آمریکا و روسیه با وجود تنش اوکراین به همکاری در ایستگاه فضایی ادامه می‌دهند
پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین، تنش‌ها میان آمریکا و روسیه به‌ویژه روی زمین تشدید شده است و این نگرانی را برانگیخته است که این تنش مکن است به‌طور اجتناب‌ناپذیری به همکاری دیرینه‌ی دو کشور در عرصه‌ی فضایی هم گسترش یابد. اما هم‌اکنون ناسا و روسیه می‌گویند همانند زمان تنش‌های بین‌المللی گذشته، همچنان با هم همکاری می‌کنند تا ایستگاه فضایی بین‌المللی را عملیاتی نگه دارند.
روسیه بزرگ‌ترین شریک ایالات متحده آمریکا در فضاست و ناسا و آژانس فضایی دولتی روسیه (Roscosmos) به‌طور مشترک ایستگاه فضایی بین‌المللی را، آزمایشگاه مداری زمین که به مقصد نخست فضانوردان آمریکایی، روسی و کشورهای دیگر تبدیل شده است، اداره می‌کنند.
روسکاسموس و ناسا حدود سه دهه است که در پروژه‌ی عظیم ایستگاه فضایی بین‌المللی فعالیت می‌کنند اما همکاری این دو آژانس حتی به پیش از این تاریخ بازمی‌گردد. این دو سازمان در ایستگاه فضایی پیشین میر روسیه با هم هماهنگ شدند، صندلی‌های شاتل فضایی ناسا و موشک سایوز روسیه را تعویض کردند و حتی در دوران آپولو، در پروژه‌ی آزمایشی آپولو-سایوز با یکدیگر همکاری کردند.
با توجه به همکاری طولانی‌مدت مطمئنا این نخستین بار نیست که روسیه و آمریکا در حالی که روی زمین تنش دارند، به همکاری در فضا ادامه می‌دهند. ناسا و آژانس فضایی روسیه در طول تهاجم سال ۲۰۱۴ به کریمه و حتی پس از منفجر کردن ماهواره‌ی خود از سوی روسیه و ایجاد انبوه زباله‌های فضایی که ISS را تهدید می‌کرد، به همکاری خود در مدار زمین ادامه دادند.
ارتباط پیوسته بین دو سازمان، حتی زمانی که تنش‌ها بیشتر می‌شود، برای ایمنی خدمه‌ی ایستگاه فضایی بسیار مهم است. «تاد هریسون» (Todd Harrison) مدیر پروژه‌ی امنیت هوافضای مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی گفت: «ما توانسته‌ایم این رابطه را برای مدت طولانی مستقل نگه داریم و ادامه‌ی این رابطه بسیار ارزش دارد.»
هم‌اکنون هفت فضانورد ازجمله چهار فضانورد ناسا و دو فضانورد روسی در ایستگاه فضایی بین‌المللی زندگی می‌کنند و طبق اعلام ناسا هیچ چیز درباره‌ی زمان‌بندی ایستگاه تغییر نکرده است. «جاش فینچ» (Josh Finch) یکی از سخنگوهای ناسا گفت: «ناسا برای حفظ امنیت و پیوستگی عملیات ایستگاه فضایی بین‌المللی به همکاری با آژانس فضایی دولتی روسیه و دیگر شرکای بین‌المللی خود در کانادا، اروپا و ژاپن ادامه می‌دهد. ناسا و شرکای بین‌المللی آن بیش از ۲۱ سال است که حضور انسانی پیوسته و سازنده را در ایستگاه فضایی حفظ کرده‌اند.»
با این وجود، اگر شرایط روی زمین دشوارتر شود، ممکن است گزینه‌های بیشتری برای ناسا وجود داشته باشد تا از آژانس فضایی روسیه فاصله بگیرد، به‌ویژه که تحرکات میان سازمان‌ها در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی تکامل یافته است. «ماکینا یانگ» (Makena Young) همکار پروژه‌ی امنیت هوافضا گفت: «این که فقط درباره‌ی ISS در تضاد نباشیم یک گزینه‌ی واقعی نیست اما اساسا به هر پیشنهاد دیگری که فکر می‌کنیم، برای تأخیر یا لغو چنین رویکردی است.»
