هم‌نشینی ماه و پروین در آسمان هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲
هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲ هرچند آسمان آرامی را پیش روی علاقه‌مندان آسمان شب می‌گذارد اما همراهی ماه با مشتری و سپس خوشه‌ی پروین، می‌تواند لحظات شبانه‌ی زیبایی را ایجاد کند.
هفته‌ی پیش شاهد رویداد ابرماه آبی بودیم اما قمر زمین حالا در روند کاهش فاز قرار دارد و در هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲ قمر زمین به تدریج به سمت تربیع دوم پیش می‌رود. بدین ترتیب فرصت مناسبی برای رصد تلسکوپی عوارض آن در مرز سایه و روشنایی است.
علاوه بر این، ماه در کل هفته با فاصله گرفتن از سیاره‌ی زحل، به سمت مشتری حرکت می‌کند و یک مقارنه‌ی تماشایی را شکل می‌دهد. پس از آن هم می‌توانید شاهد هم‌نشینی دیدنی آن با خوشه‌ی پروین باشید.
رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲
شنبه ۱۱ شهریور
در غروب‌های شهریور ماه، دو ستاره‌ی درخشان از قدر ۰ را به آسانی در آسمان پیدا خواهید کرد. «نسر واقع» (Vega) که در بالای سر می‌درخشد و «سماک رامح» (Arcturus) که در سمت غرب آسمان دیده می‌شود.
منظره‌ای که ابتدای هفته، یک ساعت پیش از طلوع خورشید در سمت شرق می‌بینید. سیاره‌ی ناهید با ارتفاع کم در افق می‌درخشد.
اگر از نسر واقع یک خط به سمت به پایین تا سماک رامک (ژوبین‌دار) بکشید، در یک سوم مسیر، به صورتواره‌ی کم‌نور «کیستون» (Keystone) در صورت فلکی هرکول می‌رسید. در دو سوم مسیر از نیم‌دایره‌ی کم‌نور «تاج» (Corona) می‌گذیرد که یک ستاره‌ی نسبتا درخشان یعنی «گوهر تاج» یا «فکه» (Alphecca) هم در آن قرار دارد.
یکشنبه ۱۲ شهریور
ساعت ۰۷:۳۰ سیاره‌ی زهره در اقامت دوم قرار می‌گیرد اما این رویداد مکانیک سماوی، رویداد شاخصی برای رصد با چشم محسوب نمی‌شود.
یک رصد تلسکوپ در اواخر امشب، جلوه‌ی زیبایی از ماه را به نمایش می‌گذارد. ماه که هفته‌ی گذشته شاهد یک رویداد ابرماه بود، حالا رو به کاهش فاز گذاشته و همین باعث می‌شود در محل برخورد سایه و بخش روشن آن، امکان رصد عوارض آن به خوبی فراهم باشد.
با استفاده از تلسکوپ می‌توانید در همان نزدیکی به دنبال مشتری هم باشید که چهار قمر درخشان گالیله‌ای آن با کمی دقت در نمای تلسکوپی آشکار می‌شوند. لکه‌ی سرخ بزرگ این سیاره هم باید امشب حدود ساعت ۱ بامداد از نصف النهار مرکزی آن عبور کند.
دوشنبه ۱۳ شهریور
ماه غول پیکر حالا رو به کاهش فاز است و حدود ساعت ۲۱:۰۰ همراه با مشتری که در حدود ۷ درجه‌ی شرقی آن قرار دارد، از سمت شرق و شمال شرقی طلوع می‌کند و منظره‌ای تماشایی را شکل می‌دهد. این دو جرم درخشان در ۲۱:۳۰ به اوج مقارنه می‌رسند و تنها ۲.۴ درجه از هم فاصله خواهند داشت. تا پایان شب هم تا پایان شب هم کل آسمان را با هم می‌پیمایند.
علاوه بر این در ساعت ۲۳:۳۰ سیاره‌ی مشتری از منظر مکانیک سماوی، در اقامت اول قرار می‌گیرد و پس از آن حرکت بازگشتی آن آغاز می‌شود.
