۱۲ فیلم برتر ترانه علیدوستی؛ همیشه در صدر اخبار (پرتره‌ی یک بازیگر)
ترانه علیدوستی قطعا یکی از بازیگران مهم زن سینمای ایران است و به دلایل زیادی همیشه در صدر اخبار بوده است. خبر روزهای اخیر کوتاه بود و بسیار عجیب! پیگیری یکی از خبرگزاری‌ها حکایت از این داشت که حبیب رضایی از ترانه علیدوستی به علت بازنشر پستی که او را متهم به تعرض و آزار می‌کرده، شکایت قضایی کرده است. این یکی از حاشیه‌های تلخی است که این روز‌ها برای ترانه علیدوستی رخ داده است، هنوز پیامد‌های انتشار تصاویر یکی از بازیگران متهم به آزار جنسی در استوری صفحه شخصی‌اش پایان نیافته است و از سوی دیگر دولتمردان و افراد جناحی به شدت او را به خاطر سخنانش در جشنواره کن مورد عتاب قرار داده‌اند.
او که به تازگی بر فرش قرمز کن حضور داشت به شدت مورد انتقاد مسئولان و سیاستگذاران سینمای ایران قرار گرفت و از سوی دیگر رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور نیز انتقاد‌های تندی به او داشتند. ترانه برای بسیاری هنوز همان بازیگر نوجوانی است که با « من ترانه ۱۵ ساله دارم» به سینمای ایران آمده است. او در این بیست ویک سال حضور یکی از بازیگران مهم سینمای ایران شد؛ از معدود بازیگران زن که نمی‌شد از کنار حضورش در فیلمی به سادگی گذشت. مخاطب با خیال راحت فیلمی را که او در آن حضور داشت انتخاب می‌کرد و با رضایت از سالن سینما بیرون می‌آمد. علاوه بر این‌ها سعی کرده بود فعالیت‌های اجتماعی‌اش را دنبال کند و فقط بازیگر نباشد، انسانی باشد که به فرهنگ و هنر در کنار مسائل مبتلابه جامعه‌اش توجه دارد. این چنین است که او جایگاه خاصی برای خود در سینمای ایران به دست آورده است، بازیگری که رای و نظر خود را در مسائل سیاسی اعلام می‌کند، فعالیت‌های خاص خود را برای بهبود شرایط زنان دنبال می‌کند و این روز‌ها نیز در بین کمیته ۵ نفره‌ای قرار دارد که می‌خواهند برای بهبود شرایط زنان سینمای ایران تلاش کنند. کمیته‌ای که نماینده ۸۰۰ زن سینمای ایران هستند که علیه تعرض و آزار جنسی اعتراض کردند و قدم پیش گذاشته‌اند. در این مطلب مروری بر ۱۰ فیلم برتر ترانه علیدوستی خواهیم داشت. بازیگری ۲۲دی ۱۳۶۲ به دنیا آمده، فرزند نادره حکیم‌الهی – مجسمه‌ساز و هنرمند- و پدرش حمید علیدوستی – بازیکن و مربی فوتبال است. بازیگری که تجربه‌ی ترجمه‌ی دو کتاب «رویای مادرم – آلیس مونرو » و «تاریخ عشق – نیکوس کراوس» را در کارنامه‌اش دارد.
۱. وقتی ترانه، لیلا شد در فیلم «برادران لیلا»
- کارگردان: سعید روستایی
- تولید ۱۴۰۱
اولین اکران فیلم سینمایی «برادران لیلا» روز چهارم خرداد در سالن بزرگ جشنواره کن با تشویق ممتد تماشاگران روبه‌رو شد و در نهایت برای کارگردانش جایزه منتقدان فیبرشی و همچنین جایزه شهروندی کن را به همراه داشت. فیلمی که منتقدان رسانه‌های جهان تلاش شجاعانه «لیلا» برای تغییر وضعیت موجود خانواده‌اش را تحسین کردند و به ستایش بازی او پرداختند. فیلمی که به گفته کارگردانش در نشست مطبوعاتی در جشنواره کن این بار قرار است به عواملی خارج از توان افراد اشاره کند.
