هم‌نشینی تماشایی قمر زمین و قلب عقرب در هفته‌ی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲
در هفته‌ی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲ ماه‌گرفتگی نیم‌سایه‌ای را پشت سرگذاشته‌ایم و همچنان نور شدید ماه کامل را در آسمان خواهیم داشت اما خود قمر زمین با درخشان‌ترین اجرام آسمان از جمله صورت فلکی عقرب، جلوه‌های زیبایی را به نمایش می‌گذارد.
با رسیدن به نیمه‌ی بهار، ستاره‌های زمستانی کم‌کم آسمان را ترک می‌کنند و از سوی دیگر ستاره‌های تابستانی میهمان آسمان می‌شوند.
شاید نور شدید ماه در هفته‌ی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲، که تنها کمی از قرص کامل آن گذشته است، مانع رصد بسیاری از اجرام عمق آسمان شود اما درخشان‌ترین اجرام همچنان در آسمان حضور خواهند داشت و به‌ویژه مناظر زیبایی را به‌ویژه برای رصدگرانی که از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ استفاده می‌کنند، رقم می‌زنند.
علاوه بر این قمر در عقرب این هفته، دیدنی خواهد بود و طی آن ماه در نزدیکی ستاره‌ی درخشان قلب‌العقرب قرار می‌گیرد.
رویدادهای نجومی در هفته‌ی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲
شنبه ۱۶ اردیبهشت (May 6)
طبق اعلام Sky and Telescope به میانه‌ی بهار رسیده‌ایم اما ستاره‌ی زمستانی «شباهنگ» (Sirius) هنوز در اواخر گرگ و میش غروب، سمت غرب و جنوب غربی آسمان در ارتفاع بسیار پایین‌تر از «شعرای شامی» (Procyon) چشمک می‌زند.
شاید برای شما این پرسش ایجاد شود که تا چه مدت دیگر در بهار می‌توانید این ستاره‌ی درخشان را تماشا کنید؟ به عبارت دیگر تاریخ «غروب سالانه» (Helical Setting) آن چه زمانی خواهد بود؟
هر چه بیشتر به سمت عرض‌های جغرافیایی جنوبی زندگی کنید، این تاریخ بیشتر به پایان فصل نزدیک‌تر خواهد بود.
آسمان در ابتدای هفته‌ی سوم اردیبهشت ۱۴۰۲
یکشنبه ۱۷ اردیبهشت (May 7)
هنوز بیش از هفت هفته تا تابستان باقی مانده است، اما ستاره‌های مثلث تابستانی یکی پس از دیگری در سمت شرق آسمان ظاهر می شود. ستاره‌ی درخشان «نسر واقع» (Vega) یا «کرکس نشسته» نخستین موردی است که به چشم می‌آید. این ستاره در حال حاضر در ارتفاع کم در شمال شرقی آسمان و پس از تاریک شدن هوا قابل مشاهده است.
ستاره‌ی بعدی «دنب» (Deneb) است که پایین سمت چپ وگا و با فاصله‌ی دو یا سه مشت در طول بازوی کشیده قرار گرفته و حدود یک ساعت بعد از آن ظاهر می‌شود.
سومین ستاره «الطیر» (Altair) یا «کرکس پرنده» (نسر طایر) است که بعد از ساعت ۲۳:۰۰ یا نیمه شب در ارتفاع بسیار پایین و سمت راست دو ستاره‌ی دیگر مثلث تابستانی، خود را نشان می‌دهد.
طبق اعلام مجله نجوم، در ساعت ۲۱:۴۵ این شب هم ماه و ستاره‌ی «قلب العقرب» (Antares) با جدایی زاویه‌ای ۳.۴ درجه یک هم‌نشینی دیدنی را شکل می‌دهند که تا سحرگاه روز بعد قابل مشاهده است.
دوشنبه ۱۸ اردیبهشت (May 8)
سه ستاره با قدر صفر، پس از تاریکی هوا آشکارا می‌درخشند: «ژوبین‌دار» (سماک رامح) که در ارتفاع زیاد سمت جنوب شرقی آسمان دیده می‌شود، نسر واقع که با ارتفاع بسیار پایین‌تر در شمال شرقی قرار گرفته است و ستاره‌ی «سروش» (Capella) که در شمال غربی رخ‌نمایی می‌کند.
این ستاره‌ها بسیار درخشان به‌نظر می‌رسند چون هر کدام حداقل ۶۰ برابر نور خورشید را دارند و از سویی همه تقریبا نزدیک هستند و به ترتیب در فاصله‌ی ۳۷، ۲۵ و ۴۲ سال نوری از ما قرار گرفته‌اند.