سه شنبه ۱۴ شهریور
ارتفاع ستاره‌ی «سماک رامح» با پایان تابستان هر هفته کمتر می‌شود اما هنوز وقتی گرگ‌ومیش غروب پایان می‌یابد، در سمت غرب آسمان جلوه‌گری می‌کند. در سمت راست آن یعنی در شمال غربی، دب اکبر را به آسانی پیدا خواهید کرد که به سمت پایین حرکت می‌کند.
ساعت ۲۳:۳۳ ماه و «خوشه‌ی پروین» (Pleiades) یا «مسیه» (M45) با جدایی زاویه‌ای تنها ۱.۹ درجه مقارنه‌ای زیبا را شکل می‌دهند که برای رصد و عکاسی بسیار مناسب است. این منظره را می‌توانید تا سحرگاه روز بعد نظاره‌گر باشید.
روند حرکت ماه در آسمان شب هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲ که از مقارنه با مشتری به مقارنه با خوشه‌ی پروین می‌رسد.
چهارشنبه ۱۵ شهریور
ساعت ۱۴:۳۹ سیاره‌ی عطارد در مقارنه‌ی داخلی با خورشید قرار می‌گیرد و پس از آن وارد آسمان صبحگاهی خواهد شد.
ستاره‌ی نسر واقع، اکنون برای کسانی که در عرض‌های جغرافیایی میانه‌ی شمالی قرار دارند، در نزدیکی پایان گرگ‌ومیش غروب، به اوج خود رسیده است. این ستاره بزرگ‌تر، داغ‌تر و ۵۰ برابر درخشان‌تر از خورشید ماست. اما با فاصله ۲۵ سال نوری، ۱.۶ میلیون بار نسبت به خورشید دورتر است.
وقتی به اندازه‌ی کافی ارتفاع گرفت، به دنبال ستاره‌ی «نَطح» (El Nath) یا «شاخ گاو» باشید که در حدود ۵ درجه پایین سمت چپ آن می‌درخشد. ستاره‌ر روشن‌تر «دبران» (Aldebaran) هم حدود ۱۰ درجه سمت راست ماه قرار دارد.
پنج‌شنبه ۱۶ شهریور
تربیع آخر ماه در ساعت ۰۱:۵۱ بامداد روی می‌دهد که در این هنگام قمر زمین همراه با مشتری در میان صورت‌های فلکی حمل و ثور قرار دارند.
در منطقه‌ی خلوت میان دسته‌ی قوری صورت فلکی «کمان» (Sagittarius) و پایین صورت فلکی قایق-مانند «جدی» (Capricornus) یک صورتواره‌ی تنها جای گرفته است. در دوران باستان، بطلمیوس آن را به عنوان «تتراپلورون» (Tetrapleuron) یا «چهارضلعی» فهرست می‌کرد.
چون این صورتواره بسیار منزوی است، در الگوی ستاره‌ای هیچ یک از صورت‌های فلکی گنجانده نشده است. امروزه این گروه گاهی اوقات بر اساس یک سنت محلی چینی به عنوان «سگ‌ها» (The Dogs) شناخته می‌شود یا به تازگی به افتخار منجم آماتور فقید «هرمان هین» (Herman Heyn) که آن را دوباره کشف کرد و به عموم معرفی کرد، از آن با عنوان «صلیب هرمان» (Herman’s Cross) یاد می‌شود.
اکنون صلیب هرمان در میانه‌ی شب در بالاترین حد نصف‌النهار قرار دارد، کم و بیش به پهلو خوابیده و اندازه‌ی آن حدود ۱ درجه در ۲ درجه است. قدر ستارگان آن تقریبا ۴.۵ است که آن را به یک هدف ظریف برای دوربین دوچشمی تبدیل می‌کند و با چشم غیر مسلح فقط در آسمان نسبتا تاریک قابل مشاهده است.
با استفاده از ابزار رصدی بهتر مانند تلسکوپ، می‌توانید دو خوشه‌ی کروی M75 و M55 را که چند درجه بالا و پایین آن قرار دارند، مشاهده کنید. آن‌ها به ترتیب از قدر ۹ و ۷ هستند.
جمعه ۱۷ شهریور
ساعت ۰۴:۱۳ ماه در ۵ درجه‌ای خوشه‌ی ستاره‌ای M35 قرار می‌گیرد که برای رصد آن نیاز به ابزار اپتیکی است.