سعید روستایی گفت: «در مواقعی تقصیر آدم‌های خود یک خانواده است که یک سری مشکلات ایجاد می‌شود و حل نمی‌شود اما دیگر نمی‌توان این را گفت. وقتی روزی سه بار تورم به آدم‌ها یادآوری می‌شود، دیگر نمی‌توان گفت این تقصیر خانواده است. در فیلم‌های من دختری هست که در تلاش برای جلوگیری از فروپاشی یک خانواده است. در «ابد و یک روز» شاید خانواده تقصیر داشتند اما در «برادران لیلا» این گونه نیست و این جامعه است که در حال تأثیرگذاری است و افراد چه اشتباه کنند و چه نکنند به سمتی که نباید می‌روند. بخش کوچکی از جامعه را می‌بینیم که هر روز شرایطشان بهتر می‌شود و بخش بزرگی از جامعه اوضاعشان بهتر نمی‌شود. » و ترانه علیدوستی در نقش «لیلا» می‌خواهد نگذارد پدر – تریاکی و در آستانه آلزایمرش- هر آنچه طلا دارد برای دریافت جایگاه برتر و پدرخواندگی در‌فامیل از دست بدهد؛ تلاش‌هایی را آغاز می‌کند. لیلا، ۴ برادر دارد، «فرهاد اصلانی- پرویز » مسئول پاک کردن دستشویی‌هاست و برای به دست آوردن فرزند پسر، مدام همسرش را مجبور به فرزندآوری می‌کند، «محمدعلی محمدی – فرهاد» یکی دیگر از برادرانش فقط به دنبال داشتن عضله و بدن است، برادر دیگرش«پیمان معادی-منوچهر» تنها راهی که برای پول در آوردن می‌شناسد کلاهبرداری است که در حسرت موفق شدن از این راه است.
برادر دیگر «نوید محمدزاده-علیرضا» تنها برادری است که در کارخانه مشغول کار و فعالیت است اما به دلیل اختلاس رئیس کارخانه، اخراج و از کار بیکار می‌شود. حالا «لیلا» درصدد است به هر شیوه‌ای که ممکن است خانواده را از این شرایط نجات دهد، او به دنبال آن است که با اجاره یک بوتیک بتوانند شرایط بهتری برای خانواده فراهم کنند، اما تصمیماتی که دولتمردان می‌گیرند همه آرزو‌های آن‌ها را نابود می‌کند. این فیلم از شهریور در فرانسه اکران خواهد شد. البته در ایران به ظنر نمی‌رسد چندان شانسی برای اکران داشته باشد. وزیر فرهنگو ارشاد اسلامی پس از پایان جشنواره کن به رفتار‌های عوامل این فیلم اعتراض کرد و گفت چون قانون را رعایت نکرده‌اند حتی فیلم ممکن است اکران نشود. هرچند کانون کارگردانان در بیانیه‌ای خواستار آن شد که سازمان سینمایی برای دادن مجوز اکران این فیلم همکاری انجام دهد. اما با توجه به ایام محرم و شرایط خاص این روز‌ها و زمان طولانی فیلم به نظر می‌آید فعلا نباید به دیدن این اثر در سینما‌های ایران دل بست.
۲. قهرمان شنا در فیلم «اورکا»
- کارگردان: سحر مصیبی
- تولید سال ۱۳۹۹
ترانه علیدوستی در فیلم «اورکا» نقش یک قهرمان شنا را ایفا می‌کند که با گذر از سختی‌ها می‌تواند در مسابقات جهانی حضور داشته باشد. این فیلم ورزشی الهام گرفته از زندگی واقعی الهام‌السادات اصغری قهرمان شنا است که رکوردزنی‌های او از سوی وزارت ورزش مورد تأیید قرار نگرفت. این فیلم را می‌توان اثری زنانه دانست حتی تهیه‌کنندگان آن نیز مهتاب کرامتی و طهورا ابوالقاسمی بودند. این فیلم با به تصویر کشیدن تلاش‌های «اصغری» برای ثبت رکورد شنای آزاد در گینس همراه است او که در تیر ۹۲ اعلام کرده که مسافتی ۱۸ کیلومتری را در پلاژ بانوان نوشهر با به تن داشتن مقنعه و شنل شنا کرده اما زنی که ریاست فدراسیون شنای بانوان را برعهده داشته با غیر شرعی دانستن این لباس به ثبت این رکورد نمی‌پردازد.
حالا سال‌ها بعد این تلاش در فیلم «اورکا» ثبت می‌شود و البته دروغ دانستن این ادعا و قبول نکردن این رکورد نیز بخش‌هایی از این فیلم است. حتی شخصیت رئیس فدراسیون شنا نیز در این فیلم به نوعی گنجانده شده است. مهتاب کرامتی و مهتاب نصیرپور نیز در این فیلم بازی کرده‌اند. اما ترانه کسی بود که همراه این فیلم به جشنواره‌های مختلف سفر کرد و درباره شرایط زنان ورزشکار ایرانی و مشکلات پیش‌روی آنان سخن گفت. سخنانی که سبب شد به شدت مورد مخالفت طیف محافظه‌کار سیاسی قرار گیرد. این فیلم در جشنواره دوحه قطر به نمایش درآمد و جایزه تماشاگران را دریافت کرد.