علاوه بر این سه ستاره، در ساعت ۲۳:۰۰ می‌توانید شاهد هم‌نشینی سه گانه‌ی دیگری هم باشید. مریخ به اوج نزدیکی با ستاره‌های «سرپسین» (Pollux) و «سرپیشین» (Castor) می‌رسد. منظره‌ای تماشایی که از ابتدای شب تا پیش از نیمه‌شب قابل مشاهده است.
سه‌شنبه ۱۹ اردیبهشت (May 9)
در ساعت ۰۹:۰۱ سیاره‌ی زهره در بیشترین عرض استوایی با میل ۲۶+ درجه قرار می‌گیرد که حدود ۳.۹ درجه‌ای نقطه‌ی انقلاب تابستانی است. این رویداد از منظر زمین دیده نمی‌شود اما این سیاره نمایش جذابی را در این شب و فردای آن اجرا می‌کند.
می‌توانید سیاره‌ی زهره را با یک تلسکوپ میدان دید وسیع یا حتی یک دوربین دوچشمی تا تاریکی شب دنبال کنید و در حدود ۲ درجه سمت چپ یا پایین سمت چپ آن، خوشه‌ی ستاره‌ای باز M35 را ببینید. در دوربین دوچشمی M35 یک هاله‌ی خاکستری کم‌رنگ و بزرگ است. از چنین نگاهی می‌توان آن را مانند هاله‌ی نور یک شهر هنگام نگاه کردن از فضا دانست.
این نمای دیدنی که برای آن به ابزار اپتیکی نیاز است از ۱۹:۴۵ تا ۲۱:۳۰ در آسمان قابل رؤیت است.
در سال ۲۳:۲۵ دقیقه هم یک رویداد سماوی دیگر روی می‌دهد که از زمین قابل مشاهده نیست. سیاره‌ی اورانوس در مقارنه با خورشید قرار می‌گیرد.
چهارشنبه ۲۰ اردیبهشت (May 10)
پس از غروب، نسر واقع درخشان‌ترین ستاره در شرق و شمال شرقی است. ۱۴ درجه (به اندازه‌ی تقریبا یک مشت و نیم در امتداد بازوی کشیده) به سمت چپ بالای آن نگاه کنید تا «گاما اژدها» (Eltanin) نوک پوزه‌ی صورت فلکی «اژدها» (Draco) با قدر ۲ را ببینید.
در بالا و سمت چپ این ستاره، سه ستاره‌ی کم‌نورتر هستند که بقیه‌ی سر نمادین اژدها را تشکیل می‌دهند که به آن صورتواره‌ی «لوزی‌شکل» (Lozenge) هم می‌گویند. بدون توجه به جهت‌گیری در آسمان، دراکو همیشه پوزه‌ی خود را به سمت نسر واقع نشانه می‌رود.
کم‌نورترین ستاره‌ی سر اژدها، «نو اژدها» (Nu Draconis) نام دارد. این یک ستاره‌ی دوتایی بسیار مطلوب برای رصدگرانی است که دوربین دوچشمی دارند و از دو ستاره با فاصله‌ی ۶۱ ثانیه‌ی قوسی، هر دو با قدر ۴.۹ تشکیل شده است.
این جفت ستاره ۹۹ سال نوری از ما فاصله دارند و هر دو جزو ستارگان داغ و از نظر شیمیایی عجیب از نوع Am محسوب می‌شوند که تا حدی بزرگ‌تر، داغ‌تر و پرجرم‌تر از خورشید هستند.
پنجشنبه ۲۱ اردیبهشت (May 11)
در ساعت ۰۸:۲۷ این روز، ماه با ۳۶۹ هزار کیلومتر در حضیض مداری یعنی نزدیک‌ترین فاصله‌ی این ماه خود به زمین قرار می‌گیرد.
از میان اجرام اعماق آسمان، «چی ماکیان» (Chi Cygni) در صورت فلکی «قو» (Cygnus) یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های متغیر قرمز با دوره‌ی طولانی است که این روزها باید تقریبا در روشن‌ترین حالت چرخه‌ی ۱۳ ماهه‌اش باشد و بدین ترتیب با قدر حدود ۴ یا ۵ دیده می‌شود.
موقعیت ستاره‌ی چی ماکیان
برای دیدن آن باید به دنبال یک ستاره‌ی اضافی کم‌نور در محور اصلی صورت فلکی قو (دجاجه) باشید. همان‌طور که در شکل نشان داده شده است، چی (χ) به همراه ستاره‌ی قدر ۴.۰ اتا دجاجه (η) و یک ستاره‌ی قدر ۵.۱ در ۱ درجه‌ی شمال غربی چی، یک مثلث متساوی‌الساقین کشیده را تشکیل می‌دهد که به گاما (γ) دجاجه در مرکز صلیب شمالی اشاره دارد.
جمعه ۲۲ اردیبهشت (May 12)
«الماس بزرگ» (Great Diamond) صورتواره‌ی فلکی غول‌پیکری است که شاید با آن آشنا نباشید. این صورتواره با گستره‌ی حدود ۵۰ درجه در پنج صورت فلکی امتداد دارد. در حال حاضر پس از غروب در جنوب شرقی و جنوب قرار دارد.
