فرصت تماشای دومین اَبَرماه سال در هفته‌ی دوم مرداد ۱۴۰۲
آسمان شب در هفته‌ی دوم مرداد ۱۴۰۲ رویدادهای جذابی برای تماشا دارد و با ظهور ابرماه درخشان‌ترین ماه میانه‌ی تابستان را به نمایش می‌گذارد.
این هفته یکی از هفته‌های دلپذیر نجومی برای رصدگران آسمان شب در شهرهای پرجمعیت و دارای آلودگی نوری محسوب می‌شود. در حالت عادی به دلیل آلودگی نوری، امکان رصد بسیاری از پدیده‌های دلنشین آسمان شبریال در شهرها وجود ندارد اما برخی اجرام آسمان شب هستند که حتی در شهرها نیز جلوه‌ی خود را با شکوه تمام به نمایش می‌گذارند.
ماه از جمله این اجرام آسمانی است. در حالی که ناسا و سازمان‌ها و شرکت‌های همکار آن، برای بازگردانی انسان به ماه طی برنامه‌ی آرتمیس آماده می‌شوند، توجه‌ها بیش از همیشه به ماه معطوف شده است و رویدادهای ابرماه فرصت مناسبی برای نگاه دوباره به تنها قمر زمین محسوب می‌شوند. شاید به همین دلیل هم هست که در سال‌های اخیر این رویداد، بیش از همیشه مورد توجه قرار گرفته است.
طبق تعریف، ماه کامل یا ماه نو، زمانی ابرماه است که در ۹۰ درصد نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود نسبت به زمین (حضیض مداری) قرار داشته باشد. ابرماه قبلی سال ۲۰۲۳ در تاریخ ۳ جولای (۱۲ تیر) رویداد و اکنون این هفته شاهد دومین ابرماه امسال هستیم. این ابرماه نه تنها فرصتی برای رصد ماه است که بسیار درخشان‌تر به نظر می‌رسد، بلکه با توجه به ارتفاع مناسب موقعیت خوبی برای عکاسی از آن در کنار ساختمان‌ها و عوارض زمینی خواهد بود.
علاوه بر رصد ابرماه، این هفته سیارات منظومه‌ی شمسی هم بازی‌های فراوانی دارند و موقعیت مناسبی برای درک حرکت آن‌هاست. از سیاره‌ی ناهید که تا پایان هفته فرصت تماشای عصرگاهی آن پایان می‌یابد تا اورانوس که این هفته موقعیت خوبی برای تماشای آن در نزدیکی مشتری فراهم می‌شود.
رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم مرداد ۱۴۰۲
شنبه ۷ مرداد
امروز عصر ماه درست از دهانه‌ی قوری صورت فلکی «کمان» (Sagittarius) مانند یک قطره‌ی غول‌پیکر و تماشایی به بیرون می‌ریزد! دوربین دوچشمی احتمالا به شما کمک خواهد کرد تا ستاره‌های این صورت فلکی را در میان نور ماه تشخیص دهید. به یاد داشته باشید که پهنای قوری تقریبا دو برابر میدان دید یک دوربین دوچشمی معمولی است، بنابراین انتظار داشته باشید که برای دیدن همه‌ی ستاره‌های آن، کمی در اطراف ماه بگردید.
یکشنبه ۸ مرداد
اکنون ماه در لبه‌ی دیگر قوری و روی دسته‌ی آن قرار گرفته است. باز هم، از دوربین‌های دوچشمی برای کمک به شناسایی ستاره‌های صورت فلکی «قوس» (کمان) در حضور نور ماه استفاده کنید.
دوشنبه ۹ مرداد
دو ستاره‌ی درخشان تابستان، «نسر واقع» (Vega) و «سماک رامح» (Arcturus) هستند که به ترتیب اندکی پس از شب در بالای سر و غرب می‌درخشند. از نسر واقع به سمت سماک رامح یک خط بکشید. در یک سوم ابتدایی، این خط از سنگ طاق کم‌نور صورت فلکی هرکول عبور می‌کند و در دو سوم مسیر، از نیم دایره‌ی صورت فلکی کم‌نور «تاج شمالی» (Corona Borealis) می‌گذرد که با ستاره‌ی نسبتا درخشانش، یعنی «فکه» (Alphecca) کاملا مشخص است.
سه شنبه ۱۰ مراد
ماه کامل در ساعت ۲۲:۰۱ در جنوب صورت فلکی جدی روی می‌دهد. این ماه، یکی از درخشان‌ترین ماه‌های کامل امسال و یک ابرماه محسوب می‌شود.
با پایان شدن گرگ‌ومیش غروب، به دنبال ستاره‌ی «الطیر» (Altair) در بالای ماه بگردید. هنگامی که ماه به خوبی بالا آمد، به دنبال سیاره‌ی زحل باشید که با فاصله‌ی دو مشت در طول بازو، سمت چپ آن قرار گرفته است.
با پیشروی تابستان، سماک رامح، همیشه در سمت غربی آسمان عصرگاهی حرکت می‌کند و نقطه‌ی پایین بادبادک صورت فلکی «گاوران» (Boötes) یا «عوا» را تشکیل می‌دهد. این بادبادک باریک، حدود ۲۳ درجه به سمت راست و بالا امتداد می‌یابد و قسمت بالای آن هم کمی به سمت پایین خم شده است.
چهارشنبه ۱۱ مرداد
ساعت ۰۹:۲۲ ماه با فاصله‌ی ۳۷۵ کیلومتری از زمین، به حضیض مداری می‌رسد و پس از آن در مدار خودش از زمین دورتر می‌شود.