۳. تعرض در خانه در فیلم «فروشنده»
- کارگردان: اصغر فرهادی
- سال تولید ۱۳۹۴
فیلم «فروشنده» سومین همکاری ترانه و اصغر فرهادی بود. این فیلم با خرابی ساختمان محل زندگی ترانه علیدوستی- رعنا و شهاب حسینی – عماد آغاز می‌شود. تماشاگران در همین چالش و آشفتگی با بخشی از خصوصیات اخلاقی این دو آشنا می‌شوند. همین مسأله سبب می‌شود تا این زوج روانه یک آپارتمان کوچک و تقریباً مخروبه شوند که وسایل مستأجر قبلی – آهو- هنوز در آن قرار داشت. این دو بازیگر نمایش «مرگ فروشنده» آرتور میلر هم هستند. مرد معلم است و در کلاس درسش آثار مطرح ادبیات داستانی ایران نظیر «گاو» غلامحسین ساعدی را تدریس می‌کند. اما همه‌ی زندگی آنان با تجاوزی که به زن در حمام خانه می‌شود درحال از هم پاشیدن است.
مرد به شدت به دنبال پیگیری این ماجرا از راه‌هایی غیر از قانون است چون فکر می‌کند قانون چندان کمکش نمی‌کند، همسایه به آن‌ها درباره مستأجر می‌گویند و مشتریانی که داشته است و در نهایت معلوم می‌شود دوستی که این خانه را معرفی کرده بود، از ماهیت زندگی آن زن باخبر بوده است. فیلم در ابتدا «برسد به دست آهو» نام داشت و بعداً نامش عوض شد و البته در در فرانسه با نام «مشتری» اکران شد. در این فیلم سال‌ها پیش از رسانه‌ای شدن مسائلی همچون «می‌تو» و اعتراض علیه تعرض‌هایی که به زنان در سینما می‌شود، به نگرش مردان و مواجهه آنان و بی‌پناهی زنان پرداخته است.
به تازگی ترانه علیدوستی درباره‌ی همبازی بودن در فیلم «فروشنده» با یکی از کسانی که متهم به آزار جنسی است مورد سؤالات بسیاری قرار گرفته است. تیم «فروشنده» در اردیبهشت همان سال با نوای ایران محمدرضا شجریان بر روی فرش قرمز کن حضور داشتند و مورد استقبال قرار گرفتند و شهاب حسینی توانست نخل طلای کن را برای بازیگری مرد از آن خود کند. فیلم با موفقیت راه خود را آغاز کرده بود و همچنین توانست در نهایت بیش از دو میلیون دلار در امریکا و حدود یک میلیون یورو در فرانسه فروش داشته باشد. تهیه‌کننده فیلم «الکساندر ماله‌گی» است و در نهایت فیلم جزو ۵ فیلم غیر انگلیسی زبان اسکار اعلام شد. همان زمان که ترامپ اعلام کرده بود مردم ایران و شش کشور دیگر حق ورود به خاک آمریکا را ندارند. ترانه علیدوستی که به مجموعه فعالیت‌های اجتماعی معروف است، زودتر از عوامل دیگر اعلام کرد که به این کشور سفر نمی‌کند و اسکار را تحریم می‌کند. کمی بعد هم اصغر فرهادی بیانیه‌ای داد و اعلام کرد در حمایت از هموطنانش به آمریکا سفر نخواهد کرد.
شب قبل از اهدای جوایز اسکار در میدان ترافلگار لندن بیش از ده هزار نفر به تماشای این فیلم نشستند. این برنامه به دعوت «صادق خان» شهردار مسلمان و پاکستانی تبار لندن در حمایت از اصغر فرهادی برگزار شد. انوشه انصاری و فیروز نادری دو ایرانی سرشناس مقیم آمریکا نمایندگان این فیلم در مراسم اسکار بودند. این فیلم یکی از بهترین آثار سینمای ایران است، توانست دومین اسکار را برای کارگردانش، اصغر فرهادی، در سال ۲۰۱۷ به همراه بیاورد، اتفاقی که سبب شد نام این کارگردان در کنار برگمان و فلینی قرار گیرد. هرچند بازی ترانه علیدوستی در بسیاری از نقد‌ها مورد توجه قرار گرفت اما جایزه‌ای برای او به همراه نداشت.