با «بی‌ژوبین» (Spica) شروع کنید که بخش پایینی آن را تشکیل می‌دهد. بالا سمت چپ آن ستاره‌ی درخشان «ژوبین‌دار» (Arcturus) جای گرفته است و در سمت راست و بالای آن ستاره‌ی کم‌نورتر «کور کارولی» (Cor Caroli) یا «قلب چارلز» با قدر ۳ دیده می‌شود.
با همین فاصله در پایین‌تر سمت راست این ستاره، «ذنب‌الاسد» (Denebola) یا نوک دم صورت فلکی «شیر» (Leo) با قدر ۲ دیده می‌شود. احتمالا «رابرت هوراس بیکر» (Robert H. Baker) نخستین کسی است که از الماس بزرگ در کتابش با نام «وقتی ستاره‌ها بیرون می‌آیند» (When the Stars Come Out) چاپ ۱۹۵۴ میلادی نام برد.
سه ستاره پایینی این ستاره ها که درخشان‌تر هم هستند، یک مثلث متساوی‌الاضلاع تقریبا کامل را تشکیل می‌دهند. می‌توان آن را به موازات مثلث‌های تابستانی و زمستانی، «مثلث بهاری» نامید.
در این شب همچنین تربیع آخر ماه دقیقا در ساعت ۱۷:۵۸ روی می‌دهد و ماه صبحگاهی خواهد بود. بدین ترتیب بامداد روز بعد طلوع می‌کند و سیاره‌ی زحل هم چند درجه در سمت چپ و بالای آن می‌درخشد.
آسمان در آخر هفته سوم اردیبهشت ۱۴۰۲
وضعیت سیارات
عطارد همچنان در درخشش طلوع خورشید پنهان شده است و دیده نمی‌شود.
زهره با قدر ۴.۲- نزدیک پای «دوپیکر» (Gemini) به روشنی دیده می‌شود و ستاره‌ی عصرگاهی آسمان است. تا ۲ ساعت و نیم پس از تاریک شدن هوا هم امکان رصد واضح آن حتی در شهرهای دارای آلودگی نوری وجود دارد و منظره‌ای تماشایی را شکل می‌دهد.
در یک نمای تلسکوپی، سیاره‌ی ناهید به‌صورت یک کره‌ی کوچک و درخشان دیده می‌شود که با قطر ۱۸ ثانیه‌ی قوسی، حدود ۶۲ درصد از نور خورشید را بازتاب می‌دهد. یعنی دارای آلبدوی ۶۲ است.
هرچند این روشنایی با توجه به کاهش فاز سیاره، رو به کاهش است اما از سویی چون زهره د رحال نزدیک شدن به ماست، هر روی کمی بزرگ‌تر دیده می‌شود تا اواسط خرداد که ۵۰ درصد روشن‌تر خواهد شد و به هلالی بزرگ‌تر اما نازک‌تر تبدیل می‌شود.
مریخ در این هفته از صورت فلکی دوپیکر (جوزا) عبور می‌کند و با تابش ضعیف سرخ‌رنگ خود با فاصله‌ی ۲ مشت در سمت چپ بالای زهره می‌شود.
دو ستاره‌ی سرپیشین و سرپسین هم بسیار نزدیک به آن در سمت راست و بالا جای گرفته‌اند و یک صف‌آرایی تماشایی را شکل داده‌اند.
در حال حاضر مریخ تقریبا در سمت دور مدار خود از زمین قرار دارد و بنابراین در یک نمای تلسکوپی فقط به‌صورت یک حباب کوچک به عرض ۵ ثانیه‌ی قوسی مشاهده می‌شود.
همین دوری باعث شده تا در حال حاضر مأموریتی به سوی این سیاره پرتاب نشود و آژانس‌های فضایی منتظر سال‌های آینده برای پرتاب کاوشگرهای جدید هستند.
مشتری هنوز با درخشش خود فاصله دارد و در طلوع خورشید با ارتفاع کم پنهان شده است اما به‌زودی جلوه‌گیری خود را در آسمان آغاز می‌کند و بنابراین باید خود را آماده کنید.
زحل با قدر ۱.۰+ در صورت فلکی «دلو» (Aquarius) یا «آب‌ریز» به‌صورت نقطه‌ی زرد رنگ کم‌نوری دیده می‌شود. برای رصد آن باید پیش از سحرگاه و در ابتدای آن، ارتفاع پایین در آسمان جنوب شرقی را جست‌وجو کنید.
اورانوس هم در مقارنه و پشت خورشید قرار دارد و دیده نمی‌شود و نپتون هم در درخشش سپیده‌دم از نگاه‌ها پنهان شده است.
