هم‌نشینی ماه و پروین در آسمان هفته‌ی اول آذر ۱۴۰۲
در هفته‌ی اول آذر ۱۴۰۲ ماه کامل روی می‌دهد و فرصت مناسبی برای رصد آن در کنار دیگر اجرام آسمان مانند سیاره‌ی مشتری و خوشه‌ی پروین فراهم است اما یک رویداد خاص دیگر هم در انتظار قمر زمین است.
ماه در میانه‌ی هفته‌ی اول آذر ۱۴۰۲ کامل می‌شود و پیش و پس از آن هم‌نشینی‌های تماشایی با اجرامی مانند مشتری و خوشه‌ی پروین در آسمان دارد. علاوه بر این در شمالی‌ترین نقطه‌ی خود طلوع خواهد کرد، بنابراین اگر اهل عکاسی از آسمان شب هستید، موقعیت مناسبی برای ثبت تصاویری از ماه با سازه‌ها و عوارض زمینی است.
اما آسمان این هفته رویدادهای جذاب دیگری هم دارد که اگر به آسمان شب علاقه داشته باشید، تماشای آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود.
رویدادهای نجومی هفته‌ی اول آذر ۱۴۰۲
شنبه ۴ آذر
پس از غروب بیرون آمدن ستارگان، شکل W صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) در شمال شرق آسمان دیده می‌شود. با بیرون ماندن و دنبال کردن این صورت فلکی، به آسانی می‌توانید چرخش ستاره‌های دور قطبی را تشخیص دهید. شکل W تا اواخر شب به یک M مسطح در شمال آسمان تبدیل شود.
ساعت ۱۸:۰۰ هم می‌توانید شاهد مقارنه‌ی ماه و مشتری با جدایی زاویه‌ای تنها ۳.۶ درجه باشید که تا سحرگاه فردا قابل رؤیت خواهد بود.
آسمان ابتدای هفته اول آذر ۱۴۰۲
یکشنبه ۵ آذر
ماه تقریبا کامل، هم امروز عصر و هم فردا عصر دیده می‌شود. قمر زمین امشب فاصله‌ی اندکی از خوشه‌ی پروین فاصله خواهد داشت. رصد این مقارنه با دوربین دوچشمی منظره‌ای تماشایی را پیش روی شما قرار می‌دهد.
دوشنبه ۶ آذر
ساعت ۰۵:۰۵ مقارنه‌ی ماه و خوشه‌ی پروین با جدایی زاویه‌ای ۱.۵ درجه به اوج خود می‌رسد. در ساعت ۱۲:۴۶ هم ماه کامل روی می‌دهد.
ستاره‌ی «نسر واقع» (Vega) که از ستارگان مثلث تابستانی است، پس از تاریکی هوا هنوز در غرب و شمال غربی آسمان به خوبی می‌درخشد. درخشان‌ترین ستاره بالای آن «دنب» (Deneb) است که سر صلیب بزرگ شمالی را در صورت فلکی «قو» (Cygnus) تشکیل می‌دهد.
سه‌شنبه ۷ آذر
ماه که به تازگی کامل شده است، پس از غروب خورشید، در شمال شرقی آسمان طلوع می کند. ستاره‌ی کاملا درخشان «سروش» (Capella) هم با قدر ۰، با فاصله‌ی تقریبا دو مشت در سمت چپ بالای آن می‌درخشد. با پیشروی شب، منتظر «بتا ثور» (Beta Tauri) یا ستاره‌ی «نطح» باشید که با قدر ۱.۶ و فاصله‌ی کم؛ سمت راست بالای ماه دیده می‌شود.
طلوع ماه امشب یک ویژگی خاص هم دارد و آن این است که در شمالی‌ترین نقطه‌ای قرار دارد که در آسمان دیده می‌شود. بنابراین با تاریک شدن هوا پس از غروب به دقت توجه داشته باشید که ماه از کجای افق شما سر برمی‌آورد. احتمالا هرگز با این دقت ماه را در نزدیکی شمال آسمان ندیده‌اید و ممکن است دیگر هم هرگز، حداقل در بازه‌ی زمانی کوتاه، چنین چیزی را نبینید.
چهارشنبه ۸ آذر
ساعت ۱۷:۳۰ سیاره‌ی عطارد در بیشترین عرض استوایی جنوبی (میل ۲۵.۹ درجه) و ۳.۵ درجه‌ای نقطه‌ی انقلاب زمستانی قرار می‌گیرد. در ساعت ۱۸:۵۷ هم می‌توانید ماه را با فاصله‌ی ۴.۵ درجه نسبت به خوشه‌ی ستاره‌ای M35 ببینید که البته برای رصد آن به ابزار اپتیکی نیاز خواهید داشت.
آسمان پایان هفته اول آذر ۱۴۰۲
پنجشنبه ۹ آذر
در سحرگاه پنجشنبه، به شرق آسمان نگاه کنید تا سیاره‌ی ناهید را که در فاصله‌ی حدود ۴ درجه از «قلب الاسد» (Regulus) قرار دارد ببینید.
اکنون که خوشه‌ی پروین و دبران پس از تاریکی هوا سمت شرق آسمان می‌درخشند، صورت فلکی «شکارچی» (Orion) یا «جبار» هم خیلی عقب‌تر از آن‌ها نیست. حدود ۱ ساعت و ۲۰ دقیقه طول می‌کشد تا کل شکل نمادین صورت فلکی جبار که از هفت ستاره‌ی درخشان‌تر آن تشکیل شده است، در آسمان رخ‌نمایی کند.