۴. در تلاش برای استقلال در فیلم «استراحت مطلق»
- کارگردان: عبدالرضا کاهانی
- تولید سال ۱۳۹۴
همکاری ترانه علیدوستی و عبدالرضا کاهانی و رضا عطاران تبدیل به فیلم «استراحت مطلق» شد. فیلیم که جایگاه خاصی در آثار کاهانی به دست آورد اما برای «ترانه» قدم بزرگی محسوب نشد. او یک زن تازه طلاق گرفته بود که از دامغان به تهران آمده تا زندگی خود را از نو و بدون شوهر خشن و زورگویش بسازد. در این میان مثل دیگر آثار «کاهانی» که مردمان طبقه فرو دست علاوه بر تلخی و شکست روزمره، دچار فروپاشی اخلاقی نیز هستند، روایت حسادت‌های همسر دوست شوهر به «ترانه-سمیرا» یا زیاده‌خواهی مردانی که در مسیر زندگی‌اش قرار می‌گیرند در این فیلم به تصویر کشیده شده است. نوینسدگان فیلمنامه سعید قطبی‌زاده و کاهانی هستند که انگار با تکیه بر بسیاری از گزارش‌هایی که روزانه از زندگی زنان در روزنامه‌ها می‌خوانیم، این فیلمنامه را داستانی کرده‌اند و قرار است فیلمی را با همین موضع با تکیه بر توانایی‌های بازیگری رضا عطاران و ترانه علیدوستی ببینیم. اولین همکاری این دو با یکردیگر در این فیلم رقم خورد. ترانه در این فیلم قرار است نماینده تمام زنان مستقلی باشد که هزاران آرزو برای خوشبختی و بهتر شدن زندگی خود و خانواده‌اش دارد و در این میان باید با موانعی که زیبایی و زن بودنش برایش پیش آورده مقابله کند.
۵. سرخوشان نیمه‌شب در فیلم «مادر قلب اتمی»
- کارگردان: علی احمدزاده
- سال تولید ۱۳۹۳
ترانه علیدوستی از بازیگرانی است که معمولاً با دقت و وسواس بازی در فیلم‌ها را انتخاب می‌کند، شاید چون اولین فیلمش با توفیق و استقبال فراوان منتقدان و مردم روبه‌رو شد، به نوعی نخواسته انتخاب اشتباهی در کارنامه کاری‌اش باشد. یکی از فیلم‌هایی که در آن خیلی ر‌ها بازی کرده، همین فیلم «مادر قلب اتمی» است. او در نقش «آرینه» بازی می‌کند که بعد از مهمانی «کامی» به همراه «پگاه آهنگرانی- نوبهار» روانه خیابان‌های تهران می‌شوند و حالا به دلیل سرو شکل و نحوه رانندگی و سرخوشی خود با ماجرا‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند.
آن‌ها از جوانان امروزی هستند که سعی دارند شکلی دیگر از زندگی را دنبال کنند و خیلی‌ها از نحوه‌ی رفتار آن‌ها کاملاً شاکی هستند چه مامور پلیس، چه حتی خانواده‌هایشان. در عین حال کارگردان جوان این فیلم سعی کرده به مسائل روز جامعه مانند یارانه‌ها و کمبود‌هایی که در سیستم‌ها وجود دارد نیز بپردازد. ترانه در این فیلم بازی سرخوشانه‌ای دارد، نقش دختری که به همراه دوستانش از مهمونی مهاجرت «کامی» برگشته و آهنگ پینک فلوید را می‌خواند اما این فیلم یک تجربه متفاوت بود برای تماشاگر. درباره‌ی سرخوشی یک سری جوان که با معیار‌های روز و جامعه نمی‌خواهند مطابق باشند و یک فضای متفاوت سیر می‌کنند. هرچند در فیلم با تصورات عجیب و غریبی مانند دیدار با طوفان (محمدرضا گلزار) یا مجیدالتکرینی (احسان‌امانی) این حال خوش را نشان داده است. این فیلم با سانسور بسیار و حذف ۸ دقیقه، ۴ سال پس از ساخت برای مدت کوتاهی اکران شد و فروش حدود یک میلیاردی داشت. همچنین در بخش فروم جشنواره برلین نیز حضور داشت و چند جایزه از جشنواره‌های مختلف جهان نیز دریافت کرد.
۶. زنی که صاحب نمی‌خواهد در فیلم «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو»
- کارگردان: روح‌الله حجازی
- سال تولید ۱۳۹۱
فیلم «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» با ورود، ساناز – ترانه علیدوستی- و همراهش – پیمان قاسم‌خانی- با یک ماشین آخرین مدل به خانه آقای محمودی – حمید فرخ‌نژاد و همسرش – هنگامه قاضیانی آغاز می‌شود. از همان آغاز فیلم تقابل دو شکل زندگی عیان و مشهود است. یک زندگی سنتی دربرابر یک زنی متفاوت‌تر. ساناز که نقش یک زن اغواگر، مستقل و بی‌نیاز به قواعد زندگی مشترک و بار‌ها تأکید می‌کند نیازی به صاحب ندارد. از سوی دیگر «محدثه» است که تمام جزییات زندگی خانواده خود را برنامه‌ریزی می‌کند، حتی نحوه رفتار همسرش با ساناز را و هم رفت و آمد دخترش را در هر ثانیه کنترل می‌کند.