اما با رسیدن به میانه‌ی شهریور، «میدان بزرگ پگاسوس» یا «صورت فلکی اسب بزرگ» (Pegasus) پس از تاریک شدن هوا در سمت شرق قرار می‌گیرد و کل منطقه را از آن خود می‌کند.
از گوشه‌ی سمت چپ آن خط بزرگی از سه ستاره‌ی قدر ۲ به سمت چپ و پایین کشیده شده است، که به ترتیب سر، ستون فقرات و پای صورت فلکی معروف «آندرومدا» (Andromeda) را شکل می‌دهند. در سمت چپ بالای پای این خط، شکل شناخته شده‌ی W صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) را خواهید دید که به سمت بالا متمایل شده است.
تا حدود ساعت ۲۱:۰۰ یا کمی پس از آن، دو تا از شناخته‌شده‌ترین اجرام اعماق آسمان در این ناحیه در معرض دید قرار می‌گیرند: «خوشه‌ی دوگانه» (Double Cluster) در صورت فلکی «برساوش» (Perseus) که درست زیر ذات‌الکرسی است و کهکشان بزرگ «آندرومدا» (M31).
هر دو این اجرام در قدر ۴ طبقه‌بندی شده‌اند، اما هر چقدر آسمان تاریک‌تر باشد، برای چشم غیرمسلح، نسبتا متفاوت به نظر می‌رسند. این دو جرم به سادگی از روی نقشه‌ی کل آسمان قابل تشخیص هستند. برای دیدن منظره‌ای بهتر از آن‌ها می‌توانید از دوربین دوچشمی استفاده کنید.
دو خوشه‌ی «خوشه‌ی دوگانه» یعنی اجرام NGC 869 و NGC 884 در فواصل بسیار مشابهی در حدود ۷۶۰۰ سال نوری از ما قرار دارند. M31 اما با فاصله‌ی ۲.۵ میلیون سال نوری، حدود ۳۳۰ برابر دورتر است.
وضعیت سیارات در هفته‌ی دوم شهریور ۱۴۰۲
عطارد و مریخ همچنان در تابش خیره‌کننده‌ی خورشید از دید پنهان هستند.
زهره با قدر ۴.۶- در سپیده‌دم در حال رخ‌نمایی است و اگر سمت شرق را نگاه کنید به آسانی آن را می‌یابید که هر روز بالاتر می‌رود و رصدش آسان‌تر می‌شود. کافی است حتی یک ابزار رصدی بسیار ساده داشته باشید تا بتوانید هلال نازک اما جذاب آن را تشخیص دهید. این هلال در هفته‌های آینده ضخیم‌تر و کوچک‌تر می‌شود.
مشتری با قدر ۲.۶-، در صورت فلکی حمل قرار گرفته است و حدود یک ساعت پس از تاریک شدن هوا در سمت شرق و شمال شرقی طلوع می‌کند. اما اگر می‌خواهید بیشترین درخشش آن را ببینید باید سحرخیز باشید تا در ساعات قبل از طلوع خورشید به آن نگاه کنید.
زحل هم با قدر ۰.۴+ در صورت فلکی کم‌نور «دلو» (Aquarius) حضور دارد و به آسانی قابل تشخیص است. این سیاره هفته‌ی پیش در مقابله قرار داشت. همچنان در حدود ساعت ۱۱ شب در ارتفاع خوبی برای رصد تلسکوپی قرار می‌گیرد و می‌توان با ابزار رصدی حلقه‌های نمادین آن را مشاهده کرد.
اورانوس با قدر ۵.۷ در صورت حمل جای گرفته است و در بامداد، حدود ۷ یا ۸ درجه‌ی شرقی مشتری، با ارتفاع زیاد به زیبایی دیده می‌شود. توجه کنید که برای دیدن آن حداقل به دوربین دوچشمی نیاز خواهید داشت.
نپتون هم از سیاراتی است که بدون ابزار رصدی دیده نمی‌شود. این سیاره با قدر ۷.۸ در مرز صورت‌های فلکی دلو و حوت قرار دارد و در ساعت ۱۰ یا ۱۱ شب، با ارتفاع زیاد در ۲۳ درجه‌ی شرقی زحل امکان رصد آن هست.
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