در سطح دیگری، به‌نظر می‌رسد که احتمال دارد هر گونه سفر برنامه‌ریزی شده به روسیه یا دیگر بخش‌های همکاری میان ناسا و آژانس فضایی روسیه به تعویق بیفتد یا لغو شود. با وجود گزارش‌هایی درباره‌ی اینکه «بیل نلسون» (Bill Nelson) مدیر ناسا برای گفتگو درباره‌ی عملیات ایستگاه فضایی به روسیه سفر خواهد کرد، «جکی مک‌گینس» (Jackie McGuinness) سخنگوی ناسا خاطرنشان کرد که هم‌اکنون هیچ سفری برنامه‌ریزی نشده است. استاد کالج جنگ نیروی دریایی آمریکا «دیوید بورباخ» (David Burbach) هم گفت که در سطح روابط مقامات بلندپایه یا شرکت در کنفرانس‌ها احتمالا شاهد کاهش روابط خواهیم بود.
شاید شبیه‌ترین وضعیت با رویدادهای جاری در سال ۲۰۱۴ روی داد که روسیه به کریمه حمله کرد. در آن زمان ناسا یادداشتی را برای کارکنان فرستاد و گفت که تماس خود را با نمایندگان دولت روسیه قطع کنند. سفر کارکنان ناسا به روسیه به حالت تعلیق درآمد و «دیمیتری روگوزین» (Dmitry Rogozin) معاون نخست وزیر روسیه در سال ۲۰۱۴ که اکنون هدایت روسکوسموس را برعهده دارد، شخصا تحریم و از ورود به آمریکا منع شد.
ناسا در سال ۲۰۱۴ در موقعیت بسیار مخاطره‌آمیزی قرار داشت زیرا به‌تازگی شاتل فضایی را بازنشسته کرده بود و بدون آن راهی برای رساندن افراد به فضا نداشت و ناچار به تکیه بر موشک سایوز روسیه بود. بنابراین نمی‌توانست کاملا از روسیه فاصله بگیرد زیرا به روسکاسموس نیاز داشت.
اکنون اما وضعیت بسیار متفاوت است و ناسا این گزینه را دارد که در صورت تمایل، فضانوردان خود را تنها با پرواز‌های سرنشین‌دار دراگون اسپیس‌ایکس به ایستگاه ببرد. این موضوع به ناسا آزادی عمل بیشتری برای قطع روابط با روسیه می‌دهد. یانگ گفت: «ناسا برای برنامه‌های فضایی غیرنظامی واقعا دیگر به روسیه متکی نیست، بنابراین فکر می‌کنم که فضای اقدام سخت‌گیرانه‌ی بیشتری نسبت به گذشته وجود دارد.»
یکی از پروژه‌هایی که ممکن است در موقعیتی نامطمئن قرار بگیرد، تبادل برنامه‌ریزی شده‌ی خدمه میان ناسا و آژانس فضایی روسیه است که در آن دو سازمان به کارکنان اجازه می‌دهند با فضاپیمای کشور دیگر پرواز کنند. در حالی که تاکنون ناسا به پرواز فضانوردان خود با سایوز ادامه داده است، هنوز فضانوردان روسی با فضاپیمای دراگون پرواز نکرده‌اند. به‌تازگی روسکاسموس شروع به توجه به این ایده کرد و این دو سازمان در حال توافق نهایی برای این موضوع هستند، هرچند هنوز چیزی رسما امضا نشده است.
در ماه دسامبر (آذر) روگوزین اعلام کرد که فضانورد روس «آنا کیکینا» (Anna Kikina) پاییز ۲۰۲۲ با فضاپیمای دراگون پرواز خواهد کرد. همچنین طبق اعلام ناسا دو فضانورد هم‌اکنون در مرکز فضایی جانسون در حال آموزش هستند و دو فضانورد ناسا هم اوایل فوریه در روسیه دوره‌ی آزمایشی را به پایان رساندند.
این امکان وجود دارد که توافق در آینده به خطر بیفتد اما اکنون به‌نظر می‌رسد که همچنان رو به جلو است. «اولگ بولاشف» (Oleg Bolashev) متخصص ارشد سرویس خبری آژانس فضایی روسیه گفت: «روسکوسموس به اجرای تعهدات بین‌المللی خود برای تضمین عملکرد ISS ادامه می‌دهد. همچنین کار روی توافقنامه‌ی پرواز یکپارچه‌ی خدمه در حال انجام است.»