فیلم درباره تفاوت این دو شکل زندگی است و این دو زن و انتخاب‌هایشان و نحوه رفتارشان در آینه دید دختر خانواده مورد قضاوت قرار می‌گیرد. با دیدن این فیلم، سؤالی مطرح می‌شود آیا ترانه می‌توانست انتخاب خوبی برای یک زن اغواگر باشد یا بیشتر استقلال و عدم وابستگی او به مرد به عنوان صاحب و مراقب مدنظر نویسنده و کارگردان بوده است؟ این نقش در سینمای ایران بعد از انقلاب کمتر دیده شده بود و مدام از آن پرهیز می‌شد. این که زنی ازدواج نکرده باشد و با مردی زندگی کن، این که زنی از همان اول تعیین کند که هر زمان خسته شد خواهد رفت. این که زنی حتی چشم‌چرانی‌های شوهرخاله تسبیح به دستش را زیر چشمی رد کند و از این موضوع بهم نریزد، این که زنی در جمع سیگار بکشد و ابایی از این نداشته باشد که خواسته خود را بیان کند، بخشی از نقشی بود که در این فیلم به تصویر کشیده شد. این زن و این نقش در رویارویی با زنی دیگر تعریف شده است، زنی که به گفته همسرش امروزی نیست، مدام در آشپزخانه است و مثل کلفت‌ها می‌ماند. هرچند در نهایت با رفتن ساناز انگار قرار است همه چیز به حالت عادی باز گردد اما چیز‌هایی در این خانواده شکسته و سؤال‌هایی پیش آمده است.
۷. تحقیر با پول در فیلم «پذیرایی ساده»
- مانی حقیقی
- سال تولید ۱۳۹۰
دومین همکاری ترانه علیدوستی و مانی حقیقی در مقام کارگردان یک فیلم سیاسی است با عنوان «پذیرایی ساده». اثری که سازندگانش و نویسنده‌اش، امیررضا کوهستانی، به شدت از قبول این موضوع سرباز می‌زنند. اما فیلم حکایت پول پخش کردن یک زن و مرد جوان در مناطق صعب‌العبور و نحوه مواجهه مردم با آنان است.
احساسات مختلفی که تماشاگر را به چالش می‌کشاند هم آن زمان که با تحقیر افراد کیسه پولی به آن‌ها می‌دهد چه آن زمان که در برابر بزرگی و عزت نفس آنان تعظیم می‌کنند. هرچند هیچ کدام از سازندگان در هیچ گفتگویی نخواستند اشاره کنند اما این تصاویر یادآور حضور احمدی‌نژاد در سفر‌های استانی و همراه داشتن کیسه‌های پول است که در بین متقاضیان پخش می‌شد. حتی پس از اکران در جشنواره سال ۹۰ حمزه‌زاده یکی از مدیران حوزه هنری نقدی منتشر کرد و خطاب به احمدی نژاد گفت چرا باید فیلمی که سیاست‌های اقتصادی شما و هدفمند کردن یارانه‌ها را به نقد می‌کشد، اکران شود؟
این فیلم اولین اکرانش در بخش نوعی نگاه جشنواره برلین بود. «ترانه علیدوستی» در فیلم قرار است به همراه «مانی حقیقی – هم بازیگر هم کارگردان» به تحقیر افراد بحران‌زده‌ای که در این منطقه کوهستانی زندگی می‌کنند بپردازند. فیلم پر از صحنه‌هایی است که افراد نیازمند باید در برابر دریافت پول و انسانیت دست به انتخاب بزنند و معمولاً پول را انتخاب می‌کنند. در صحنه قبرستان که پدر به جای پول فرزندش را می‌بخشد یکی از بازی‌های سختی است که برای ترانه و‌مانی حقیقی رقم می‌خورد. انگار نه انگار این فیلم است، انگار دوست داشتند پدر تصمیم دیگری می‌گرفت و از آنجا به بعد است که فیلم شکل دیگری پیش می‌رود. فیلم توسط حوزه‌هنری به همراه چند فیلم دیگر تحریم شد و به این ترتیب یک سوم سینما‌های کشور را از دست داد. بازی در این فیلم برای «ترانه علیدوستی» نامزدی سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش زن را به همراه داشت. هرچند از ترانه و فعالیت‌های اجتماعی‌اش بعید بود حتی در آن دوره جشنواره شرکت کند.
۸. حراج یک دختر در فیلم «انتهای خیابان هشتم»
- انتهای خیابان هشتم
- علیرضا‌امینی
- ۱۳۸۹
- مدت ۹۸ دقیقه
علیرضا امینی بی‌تردید یکی از بهترین کارگردانان سینمای ایران در زمینه‌ی ساخت آثار اجتماعی است که در سال‌های اخیر حضور و فعالیتش محدود و کم‌رنگ شده است. در فیلم «انتهای خیابان هشتم» خانواده‌ای دنبال گرفتن رضایت هستند تا برادرشان اعدام نشود.
