱۵۰ متر بالای دیش تلسکوپ آرسیبو
Credit: Sky & Telescope / J. Kelly Beatty
گائوم همچنین اعلام کرد که این آژانس به همکاری با دانشمندانی که قصد داشتند از تلسکوپ آرسیبو و دیگر تأسیسات آن استفاده کنند، همکاری خواهد کرد تا پروژه‌های تحقیقاتی برنامه‌ریزی شده را به هر کجا که امکان باشد جابه‌جا کند. اگرچه، این یک مرکز بی‌نظیر بود، به ویژه با قابلیت راداری آن که به‌شدت برای مطالعه‌ی سیارک‌های نزدیک به زمین و دیگر اجرام منظومه‌ی شمسی استفاده شد.
«برخی از ابزارهای علمی از تلسکوپ آرسیبو منتقل می‌شوند و برخی دیگر باقی می‌مانند.» این را گائوم اعلام کرد و مقامات این رصدخانه همچنین تأکید کردند که اگر بتوانند تلسکوپ را به روشی کنترل شده از رده خارج کنند، دیگر دارایی‌های رصدخانه‌ی آرسیبو، در درجه اول، مرکز بازدیدکنندگان، ابزار علوم جوی در محدوده و یک ابزار جوی دوم در جزیره‌ی همسایه «کولبرا» (Culebra) نجات خواهد یافت.
سقوط، تهدیدی برای از رده خارج کردن
هر دو کابل خراب در آرسیبو به برج پشتیبانی یکسانی متصل بودند. یک تحلیل مهندسی که پس از خرابی کابل دوم در ماه نوامبر (آبان) انجام شد، نشان داد که اگر یک کابل دیگر روی برج ۴ از بین برود، سکوی علمی بر روی دیش سقوط خواهد کرد و احتمالا باعث سرنگونی برج‌ها خواهد شد. از آنجا که سیستم پشتیبانی کابلی هم‌اکنون بسیار شکننده است، مهندسان هیچ راهی برای ارزیابی ایمن وضعیت با جزئیات بیشتر که موجب ثبات کمتر آن می‌شود نداشتند.
«چیزی که ما با آن روبه‌رو شده‌ایم سازه‌ای است که حاشیه ایمنی آن را نمی‌دانیم، هر نوع رویکرد مهندسی برای درک بهتر این حاشیه ایمنی، خطر قابل توجهی را دربر می‌گیرد و به‌نظر می‌رسد که تلاش مهندسی برای تعمیر سازه بسیار ناامن باشد.»
وضعیت کابل‌های آسیب‌دیده در گیرنده‌ی تلسکوپ آرسیبو
Credit: Courtesy of the NAIC – Arecibo Observatory, a facility of the NSF
این بدان معناست که وضعیت سازه به اندازه‌ی ناپایدار است که بنیاد ملی علوم نمی تواند تضمین کند که تلسکوپ به صورت کنترل‌شده از رده خارج شود. گائوم و «اشلی زاودرر» (Ashley Zauderer) مدیر برنامه‌ی رصدخانه‌ی آرسیبو اعلام کردند که این آژانس مهندسانی را استخدام کرده است تا طرحی را برای از کارافتادگی کنترل‌شده ارائه دهند. طرحی که به گفته‌ی آن‌ها شکل‌گیری و کسب تأییدیه‌های لازم برای آن چند هفته طول خواهد کشید.
روش ایمن برای از رده خارج کردن
مدیران این رصدخانه فعلا ارائه‌ی ایده‌های موجود درباره‌ی از رده خارج کردن رصدخانه خودداری کردند اما اشاره‌ای به پتانسیل لازم برای استفاده از بالگردها یا مواد منفجره داشتند.
گزارشی مهندسی تجزیه‌وتحلیل تلسکوپ آرسیبو پس از خرابی دوم کمی جزئیات بیشتری درباره‌ی سرنوشت این تأسیسات تاریخی ارائه می‌دهد. «جان آبروزو» (John Abruzzo) مدیر عامل شرکت مهندسی سازه‌ی «تورنتون توماستی» (Thornton Tomasetti) نوشت: «ما معتقدیم که اگر این سازه دست نخورده باقی بماند، در آینده‌ی نزدیک فرو خواهد ریخت. اما یک تخریب کنترل شده و طراحی شده با ترتیب خاص سقوط که با استفاده از مواد منفجره تعیین و اجرا می‌شود، عدم اطمینان و خطر همراه با سقوط را کاهش می دهد.»
شدت اوضاع، هم از این واقعیت ناشی می‌شود که دو کابل از بین رفته‌اند و هم اینکه سه مشاور مهندسی جداگانه در پی خرابی دوم غافلگیر شدند. گائوم درباره‌ی کابل‌های اصلی بعد از خرابی ماه آگوست (مرداد) گفت: «سه شرکت خبره‌ای که با ما همکاری کردند هیچ افزایش خسارت یا مشکلی ایجاد نکردند.»
زودرر هم افزود: «واقعا جای تأسف است که این کابل اصلی پیش از اینکه فرصتی برای پایدار کردن شرایط داشته باشیم، خراب شد.»
تلسکوپ رادیویی آرسیبو
Credit: UCF
به گفته‌ی مقامات بنیاد ملی علوم هم‌اکنون اولویت بر روی از رده خارج کردن ایمن دیش رادیو و محافظت از بیشتر تأسیسات دیگر در محل رصدخانه است. اما در عین حال تأکید کردند که رصدخانه‌ی آرسیبو را به طور کلی از رده خارج نمی‌کنند. آن‌ها اهمیت این تأسیسات تاریخی موجود در پورتوریکو (Puerto Rico) را درک می‌کنند و قصد دارند در بلندمدت، از آینده‌ی این مجموعه و داده‌های علمی که برای دهه‌ها شکل داده است، مطمئن باشند.
زاودرر خاطرنشان کرد: «در حالی که ما در حال بحث درباره‌ی از رده خارج کردن سازه‌ای ساخته شده از فولاد و کابل‌های گوناگون هستیم، اما ایده‌های افراد همچنان باقی است. این ایده‌ی کاوش است که به آغاز ساخت‌وساز می‌انجامد، این اشتیاق افرادی است که در رصدخانه کار می‌کنند… ادامه‌ی کاوش و یادگیری که قلب و روح واقعی آرسیبو است.»
«این تلسکوپ نیست که قلب و روح این کاوش‌هاست، بلکه مردم هستند.»
عکس کاور: تلسکوپ رادیویی عظیم آرسیبو با داده‌های علمی بسیار، حالا با توجه به آسیب جدی از رده خارج می‌شود.
منابع: Space, Sky&Telescope