فضاپیمای روسی سایوز MS-09 متصل به ایستگاه فضایی بین‌المللی
Credit: NASA
روسیه برای ادامه‌ی فعالیت ISS همچنان به ناسا متکی است زیرا ناسا سالانه ۳ تا ۴ میلیارد دلار برای این پروژه هزینه می‌کند. هریسون افزود: «فکر می‌کنم این عادلانه است که بگوییم روسیه بیشتر از نبود ما ضرر می‌کند. ISS برترین پروژه‌ی برنامه‌ی فضایی روسیه است و آن‌ها واقعا دستاورد بزرگ دیگری به این اندازه ندارند، بنابراین اگر ISS را نداشتند، نه تنها یک پلتفرم علمی فوق‌العاده را از دست می‌دادند، بلکه نماد وضعیت فعلی به‌عنوان یک ابرقدرت فضایی را هم از دست می‌دادند.»
همکاری در ISS به این زودی‌ها پایان نمی‌یابد اما آینده‌ی ایستگاه هنوز مبهم است. در اواخر دسامبر دولت بایدن قصد خود را برای تمدید فعالیت ایستگاه تا سال ۲۰۳۰ اعلام کرد. روسکاسموس هم در حال بررسی تمدید مشابهی است اما روگوزین به نیویورک تایمز گفت تا زمانی که تحریم‌ها علیه دو شرکت روسی برداشته نشود، چنین تمدیدی ممکن نیست. او خاطرنشان کرد: «برای اینکه ما توانایی فنی لازم برای تولید چیزهایی که برای این تمدید فعالیت نیاز است را داشته باشیم، ابتدا باید این محدودیت‌ها باید برداشته شوند.»
او در عین حال تأکید کرد که «ایستگاه فضایی یک خانواده است و طلاق در آن ممکن نیست.» بدین ترتیب ظاهرا روگوزین حمایت خود را از رابطه‌ی روسکاسموس با ناسا در میان رویدادهای جاری نشان می‌دهد و در عین حال سیاست‌های آمریکا را محکوم می‌کند.
رابطه‌ی ناسا و آژانس فضایی روسیه حتی فراتر از وضعیت اوکراین، در این اواخر دستخوش چالش‌های بیشتری نسبت به همیشه شده است. زمانی که ارتش روسیه عمدا یکی از ماهواره‌های خود را با موشک زمینی منهدم کرد، هزاران قطعه زباله‌ی فضایی ایجاد کرد که تهدیدی فوری و جدی برای ایستگاه فضایی بین‌المللی محسوب می‌شد. در پی آن خدمه‌ی ایستگاه ازجمله دو فضانورد روس، زودتر از همیشه بیدار شدند و به پناهگاه رفتند. مدیر ناسا این آزمایش را محکوم کرد و در صحبتی با روگوزین از خطری که فضانوردان با آن مواجه بودند ابراز نارضایتی کرد. روگوزین هم ناخرسندی خود را از این آزمایش به نیویورک تایمز بیان کرد.
در نهایت، ایستگاه فضایی یکی از معدود مسائلی است که ناسا و آژانس فضایی روسیه را کنار هم نگه می‌دارد. ناسا اکنون روی مأموریت پرچمدار جدید خود به نام آرتمیس متمرکز شده است، تلاشی عظیم که نخستین زن و نخستین فرد رنگین پوست را به سطح ماه خواهد برد.
به‌عنوان بخشی از این پروژه ناسا توافقنامه‌ی آرتمیس را توسعه داده که با حضور کشورهای مختلف، مجموعه‌ای از استانداردها را برای چگونگی کاوش ماه ایجاد می‌کند. روگوزین به‌ویژه از این توافقنامه انتقاد کرده و در توییتی که اکنون حذف شده، آن را با یک تهاجم مقایسه کرده است. او همچنین خاطرنشان کرد که روسیه قصد دارد به جای این توافق با چین در تلاش‌هایشان به مقصد ماه همکاری کند.
با وجود این همه آشفتگی چه در فضا و چه در زمین، ایستگاه فضایی بین‌المللی همچنان در مدار خود پیش می‌رود و فضانوردان آمریکایی و روسی حاضر در آن طبق برنامه‌ریزی با هم کار می‌کنند. روسیه قصد دارد در ماه مارس یک پرواز سرنشین‌دار سایوز دیگر را به ایستگاه بفرستد، هرچند که این مأموریت فقط فضانوردان روس را حمل خواهد کرد.
بورباخ تأکید کرد: «فکر می‌کنم بعید است که شاهد توسعه یا پیشرفت‌های جدید با روسیه باشیم اما از سویی فکر نمی‌کنم که همکاری در زمینه‌ی ایستگاه فضایی بین‌المللی پایان یابد.»
عکس کاور: ایستگاه فضایی بین‌المللی در مدار زمین
Credit: NASA
منبع: The Verge