این دومین همکاری ترانه علیدوستی و حامد بهداد است که هر دو باید برای به دست آوردن مبلغ مورد نیاز در مدت مورد نظر تلاش بسیار کنند. یکی برای برادرش، دیگری برای دوستش. این نقش خیلی شبیه نقش‌هایی است که ترانه در زندگی واقعی خویش نیز دنیال می‌کند و درصدد ایفای آن است. ترانه یکی از معدود بازیگرانی است که به مسائل سیاسی و اجتماعی اهمیت می‌دهد و دغدغه‌های خود را با مردم در میان می‌گذارد. در این فیلم پیدا کردن مبلغ زیادی پول کار دشواری است، راه‌های زیادی برای گرفتن پول و سفته دادن و زیربار قرض رفتن، امتحان می‌شود. پدر خانواده در سکوت این تلاش دختر را نظاره می‌کند، موسی – حامدبهداد در همان اصطبلی که کار می‌کند برای مشت‌زنی و شرط‌بندی پیش‌قدم می‌شود. دختر نیز تنها راه باقی‌مانده را امتحان می‌کند و در حراج دختران بر روی صحنه‌ای به انتهای خیابان هشتم می‌رود. آن نگاه مغموم و در عین حال مطمئن ترانه وقتی که در حال آرایش و آماده کردنش برای رفتن در میان جمعیت است، یکی از ماندگارترین لحظه‌های نقش‌آفرینی اوست. ترانه پیشتر نیز در فیلم «شهر زیبا» با همین موضوع بخشش یک اعدامی بازی کرده بود. در آن فیلم او و پدرش کسانی بودند که باید فرد قاتل را ببخشند و از اعدام او جلوگیری کنند. حالا حدود ۸-۹ سال بعد او در جایگاهی متفاوت قرار داشت و باید در مدت کمتر از سه روز حدود ۷۰ میلیون برای نجات برادر و بخشش او از سوی اولیای دم تهیه کند. او این بار نیز به خوبی توانسته بود، نقش سخت پر از ریزه‌کاری‌ها و جزییات را ایفا کند.
۹. معصومیت غرق شده در فیلم «درباره الی»
- کارگردان: اصغر فرهادی
- سال تولید ۱۳۸۷
اصغر فرهادی در هنگام ساخت «درباره الی» دیگر به عنوان یک فیلمساز شناخته شده جایگاه خاصی در سینمای ایران داشت. این بار او به سراغ طبقه متوسط رفته بود، طبقه‌ای که شادی‌ها و تفریح‌ها و دغدغه‌هاشان را می‌شناخت. طبقه‌ای که در آستانه سفر صدقه را فراموش نمی‌کند، در تونل و هنگام شادی جیغ می‌زند، اگر لازم شد ویلای مخروبه را اجاره می‌کند تا بتواند در سفری که در پیش است دست خالی نباشد.
سه خانواده به سفر می‌روند، در بین آن‌ها الی (با بازی ترانه) غریبه است، مربی مهد بچه‌های سپیده (گلشیفته فراهانی) است و به دعوت او و بی‌اجازه خانواده و نامزدی که زیادی سخت‌گیر است همراه آنان شده است. همه چیز به خوبی پیش می‌رود، قصد سپیده که همه چیز را به صورت همین‌طوری و الابختکی پیش می‌برد، آشنایی الی با احمد (شهاب حسینی) است. مردی که از آلمان آمده و معتقد است: «یک پایان تلخ بهتر از یک تلخی بی‌پایان است».
الی خیلی زود می‌خواهد به تهران بازگردد نگران مادرش است، اما سپیده با قایم کردن کیفش مانع می‌شود. همه چیز ناگهان به هم می‌ریزد، یکی از بچه‌ها در حال غرق شدن است و ناگهان معلوم می‌شود که خبری از ا نیست. سه خانواده و دوست چندساله ناگهان با موقعیتی دشوار روبه‌رو می‌شوند. چگونه باید این خبر را به نامزد و خانواده الی اطلاع دهند؟ باید درباره‌ی دلیل حضورش در جمع خود چه توجیهی بیاورند؟ فیلم پر از موقعیت‌های دشوار و انتخاب‌های سخت است. تکلیف تماشاگر با الی معلوم نیست، نمی‌داند او به نامزدش خیانت کرده که به این سفر آمده و این مرگ عقوبت این اشتباه است یا نه؟ حتی پیدا کردن جنازه‌اش هم بی‌جواب می‌ماند. صورت معصوم او قرار است تکیف ما را با او مشخص کند و حتی وقتی نامزدش این سؤال را از این سه خانواده می‌پرسد که آیا از من هم به شما حرفی زده است و آنان تصمیم می‌گیرند این موضوع را کتمان کنند، تنهایی او را نیز درک می‌کنیم. «پایان باز» از این فیلم مشخصه‌ی آثار فرهادی شد و همچنین تماشاگر می‌دانست پس از دیدن هر فیلم فرهادی با پرسش‌های بی‌جوابی روبه‌رو خواهد شد که تا مدت‌ها ذهن را درگیر خواهد کرد.