اکنون کمتر از یک روز از ماه کامل گذشته است، قمر زمین در پایان گرگ‌ومیش عصرگاهی، سر برمی‌آورد. امروز عصر، می‌توانید زحل را در فاصله‌ی ۶ درجه بالا سمت چپ ماه جست‌وجو کنید. این دو جرم درخشان، در طول شب به هم نزدیک‌تر می‌شوند و منظره‌ای دیدنی را ایجاد می‌کنند.
کاملا به نیمه‌ی تابستان نرسیده‌ایم، اما در حال حاضر شکل W صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) که خودش یک صورت فلکی عصرهای پاییز و زمستان محسوب می‌شود، در سمت شمال و شمال شرقی آسمان ار ابتدای شب دیده می‌شود. علاوه بر این میدان بزرگ صورت فلکی «اسب بزرگ» (Pegasus) هم به عنوان دیگر نماد پاییز، درست در افق شرقی بالا می‌آید.
پنج‌شنبه ۱۲ مرداد
ماه غول پیکر در حال کاهش فاز است و در اواخر گرگ‌ومیش غروب آفتاب، طلوع می‌کند. سیاره‌ی زحل هم سمت راست بالای آن می‌درخشد و کمی دورتر سمت چپ بالای ماه، صورت فلکی پگاسوس جای گرفته است که لبه‌ی سمت راست بالای مربع آن به سمت ماه اشاره می‌کند.
جمعه ۱۳ مرداد
چهارمین ستاره‌ی مثلث تابستانی؟! در حقیقت نه! مثلث معروف تابستانی ستاره‌ی تازه‌ای ندارد اما ستاره‌ی درخشان بعدی در نزدیکی این مجموعه ستاره‌ی «سر حوا» (Rasalhague) یا «آلفا مارافسای» است که با قدر ۲.۱ می‌درخشد. برای دیدن آن بلافاصله پس از تاریک شدن هوا سمت جنوب آسمان را نگاه کنید. آلفا مارافسای تقریبا سمت راست الطیر و پایین سمت راست نسر واقع قرار دارد. الطیر در حال حاضر پایین‌ترین ستاره‌ی مثلث تابستانی است و نسر واقع، تقریبا بالای سر قرار گرفته و درخشان‌ترین ستاره‌ی مثلث تابستانی به شمار می‌رود.
سیارات در هفته‌ی دوم مرداد ۱۴۰۲
عطارد و زهره در درخشش غروب خورشید قرار گرفته‌اند. در اوایل هفته، حدود ۱۵ یا ۲۰ دقیقه پس از غروب آفتاب از دوربین‌های دوچشمی استفاده کنید و دنبال آن‌ها را در نزدیکی افق غربی باشید. قدر ناهید ۴.۲- و عطارد فقط در حدود یک پنجاهم آن روشنایی دارد و حتی این هفته از قدر ۰.۰ تا ۰.۲+ کمی محوتر هم می‌شود.
در ابتدای هفته عطارد ۶ درجه بالاتر از زهره قرار دارد اما تا پایان هفته به ۱۵ درجه سمت چپ و بالای آن حرکت می‌کند. هرچند در این زمان سیاره‌ی ناهید دیگر از نمای عصرگاهی خارج شده است.
با استفاده از دوربین دوچشمی و تلسکوپ، نمای جذاب‌تری از زهره را در اختیار خواهید داشت. این سیاره در حال وارد شدن به شدیدترین فاز هلالی خود است.
مریخ هم در نزدیکی آن‌ها قرار دارد و با قدر ۱.۸ به رنگ نارنجی-قرمز می‌درخشد. در ابتدای هفته ۱۱ درجه سمت چپ بالای عطارد را جست‌وجو کنید تا آن را ببینید. سیاره‌ی سرخ تا پایان هفته به ۷ درجه‌ای سمت چپ بالای عطارد نزدیک می‌شود.
مشتری با قدر ۲.۴- در صورت فلکی حمل قرار دارد و حوالی نیمه شب یا کمی بعد از آن در سمت شرق و شمال شرقی طلوع می‌کند. در آغاز سحر می‌توانید آن را با ارتفاع زیاد سمت جنوب شرقی آسمان ببینید.
زحل با قدر ۰.۷ در صورت فلکی «دلو» (Aquarius) حضور دارد و از ابتدای شب طلوع می‌کند. بالاترین ارتفاع آن در سمت جنوب آسمان و پایدارترین حالت آن برای رصد تلسکوپی، چند ساعت قبل از طلوع آفتاب است.
اورانوس با قدر ۵.۸ در صورت فلکی حمل قرار دارد و ابتدای سپیده‌دم، حدود ۹ درجه سمت چپ مشتری، به زیبایی و در ارتفاع زیادی دیده می‌شود. دقت داشته باشید که برای دیدن آن احتمالا به ابزار رصدی مانند دوربین دوچشمی نیاز خواهید داشت.
نپتون هم با قدر ۷.۹ در مرز صورت‌های فلکی دلو و حوت جای گرفته است و پس از تاریکی هوا طلوع می‌کند و قبل از سپیده‌دم در سمت جنوب، در ارتفاع حدود ۲ درجه‌ی شرقی نسبت به زحل دیده می‌شود. با توجه به روشنایی کم، برای رصد این دورترین سیاره‌ی فعلی منظومه‌ی شمسی هم به ابزار رصدی نیاز است.
عکس کاور: ابرماه در سال ۲۰۲۲ فیلیپین
Credit: Nathaniel Adam Cruz
منابع: Sky and Telescope, EarthSky, مجله نجوم
سلام از آقای امیر نیک رو کمال سپاسگزاری را دارم
سپاس از حسن توجه شما