جمعه ۱۰ آذر
ساعت ۰۳:۰۶ بامداد اختفای ستاره‌ی اوپسیلون-جوزا را با ماه ببینید. قدر این ستاره ۴.۱ است و برای رصد اختفا به ابزار اپتیکی نیاز خواهید داشت. این رویداد نجومی در شرق، شمال و شمال غربی ایران به صورت خراشان خواهد بود. اختفا زمانی صورت می‌گیرد که یک جرم سماوی از دید ناظر در پشت جرم دیگر (اغلب ماه) قرار بگیرد و اگر در لبه‌ی جرم جلویی حرکت کند و به آن مماس شود، اختفا خراشان خواهد بود.
ساعت ۰۵:۳۰ هم ماه و ستاره‌ی سرپسین (Pollux) با فاصله‌ی تنها ۲.۱ درجه به مقارنه می‌رسند. شب هنگام هم فرصت مناسبی برای رصد اجرام اعماق آسمان است.
دو جرم بسیار کم‌نور برای چشم غیرمسلح یعنی کهکشان آندرومدا (M31) و خوشه‌ی دوگانه‌ی برساوش، از معروف‌ترین اجرام اعماق آسمان هستند. هر دو با قدر ۴ طبقه‌بندی شده‌اند، و در یک آسمان نسبتا خوب از نظر تاریکی، می‌توانید آن‌ها را با چشم غیرمسلح ببینید. دوربین دوچشمی اما تماشای آن‌ها را بسیار راحت‌تر می‌کند. این دو جرم ۲۲ درجه از هم فاصله دارند و در اوایل شب با ارتفاع زیاد سمت شرق آسمان دیده می‌شوند.
اگر امکان رصد مناسب آن‌ها را داشته باشید، هر چه آسمان شما تاریک‌تر باشد، آن‌ها را متفاوت‌تر می‌بینید. با استفاده از نقشه‌ی صورت‌های فلکی تمام آسمان، به آسانی می‌توانید آن‌ها را پیدا کنید.
موقعیت زحل در پایان هفته اول آذر ۱۴۰۲ سمت جنوب آسمان
وضعیت سیارات در هفته‌ی اول آذر ۱۴۰۲
عطارد با قدر ۰.۴- در اوایل گرگومیش غروب، در جنوب غربی آسمان با ارتفاع بسیار کم دیده می‌شود. حدود ۳۰ یا ۴۰ دقیقه پس از غروب آفتاب به دنبال آن بگردید. اگر دوربین دوچشمی داشته باشید، رصد آن آسان‌تر خواهد بود. هیچ جرم دیگری در این منطقه به اندازه‌ی سیاره‌ی عطارد (تیر) روشن نیست.
زهره یا ناهید، با قدر ۴.۲- همچنان بر آسمان صبحگاهی تسلط دارد و حدود ۲ ساعت قبل از اولین نور سپیده‌دم از افق شرقی طلوع می‌کند. این هفته ناهید در حال گذر از نزدیکی ستاره‌ی «سماک اعزل» (Spica) است که تنها ۱ آن روشنایی دارد. در ابتدای هفته حدود ۶ درجه از هم فاصله دارند و در پایان هفته فاصله‌ی آن‌ها به ۴ درجه می‌رسد.
مریخ در پس نور خورشید دور از دید ناظر زمینی است.
مشتری با قدر ۲.۸- در صورت فلکی حمل قرار دارد. این سیاره همان نقطه‌ی سفید درخشانی است که در اوایل عصر سمت شرق آسمان می‌درخشد و حدود ساعت ۹ یا ۱۰ شب به بالاترین ارتفاع خود در جنوب آسمان می‌رسد. را دارد. در یک تلسکوپ، قرص مشتری هنوز به شکل دایره‌ای با قطر ۴۸ یا ۴۷ ثانیه‌ی قوسی دیده می‌شود.
زحل با قدر ۰.۸ در صورت فلکی کم‌نور «دلو» قرار دارد و شب هنگام در جنوب آسمان با رنگ مایل به زرد می‌درخشد. ستاره‌ی «فم‌الحوت» (Fomalhaut) هم با روشنایی مشابه و فاصله‌ی تقریبا دو مشت در طول بازوی کشیده، سمت چپ پایین زحل چشمک می‌زند. زحل با پیشروی غروب، به سمت جنوب غربی پایین می‌رود و حدود ساعت ۱۱ شب غروب می‌کند.
اورانوس با قدر ۵.۶ در صورت فلکی حمل قرار گرفته است و ۱۳ درجه‌ی شرقی مشتری جای دارد. در یک تلسکوپ با قدرت بالا، این سیاره مانند یک توپ کوچک دیده می‌شود اما غیرستاره‌ای بودن آن کاملا معلوم است.
نپتون هم با قدر ۷.۸ در مرز صورت‌های فلکی دلو و حوت جای گرفته است و در اوایل عصر با ارتفاع زیاد ۲۴ درجه‌ی شرقی زحل دیده می‌شود. پهنای نپتون تنها ۲.۳ ثانیه‌ی قوسی است و تفکیک آن به عنوان یک قرص کامل سخت‌تر از اورانوس است اما باز هم غیرستاره‌ای بودن آن واضح است.
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