هرچند سخت‌گیری‌ها و وسواسی که فرهادی در ساخت آثارش داشت، سبب شد اختلافاتی در بین اعضای گروه موقع فیلمبرداری پیش بیاید. گلشیفته فراهانی که رفتنش از ایران سبب شده بود اکران فیلم با مشکل مواجه شود در جشنواره برلین به سردی توسط گروه پذیرفته شد، او بعداً از سیلی محکمی که در فیلم خورده و باعث پاره شدن پرده گوشش شده گفت. بعد از این فیلم دیگر حقیقی و فرهادی با هم فیلم مشترکی کار نکردند، هرچند ترانه دوستی و ارتباط خود با حقیقی را همچنان ادامه داد. فیلم با بازی درخشان بازیگرانش به شدت درخشید و مورد استقبال قرار گرفت و در اکران جهانی ۷ میلیون دلار فروش داشت.
۱۰. جاه‌طلبی‌های یک زن در فیلم «کنعان»
- کارگردان: مانی حقیقی
- سال تولید ۱۳۸۶
فیلم «کنعان» به کارگردانی «مانی حقیقی» و نویسندگی مشترک اصغر فرهادی و مانی حقیقی ساخته شده است. پیش از این حقیقی و فرهادی در نوشتن چهارشنبه سوری با یکدیگر همکاری داشتند و یک اتفاق خوب را رقم زده بودند اما انگار این بار قرار نبود آن موفقیت تکرار شود. فیلم برگرفته از داستان «تبر» آلیس‌مونرو بود. هرچند کاملاً ایرانی شده بود و دغدغه‌های یک زن امروزی ایرانی تحصیل‌کرده را به تصویر می‌کشید.
ترانه قرار بود نقش یک زن مستقل، از طبقه‌ی متوسط فرهنگی با جاه‌طلبی‌های خاص خود را ایفا کند که در عین حال نتوانسته عشق قدیمی خود – علی (بهرام رادان)- را فراموش کند و می‌خواهد پس از ۱۰ سال ازدواج با استادش – مرتضی (محمدرضا فروتن) جدا شود و برای دست‌یابی به آرزو‌هایش مهاجرت کند. در این میان برایش مهم نیست که فرزندش را سقط کند یا به عزیز (مادر بیمار همسرش) نیز اعلام کند. اما همه چیز با آمدن خواهرش، آذر- افسانه بایگان، متفاوت پیش می‌رود. ترانه در این فیلم بر سر دوراهی رفتن و ماندن قرار می‌گیرد و براساس نذری که کرده انگار مجبور است از خواسته خودش کوتاه بیاید. نقش‌آفرینی ترانه در این فیلم چندان مورد قبول قرار نگرفت. خودش معتقد بود که چون همگان او را هنوز همان دختر ۱۵ ساله اولین فیلمش می‌دانند. ترانه در این فیلم، با تضاد‌هایی پیش روی میسرش مواجه می‌شود. این نقش به نوعی گریز ترانه از قالب نقش‌هایی بود که پیشتر بازی کرده بود و ورودش به ایفای نقش زنان طبقه فرداست و گذر از دغدغه‌های خاص آن طبقه بود. این بار به جای آن که تماشاگر وقایعی باشد که در این طبقه رخ می‌دهد، خودش آن دغدغه‌ها را داشت و برای به دست آوردنش تلاش می‌کند.
۱۱. نظاره‌گر یک خیانت اعلام نشده در فیلم «چهارشنبه سوری»
- اصغر فرهادی
- ۱۳۸۴
ترانه در دومین همکاری‌اش بعد از «شهر زیبا» یا اصغر فرهادی باز هم نقش یک زن از طبقه فرودست را بازی کرده بود. این بار او «روحی» بود که در روزهای پایانی سال وارد خانه‌ای آشفته و پر از جنگ و دعوا می‌شود تا با مرتب کردن آن کمی شرایط را بهتر کند. خانه‌ای که در آن حمید فرخ‌نژاد به عنوان همسر مژده (هدیه تهرانی) درصدد کتمان خیانتش است. آنان که قرار است برای تعطیلات به دبی سفر کنند با این همه درگیری و تضاد سردرگریبان هستند. هدیه تهرانی در تمام مدت فیلم یعنی همان ۲۴ ساعت با لباسی سیاهی، خشمگین و پر از نگرانی و عصبیت در نقش زنی مورد ستم قرار گرفته، ظاهر می‌شود. او مشکوک به رابطه‌ی همسابه روبرویی‌اش با بازی پانته‌آبهرام با همسرش است. حتی با چادری که از «روحی» قرض گرفته به صورت مخفیانه همسرش را تعقیب می‌کند و مرود ضرب و شتم او واقع می‌شود.
فرهادی در زمانی این فیلم را ساخت که کمتر کسی به مسأله خیانت در سینمای ایران به عنوان یک معضل پرداخته بود. ترانه در این فیلم دختر جوانی در آستانه عروسی است که نقش خدمتکار را ایفا می‌کند و در مواجهه با شرایط دچار سردرگمی است، هرچند آن‌قدر عاقل است که دانسته‌هایش یعنی فهمیدن خیانت مرد به همسرش را عیان نکند و همچون راز با خود ببرد. مرد هم سعی می‌کند در مواجهه با نامزد ترانه مسئولیت گم‌شدن چادر را برعهده بگیرد تا آسیبی به اعتماد او وارد نشود.این سومین فیلم ترانه در مقام بازیگر بود و تنها چهارسال از حضورش در سینما می‌گذشت، اما رفتار حرفه‌ای او زبانزد همه عوامل سینما شد. او در این فیلم برادرش را به خاطر چهارشنبه سوری از دست داد اما تنها یک روز در صحنه فیلمبرداری غیبت کرد. رفتاری که اصغر فرهادی بار‌ها و بار‌ها به آن اشاره کرد. او برای بازی در این نقش، مورد تقدیر داوران بیست‌وچهارمین جشنواره فجر قرار گرفت. این اثر در جشنواره‌های مختلفی همچون نانت، هامبورگ و لوکارنو و… شرکت داشت و تقدیر شد.
۱۱. تنها در برابر جامعه در فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم»
- رسول صدرعاملی
- ۱۳۸۱
اولین حضور سینمایی ترانه علیدوستی فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم» بود. فیلمی به کارگردانی رسول صدرعاملی که در آن سال‌ها به عنوان یک فیلمساز اجتماعی شناخته می‌شد و پیشتر فیلم «دختری با کفش‌های کتانی» را با بازی «پگاه آهنگرانی» ساخته بود. صدرعاملی این بار می‌خواست زندگی یک دختر عاقل، تنها و حل‌کننده مشکلات و مستقل را روایت کند. فیلمنامه‌نویس توانا، کامبوزیا پرتوی، پیشتر این طرح را نوشته بود و دست بر قضا ترانه علیدوستی هم‌نام این شخصیت عاقل و خوب بود. امین تارخ او را که یکی از هنرآموزان آموزشگاهش بود معرفی کرد. هرچند پیشتر حبیب رضایی برای پیدا کردن بازیگر به مدارس متعددی سر‌زده بود.
برای پیدا کردن بازیگر این نقش که سه مرحله متفاوت، دانش‌آموزی، بارداری و مادری را پشت سر می‌گذراند، بیش از ۸۰ نفر مورد آزمون قرار گرفتند. حدود دوماه با ترانه کار شد تا بر صدا و رفتارش مسلط شود و در این مدت نمی‌دانست هنوز مورد تأیید است یا نه؟ ۴۸ ساعت قبل از ایفای نقشش در اولین صحنه فیلم یعنی در زندان رجائی‌شهر و ملاقات با پدرش به او اطلاع داده شد. ترانه خیلی خوب در این فیلم ایفای نقش کرد، در برابر سقط فرزند ناخواسته‌اش‌ایستادگی کرد و خودش تصمیم گرفت تا بهترین‌ها را برای او به دست آورد. این آغاز حضور ترانه علیدوست» در سینمای ایران بود، که با موفقیت و وسواس ادامه پیدا کرد.
- ۱۰ فیلم شهاب حسینی که حتما باید ببینید
- ۷ فیلم برتر سعید پورصمیمی؛ بازیگر درخشان ایرانی روی فرش قرمز کن (پرتره‌ی یک بازیگر)
از تجربه و پیشنهاد‌های افراد مهمی همچون اصغر فرهادی و مانی حقیقی سود برد. ترانه البته اشتباه‌هایی هم در مسیر انتخاب فیلم‌هایش داشته مانند فیلم «هرچی خدا بخواد» که خیلی زود پذیرفت و اعلام کرد تا اگر کسی به هوای او به تماشای فیلم می‌رود متضرر نشود. او جوایز متعدد جهانی همچون لوکارنو را دریافت کرد، داور جشنواره وزوول فرانسه شد و بار‌ها بر فرش قرمز جشنواره‌های مهم جهان حضور داشت. در این بیست سال حضور بار‌ها به فمنیست بودن خود افتخار کرده و از موقعیت خود به عنوان یک بازیگر زن شناخته شده جهانی، برای بیان مشکلات و محدودیت‌های زنان هموطنش استفاده کرده است. همراه غم‌های مردم در مسائلی نظیر اعدام‌ها و هواپیمای اوکراین بود. علیدوستی به خاطر دفاع از دختران خیابان انقلاب و اعتراض به رفتار‌های گشت ارشاد، دارای حکم است و با قرار کفالت آزاد شده.
